Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

RENESANS - Coggle Diagram

- - - - „Człowiek miarą wszystkiego” – hasło przełomu XV/XVI w. („Człowiek jest modelem świata” – Leonardo da Vinci, zm. 1519)
        
        Humanizm – odniesienie wszystkich relacji do człowieka
        
        Renesans/odrodzenie – odkrycie antyku, jako modelu ideowego i artystycznego
        
        Reformacja – ruch społeczno-religijny, mający na celu powrót do źródeł wiary i poszukiwanie Boga poza oficjalnym Kościołem. Taka postawa stanowiła podstawę ideologiczną do oporu przeciw przemożnej ziemskiej potędze instytucji kościelnych i duchowieństwa.
  - - - Wyprawy morskie
        
        dostarczyły informacji o nowych lądach i ludziach
        
        odkrycie Ameryki (1492)
        
        Rozwijał się handel morski
        
        a z nim inne dziedziny twórczości i wytwórczości
        
        migracja ludności do miast
  - - - Zniszczenia wojenne, sprzeczne interesy poszczególnych grup ludności, załamanie koniunktury gospodarczej, zubożenie znacznej części społeczeństwa, wywołały w końcu XVI w. kryzys ideologiczny
- - - - KSIĘGARSTWO
        
        Przeważał język łaciński, co umiędzynarodowiło obieg publikacji
        
        Z czasem coraz więcej wydawano w językach narodowych
        
        Wpływało to korzystnie na doskonalenie mowy ojczystej i jej nobilitację (z języka ludowego ku literackiemu)
        
        podstawowe dzieła światowego piśmiennictwa dawnego i współczesnego oraz traktaty naukowe, podręczniki, kalendarze, druki okolicznościowe, literatura agitacyjna, polemiczna, piśmiennictwo dewocyjne i rozrywkowe
        
        Książka drukowana była przeciętnie 5x tańsza od rękopiśmiennej.
        
        Ogólny wzrost podaży i popytu spowodował wyodrębnienie się księgarstwa - wyspecjalizowanej gałęzi handlu
        
        Początkowo drukarze skupiali w swych rękach wszystkie elementy produkcji i obrotu książkami
        
        Przy zwiększającej się masie towarowej pojawili się pośrednicy – księgarze
        
        Większe firmy miały swoje przedstawicielstwa w różnych miastach, przekazując część nakładów agentom, którzy rozprowadzali pisma w handlu obwoźnym lub stacjonarnym
        
        TARGI KSIĄŻKI
        
        Od lat 80. XV w
        
        Dzięki ówczesnej płynności granic i uniwersalności łaciny miały one zasięg międzynarodowy
        
        płatność towar za towar
        
        Wysoką pozycję wyrobiły sobie targi frankfurckie (od 1473 r.).
        
        W 1564 ukazał się pierwszy katalog targowy.
        
        Od połowy XVI w. konkurencję stanowiły targi lipskie, praskie i weneckie.
    - - ujednolicenie krojów pism
      - ustalenie zasad druku karty tytułowej
      - oznaczanie kolejności składek, kart, stron
      - wprowadzenie spisu treści
      - Zerwano z barwnymi dodatkami rubrykatora i malarza
        
        inicjały oraz ilustracje wykonywano techniką drzeworytową
        
        drzeworyt włoski (biały rysunek na czarnym tle)
        
        drzeworyt francuski (czarny rysunek na białym tle)
        
        Rozpowszechnił się renesansowy styl zdobnictwa
        
        zharmonizowanie kroju i wielkości pisma z proporcjami kolumny oraz innymi elementami typograficznymi
        
        Wprowadzono oprawę wydawniczą
        
        umiar, elegancja, finezja rysunku i barwy, bogactwo tematyki
        
        tomy mniejszych formatów oprawiano w lekkie okładziny kartonowe
        
        realistyczna ilustracja drzeworytowa w dziełach naukowych
        
        twórcy grafiki książkowej
        
        Albert Dürer
        
        Lucas Cranach
        
        Hans Holbein
        
        Hans Burgkmair
  - - - wsławiona prekursorskimi krytycznymi wydaniami (pierwsze wydania - editiones principes) autorów antycznych i pisarzy wczesnochrześcijańskich
      - aldyny - niewielkiego formatu tomiki z tekstami klasyków, w lekkiej poprawie wydawniczej
      - wprowadzona została wytworna antykwa i kursywa humanistyczna oraz czcionka grecka
  - - - Andreasa Vesaliusa (anatom, 1564)
      - Mikołaja Kopernika (astronom,1543)
      - Thomasa Morusa (polityk, 1535)
      - Niccolo Machiavellego (polityk, 1527)
      - François Rebelaisa (pisarz, 1553)
      - Givanniego Boccaccia (pisarz, 1375)
      - Ich twórczość, udostępniana w setkach egzemplarzy kształtowała świadomość współczesnych i kolejnych pokoleń
    - - Pierwsze rozporządzenia w tym względzie pochodzą od papieży (1471, 1487)
      - Indeks ksiąg zakazanych
        
        sukcesywnie publikowany w Rzymie od 1599 r.
        
        jego decyzje obowiązywały katolików we wszystkich krajach
      - publikowano też lokalne indeksy kościelne (w Polsce w l. 1603, 1604, 1617)
      - Również panujący sprawowali kontrolę nad publikacjami
    - - publikowali proste i krótkie teksty agitacyjne w językach narodowych (duży nakład i tanio)
        
        Możliwość kształtowania opinii publicznej poprzez druk
        
        w krótkim czasie zyskała potężnych mecenasów ze strony Kościoła i monarchów
- - - - Zadanie, którego się podjął wymagało niezwykłego kunsztu rzemieślniczo-artystycznego i wielkiej pomysłowości.
        
        Żmudne i kosztowne próby trwały ok. 10 lat
        
        Ok. 1450 r. zaczęły pojawiać się w Moguncji niewielkie druki odbijane ruchomymi czcionkami. Nie były sygnowane, ale wiadomo, iż pochodziły z warsztatu Gutenberga
        
        Zawierały jeszcze liczne usterki techniczne
      - wykorzystał różnice w twardości oraz temperaturze krzepnięcia poszczególnych metali i stopów
        
        przygotował ze stali stemple z wygrawerowanymi wypukle, odwróconymi (negatywy) wzorami liter i innych znaków pisarskich – tzw. patryce (łac. pater – ojciec)
        
        Utrwalone na nich wizerunki odbijane były na płytkach miedzianych – matryce (łac. mater-matka), które utrwalały obraz wklęsły (pozytyw)
        
        Płytki te stanowiły formy, w które wlewano miękki stop, służący do produkcji czcionek (aparat odlewniczy)
        
        Na czcionce wizerunek znaku był wypukły, odwrócony
        
        Odlane i posegregowane czcionki wkładano do kaszt i w marę potrzeby zestawiano w wyrazy i wiersze w tzw. wierszowniku
        
        1 more item...
      - Zarówno przedmioty drukarskie, jak i materiały były zaprojektowane przez Gutenberga
    - - Biblia zwana 42-wierszową
        
        arcydzieło sztuki typograficznej
        
        znaczny postęp techniki typograficznej u Gutenberga
        
        kunsztowne pismo gotyckie, wyrównane kolumny, tekst w dwóch szpaltach po 42 wiersze na stronie, rubrykowanie i zdobienie ręczne
        
        30-35 egzemplarzy wykonano na pergaminie
        
        145-150 egzemplarzy na papierze
        
        1 egzemplarz papierowy (kompletny) znajduje się w Polsce, w Bibliotece Seminarium Duchownego
        w Pelplinie
        
        przyniosła Gutenbergowi spore zyski
        
        nie zdołał jednak spłacić długu
        
        Fust przejął warsztat
        
        do spółki z Peterem Schöfferem wydał wiele znakomitych dzieł
        
        Psałterz moguncki z 1457 r.
        
        1 more item...
  - - - Inkunabulistyka – to dziedzina nauki zajmująca się badaniem tego rodzaju wytworów
    - - Najwcześniej i najintensywniej drukarstwo rozwinęło się w Niemczech
        
        Stopniowo obejmowało inne kraje
        
        Polska (1473)
        
        Włochy (1465)
        
        Turcja (1493)
        
        Francja (1470)
        
        Anglia (1476)
        
        Czarnogóra (1494)
      - Postępowało szlakami handlowymi, mając za punkt oparcia instytucje kościelne (45% produkcji przeznaczone na ich użytek), uniwersytety, ośrodki władzy i administracji państwowej
    - - treść
        
        analogiczna do współczesnej literatury rękopiśmiennej
        
        literatura religijna i popularno-rozrywkowa oraz informatory i podręczniki
        
        średniowieczne oraz współczesne traktaty naukowe (filozoficzne, teologiczne, prawne, historyczne, medyczne, kosmologiczne
        
        teksty antycznych autorów oraz coraz liczniejsze pisma humanistyczne
      - oprawa
        
        pierwsze inkunabuły były zewnętrznie podobne do manuskryptów
        
        z przyzwyczajenia
      - kroje pisma
        
        Starano się odwzorowywać rozmaitość i fantazyjność pism kaligraficznych
        
        niedogodne w odlewnictwie liter
        
        stopniowo upraszczano i ujednolicano krój pisma
      - zdobnictwo
        
        Początkowo stosowano ręczne rubrykowanie i zdobnictwo
        
        Z czasem zaczęły te formy ustępować na rzecz grafiki (drzeworyty, czasem – metaloryty)
      - oznaczanie kolejności tekstu
        
        najpierw ręczne
        
        później drukarskie sygnowanie składek za pomocą kustoszy
        
        potem również poszczególnych stron
        
        foliacja
        
        od XII w. dla oznaczania kolejności kart w rękopisie i kodeksie; cyfry rzymskie, do XIV w. – arabskie
        
        na przełomie wieków – paginacja
      - kolofon
        
        jak wcześniej
        
        Informacja o tekście i druku (autor, tytuł, wydawca i data wydania)
      - sygnet drukarski
      - Na przełomie XV/XVI w. książki typograficzne nie przypominały już swych rękopiśmiennych wzorców