Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 2
ทฤษฎีในการสร้างเสริมสุขภาพ
ดาวน์โหลด (7) - Coggle Diagram
บทที่ 2
ทฤษฎีในการสร้างเสริมสุขภาพ
-
ทฤษฎีแรงสนับสนุนทางสังคม
(Social Support Theory)
➢ บุคคลได้รับการช่วยเหลือจากการปฏิสัมพันธ์
กับบุคคลอื่นในสังคม ทั้งด้านอารมณ์ ด้านข้อมูลข่าวสารด้านการเงิน แรงงาน หรือวัตถุสิ่งของต่างๆ อาจเป็นสมาชิกในครอบครัว ญาติพี่น้อง
- ระบบการสนับสนุนตามธรรมชาติ
➢ จำกครอบครัว ญาติพี่น้อง ซึ่งถือว่ามีความสำคัญสุดต่อ ผู้ป่วยเพราะครอบครัวมีบทบาทสำคัญต่อผู้ป่วยตั้งแต่วัย
เด็ก
- ระบบสนับสนุนจากกลุ่มเพื่อน
➢ได้รับจากบุคคลซึ่งมีประสบการณ์ มีความชำนาญในการที่จะค้นคว้าหาความต้องการและสามารถติดต่อชักจูงผู้ป่วยได้โดยง่าย
- ระบบสนับสนุนด้านศาสนาหรือแหล่ง
อุปถัมภ์ต่างๆ
➢ เป็นแหล่งที่จะช่วยให้ผู้ป่วยได้มีการแลกเปลี่ยนความเชื่อ ค่านิยม คำสอน
- ระบบการสนับสนุนจากกลุ่มวิชาชีพด้าน
สุขภาพ
➢ เป็นแหล่งการสนับสนุนเป็นแห่งแรกที่ให้การช่วยเหลือผู้ป่วยเช่น แพทย์ พยาบาล เจ้าหน้าที่
สาธารณสุข
- ระบบการสนับสนุนจากกลุ่มวิชาชีพอื่นๆ
➢ เป็นการสนับสนุนจากกลุ่มบริการอาสาสมัคร
ประเภทของการสนับสนุนทางสังคม
- การสนับสนุนด้านอารมณ์ (Emotional support)การใกล้ชิดสนิทสนม ได้แก่ พฤติกรรมซึ่งแสดงออกด้วยการรับฟังอย่างสนใจ
- การสนับสนุนด้านการประเมิน (Appraisal support)ได้แก่ การได้รับข้อมูลย้อนกลับการได้รับคำรับรองซึ่งจะทำให้ผู้รับเกิดความพอใจนำไปประเมินตนเอง
- การสนับสนุนด้านข้อมูลข่าวสาร (Information support)เป็นการได้รับคำแนะนำคำเตือนคำปรึกษาที่สามารถไปแก้ไขปัญหาที่กำลังเผชิญอยู่ได้
- การสนับสนุนด้านการเงิน แรงงานและสิ่งของ (Instrumental support) ซึ่งเป็นพฤติกรรม
การช่วยเหลือโดยตรงต่อความจำเป็นพื้นฐาน
PRECEDE-PROCEED Model
ขั้นตอนที่ 1 การวิเคราะห์ทางสังคม (Phase1 : Social Assessment)➢เป็นการพิจารณา และวิเคราะห์ “คุณภาพชีวิต” ซึ่งถือว่าเป็นขั้นตอนแรกของการวิเคราะห์โดยการประเมินสิ่งที่เกี่ยวข้อง
ขั้นตอนที่ 2 การวิเคราะห์ทางระบาดวิทยา (Phase 2 : Epidemiological
Assessment)
➢เป็นการวิเคราะห์ว่ามีปัญหาสุขภาพที่สำคัญอะไรบ้างข้อมูลทางระบาดวิทยาจะชี้ให้เห็นถึงการเจ็บป่วยการเกิดโรค และภาวะสุขภาพขั้นตอนที่ 3 การวิเคราะห์ด้านพฤติกรรม (Phase 3 : Behavioral Assessment)
➢จากปัจจัยปัญหำด้านสุขภาพอนามัยที่ได้ในขั้นตอนที่ 1-2 จะนำมาวิเคราะห์ต่อเพื่อหาสำเหตุทีเกี่ยวข้อง
ขั้นตอนที่ 4 การวิเคราะห์ทางการศึกษา (Phase 4 : Educational Assessment)1. ปัจจัยนา (Predisposing Factors) หมายถึงปัจจัยที่เป็นพื้นฐาน และก่อให้เกิดแรงจูงใจใน
- ปัจจัยเอื้อ (Enabling Factors) หมายถึงคุณลักษณะของสิ่งแวดล้อม ทั้งด้านกายภาพและสังคมวัฒนธรรม
- ปัจจัยเสริม (Reinforcing Factors) หมายถึงที่บุคคลจะได้รับ หรือคาดว่าจะได้รับจาก
ขั้นตอนที่ 5 การวิเคราะห์ทางการบริหาร (Phase 5 : Administrative and
Policy Assessment)
➢เป็นการประเมินความสามารถของการบริหาร และนโยบายของการจัดการโครงการส่งเสริมสุขภาพ
ขั้นตอนที่ 6 การปฏิบัติการ (Phase 6 : Implementation)➢ดำเนินงานตำมกลวิธีการและกิจกรรมโดยผู้รับผิดชอบในแต่ละเรื่องและประเด็น ที่กำหนด
ไว้
ขั้นตอนที่ 7 การประเมินกระบวนการ (Phase 7 : Process Evaluation)➢เพื่อประเมินถึงปัจจัยด้านการบริหารจัดการที่จะมีผลต่อการดำเนินโครงการที่ได้วางแผนไว
แบบจำลองการส่งเสริมสุขภาพ
(Health Promotion Model : HPM)ในปี ค .ศ.1975 เพนเดอร์ (Pender) ได้พัฒนำแบบจำลองการป้องกันสุขภาพที่กล่าวถึงปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อกระบวนการตัดสินใจและการปฏิบัติของปัจเจกบุคคลในการป้องกันโรค จุดเน้นของบทบาทการพยาบำลตามแนวคิดของเพนเดอร์ในสมัยนั้นเน้นที่การป้องกันและคงไว้ซึ่งสุขภาพของสาธารณชน
ซึ่ง
ประกอบด้วยความคาดหวังต่อผลลัพธ์1. ลักษณะเฉพาะและประสบการณ์ของบุคคล (Individual Characteristics and Experiences)
ลักษณะเฉพาะและประสบการณ์ของบุคคลที่มีผลต่อการปฏิบัติพฤติกรรม ในมโนทัศน์หลักนี้เพนเดอร์ได้เสนอมโนทัศน์ย่อย คือฤติกรรมที่เกี่ยวข้อง และปัจจัยส่วนบุคคล
- ความคิดและอารมณ์ต่อพฤติกรรม (Behavior-Specific Cognition and Affect) เป็นมโนทัศน์หลักในการสร้างกลยุทธ์/กิจกรรมพยาบาลเพื่อสร้างแรงจูงใจให้บุคคลมีการพัฒนาหรือปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของตนเอง
- พฤติกรรมผลลัพธ์ (Behavioral Outcome) ประกอบด้วย 3 อย่าง ได้แก่ 3.1 ความมุ่งมั่นที่จะปฏิบัติพฤติกรรม (Commitment to a Plan of Actions)ควำม
มุ่งมั่นต่อแผนการปฏิบัติพฤติกรรม เป็นกระบวนการคิดรู3.2 ความจำเป็นอื่นและทางเลือกอื่นที่เกิดขึ้น (Immediate Competing Demands and Preferences) หมายถึง พฤติกรรมอื่นที่เกิดขึ้นทันทีทันใดก่อนที่จะเกิดพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพ
3.3 พฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพ (Health-Promoting Behavior) พฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพ
เป็นจุดสุดท้ายและผลจากการปฏิบัติพฤติกรรม
➢ ข้อตกลงเบื้องต้นของแบบจำลอง1. บุคคลแสวงหาภาวการณ์ของชีวิตที่สร้างสรรค์ค์โดยการแสดงความสามารถด้ำนสุขภาพที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตน
- บุคคลมีความสามารถในการสะท้อนการตระหนักรู้ในตนเองรวมทั้งความสามารถในการประเมินสมรรถนะตนเอง
สาระของทฤษฎี
➢แบบจำลองการส่งเสริมสุขภาพของเพนเดอร์ มีพื้นฐานมาจากแนวคิดด้านการคิดรู้ ซึ่ง
ประกอบด้วยความคาดหวังต่อผลลัพธ์
การสร้างเสริมพลังอานาจ
(Empowerment)➢กระบวนการที่จะช่วยให้บุคคลตระหนัก และค้นหาความสามารถและ หรือความเข้มแข็งที่มีอยู่ในตนเองเพื่อช่วยให้บุคคลมความมั่นใจในการดูแลตนเองให้มีสุขภาพดี
ประเภทของการสร้างเสริมพลังอานาจ
- การสร้างเสริมพลังอานาจเชิงจิตใจ (Psychological Empowerment)เป็นกระบวนการ
เกี่ยวข้องกับการสร้างแรงจูงใจแก่บุคคลให้เกิดกำรรู้คิดใน 4 คุณลักษณะ คือ
➢ความหมาย (Meaning) มีความสอดคล้องกันระหว่างความเชื่อค่ำนิยม และกำรกระทำ
➢สมรรถนะ (Competence)เป็นความมั่นใจที่จะปฏิบัติพฤติกรรมนั้นได้สำเร็จ
➢ตัดสินใจด้วยตัวเอง (Self-determination) สำมำรถควบคุมงานที่รับผิดชอบ
➢ผลกระทบ (Impact) คือ การมีอิทธิต่อผลลัพธ์ที่คาดหวัง
- การสร้างเสริมพลังอานาจเชิงโครงสร้าง (Structural Empowerment)เกี่ยวข้องกับ
เงื่อนไข และสภาพการทำงานในองค์กรที่ทำให้บุคคล หรือลูกจ้างได้รับพลังอำนาจ
ลักษณะของการสร้างเสริมพลังอำนาจ
- กำรสร้ำงเสริมพลังอำนาจระดับบุคคลและระดับกลุ่มการให้อำนาจคนแต่ละคน ให้สามารถควบคุมชีวิตของตน เพื่อเลือกสิ่งต่างๆเองได้
- กำรสร้างเสริมพลังอำนาจภายในและภายนอก
แหล่งที่มาของอำนาจ
- อำนาจที่เกิดจากตำแหน่งหรือหน้ำที่
- อำนาจที่เกิดจากการควบคุมทรัพยากรต่างๆ
- อำนาจที่เกิดจากความสัมพันธ์ทางสังคม
- อำนาจที่เกิดจากความเชี่ยวชำญ
- อำนาจที่เกิดจากการมีข้อมูล
- อำนาจที่เกิดจากคุณสมบัติ หรือบุคลิกลักษณะส่วนตัว
ขั้นตอนของการสร้างเสริมพลังอานาจ
- discovering reality การค้นพบความจริง
- critical reflection การพิจารณาไตร่ตรอง สะท้อนคิดอย่างมีวิจารณ์ญาณ
- Taking charge ดำเนินการตัดสินใจเลือกวิธีกาปฏิบัติที่เหมาะสม เรียนรู้ เรียกร้อง จัดการ
ต่อรอง ปกป้องสิทธิ
- holding มั่นใจที่จะควบคุมสถานการณ์ได
ทฤษฎีขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม
Trans theoretical Model Stage of Change : TTM
มีทั้งหมด 6 ขั้นตอน คือ
- ขั้นก่อนชั่งใจ (Pre-contemplation stage)
- ขั้นชั่งใจ (Contemplation stage)
- ขั้นเตรียมพร้อมที่จะปฏิบัติ (Preparation stage / Determination)
- ขั้นปฏิบัติ (Action stage)
- ขั้นคงไว้ซึ่งพฤติกรรมที่ต้องการ (Maintenance)
- ขั้นยุติพฤติกรรมเดิมอย่างถาวร (Termination)