Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
CHƯƠNG 2: CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC, Phương pháp mô hình hóa -…
CHƯƠNG 2: CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
NHÓM PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC THỰC TẾ
Các phương pháp nghiên cứu phi thực nghiệm
Phương pháp quan sát khoa học
Phương pháp điều tra
KHÁI NIỆM
Là phương pháp thu nhập thông tin bằng cách khảo sát một nhóm đối tượng trên diện rộng.
CÓ 2 LOẠI
Điều tra đơn giản
Thu thập thông tin về sự có mặt của các đối tượng
Ví dụ: Điều tra trình độ văn hóa, Khảo sát chỉ số thông minh của trẻ em vùng cao,..
Điều tra xã hội
Thu thập thông tin về quan điểm, thái độ của quần chúng đối với một sự kiện, hiện tượng, xu hướng.
Ví dụ: Trưng cầu ý kiến dân về hiến pháp mới, ..
MỤC ĐÍCH
Nhằm phát hiện những quy luật phân bổ, trình độ phát triển, đặc điểm mang tính định lượng và định tính.
MỘT SỐ HÌNH THỨC ĐIỀU TRA
Khảo sát bằng bảng câu hỏi
Khái niệm
Là phương pháp thu thập thông tin bằng cách "giao tiếp gián tiếp" với đối tượng thông qua việc đặt câu hỏi và trả lời trên phiếu khảo sát.
Lưu ý
Khảo sát được lên kế hoạch từ trước, các câu hỏi cũng được xác định trước.
Nội dung phải chính xác, trình bày rõ ràng, mạch lạc, câu hỏi ai cũng hiểu.
Cách điền phiếu câu hỏi phải được hướng dẫn tỉ mỉ, rõ ràng.
Nhà nghiên cứu cần xác định số lượng người tham gia khảo sát, chọn lựa chiến lược chọn mẫu phù hợp để dữ liệu thu được khái quát hóa đối tượng.
Nhà nghiên cứu cần có kiến thức về xử lý, phân tích và diễn giải số liệu thống kê để có thể thu được kết quả nghiên cứu chính xác, đáng tin cậy.
Các cách tiến hành
Phát phiếu trực tiếp
Gởi bảng câu hỏi qua đường bưu điện
Tiến hành khảo sát/ điều tra trực tuyến
Quy trình tiến hành
Bước chuẩn bị
Xác định mục tiêu của khảo sát.
Xác định đối tượng tham gia khảo sát và số lượng người cần khảo sát.
Xác định hình thức khảo sát (phát trực tiếp, qua bưu điện hay khảo sát online), thời gian, địa điểm khảo sát, nhân lực...
Thiết kế bang câu hỏi khảo sát.
Bước điều tra
Khảo sát thử với số lượng nhỏ người tham gia có cùng đặc điểm với đối tượng tham gia khảo sát
Thực hiện khảo sát
Bước báo cáo kết quả điều tra
Thu thập phiếu trả lời, nhập liệu vào phần mềm, xử lý và phân tích dữ liệu
Tác dụng
Ưu điểm
Thu được khối lượng lớn thông tin mà ít tốn thời gian, chi phí, kết quả mang tính khái quát hóa.
Khuyết điểm
Độ tin cậy của thông tin bị ảnh hưởng do người trả lời thiếu trung thực, công tâm.
Do khối lượng thông tin thu được khá lớn, tốn nhiều thời gian phân tích và diễn giải các số liệu thống kê
Phỏng vấn không có cấu trúc chặc chẻ
Khái niệm
Là phương pháp thu thập thông tin bằng cách "giao tiếp trực tiếp" với đối tượng theo môt kế hoạch định trước nhằm tìm hiểu quan điểm của người được phỏng vấn về cuộc sống, trải nghiệm, ý kiến của họ về tình huống, sự kiện mà nhà nghiên cứu quan tâm.
Phỏng vấn có thể thực hiện trực tiếp hoặc qua điện thoại.
Lưu ý
Chọn lựa người tham gia phỏng vấn phù hợp
Cần hiểu biết về đặc điểm tâm sinh lý của đối tượng phỏng vấn để có cách tiếp cận tâm lý phù hợp.
Trong khi đàm thoại cần chú ý đến diễn biến tâm lý của đối tượng để có những điều chỉnh phù hợp.
Chú ý tránh những câu hỏi nhạy cảm, có thể gây lúng túng hay phản cảm đối với người tham gia đàm thoại.
Phỏng vấn nên không khí thoái mái, tự do, thân thiện.
Quy trình tiến hành
Bước chuẩn bị
Xác định mục tiêu của phỏng vấn, thông tin cần thu thập.
Xác định đối tượng phỏng vấn và số lượng người cần phỏng vấn.
Lập kế hoạch phỏng vấn (thời gian, địa điểm, hình thức, nhân lực, thiết bị...).
Thiết kế sơ bộ bảng câu hỏi phỏng vấn.
Bước điều tra
Tiến hành phỏng vấn.
Bước báo cáo kết quả điều tra
Xử lý và phân tích dữ liệu thu được từ phỏng vấn.
Tác dụng
Ưu điểm
Có thể thu thập được các thông tin phản ảnh suy nghĩ nội tâm của người được phỏng vấn.
Phỏng vấn giúp làm rõ và đào sâu vào dữ liệu.
Phỏng vấn cũng có tính linh hoạt cao.
Mặc dù, có thể chuẩn bị sẵn các câu hỏi, nhưng có thể thay đổi câu hỏi để phù hợp với đối tượng trong quá trình phỏng vấn.
Khuyết điểm
Không thể đảm bảo tính trung thực trong câu trả lời của đối tượng.
Phỏng vấn tốn nhiều thời gian, chi phí.
Chất lượng dữ liệu còn phụ thuộc vào kỹ năng của người phỏng vấn và chất lượng tương tác trong cuộc đàm thoại giữa 2 bên.
Thông tin chỉ mang tính cá nhân, khó khái quát hóa toàn bộ dân số nghiên cứu.
Phỏng vấn có cấu trúc chặt chẻ
Có nhiều đặc điểm giống Phỏng vấn không cấu trúc chặt chẻ
Điểm khác biệt
Thay vì đối tượng đưa ra câu trả lời theo ý mình, họ sẽ lựa chọn câu trả lời từ các phương án có sẵn.
Câu trả lời được ghi nhận theo dạng số và được phân tích bằng các phép tính thống kê.
Câu hỏi được xác định từ trước và không thay đổi trong quá trình phỏng vấn.
Tác dụng
Ưu điểm
Thu thập thông tin đồng nhất giúp đảm bảo tính tương thích của dữ liệu.
Không yêu cầu người phỏng vấn có kỹ năng cao.
Thảo luận nhóm/ Phỏng vấn nhóm
Khái niệm
Phương pháp giúp khám phá ý kiến, thái đó, nhận thức của người tham gia đối với một vấn đề, thông qua một cuộc thảo luận trao đổi cởi mở, tự do giữa thành viên trong một nhóm và nhà nghiên cứu.
Lưu ý
Trong cả thảo luận nhóm và phỏng vấn nhóm, nhà nghiên cứu nêu vấn đề hay đặt câu hỏi để khởi đầu cho thảo luận giữa các thành viên trong nhóm.
Do chi phí thấp, thiết kế đơn giản, thảo luận/phỏng vấn nhóm được sử dụng phổ biến trong nhiều lĩnh vực (nghiên cứu xã hội, hành vi, nghiên cứu thị trưởng, kiểm tra sản phẩm...)
Nhóm có thể bao gồm nhiều người của nhiều lĩnh vực. Chọn lựa đối tượng dựa trên mục tiêu của thảo luận nhóm. Tám đến mười người sẽ là số lượng thành viên tối ưu cho một nhóm thảo luận.
Chọn lựa cẩn thận nội dung thảo luận sao cho chúng có thể được bổ sung, mở rộng.
Cần phải tham khảo ý kiến của nhóm trước khi quyết định về quá trình ghi chép lại thảo luận. Cần chọn các câu hỏi có thể kích thích, đào sâu thảo luận giúp thu thập được nhiều thông tin phản ảnh nội tâm của đối tượng nghiên cứu.
Các vấn đề được thảo luận trong thảo luận nhóm cụ thể hơn, có trọng tâm hơn so với các vấn đề thảo luận trong phỏng vấn nhóm. Phần lớn các vấn đề này cũng được nhà nghiên cứu xác định trước. Trong phỏng vấn nhóm, các thành viên được tự do thảo luận những gì họ muốn.
Quy trình tiến hành
Bước chuẩn bị
Xác định mục tiêu và chủ đề của buổi phỏng vấn thảo luận nhóm.
Xác định các đối tượng cần thu thập thông tin
Chuẩn bị các câu hỏi liên quan đến chủ đề thảo luận phỏng vấn nhóm và bảng hướng dẫn người điều hành thảo luận phỏng vấn nhóm.
Lập kế hoạch (thời gian, địa điểm, số lượng người tham gia, kinh phí)
Lập nhóm.
Bước điều tra
Tiến hành thảo luận phỏng vấn nhóm.
Bước báo cáo kết quả điều tra
Xử lý và phân tích dữ liệu.
Tác dụng
Ưu điểm
Ít tốn kém về thời gian, tiền bạc.
Thu thập được những thông tin chi tiết phong phú và đa dạng và có thể sử dụng để khám phá một lượng lớn vấn đề khác nhau.
Nhược điểm
Nó có thể chỉ phản ánh ý kiến của những người có khuynh hướng chi phối nhóm
Thu được những ý kiến đa dạng về các vấn đề khác nhau nhưng nó lại không thể được sử dụng để đo mức độ đa dạng hay phạm vi của sự đa dạng.
Phương pháp thực nghiệm khoa học
NHÓM PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC LÝ THUYẾT
Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết
Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết
Phương pháp nghiên cứu lịch sử
Phương pháp giả thuyết
Phương pháp mô hình hóa