Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

EKOSISTEMAK, image, image, image, image, image, image, image, image, image…

- - - - Espazioa partekatzen duten populazioen multzoa da (faktore biotikoa). Populazioa biotopoen bizi diren ezpezie bereko banakoen multzoa.
    - - Biozenosi ezarrita dagoen ingurune fisikoa da. Bi ingurune daude: lehortarra eta urtarra
        
        Faktore abiotikoak: tenperatura, hezetasuna, argia...
- - - - Latitude altuetan eta eremu menditsuetan. Neguak hotzak eta udak epelak .
      - Hosto erorkorretako zuhaitzez (pagoak...). Udazkenean hostoak galtzen eta geruza bat sortzen, eta mantenugaiak ematen.
        Fauna: Urtxintzak, azeriak, hartzak, eta basokatuak.
    - - Latitude baxuetan. Udak beroak eta lehorrak eta neguak leunak, prezipitazio irregularrekin.
      - Zuhaitzak eta zuhaixkak daude, eta klima honetarako egokipenak: hosto gogortuak, edo ile dentsoak hostoen azpialdean. Fauna: narrastiak, untxiek, hegazti harrapalariek basurdeek eta oreinak.
    - - Berlarkarez osatutako eremu laua, zuhaitz gabekoa eta prezipitazio gutxikoa. Prezipitazio urria eta irregularra. Udak lehorrak eta neguak luzeak eta hotzak.
      - Gramineoek, belar usaintsuak edo zuhaixka arantzatsuak ohikoak. Hegazti nagusiek basoiloak, eta ugaztunak saguak eta muxarrak.
  - - - Oso hotza da, lehorte muturrekoa, eta elur lehorra edo harrien pilaketak. Urteko batez besteko tenperatura zero azpikoa, eta lurzorua izoztuta dago ia urte osoan. Oso prezipitazio gutxi eta ia beti solidoa.
      - Landarerik ez . Animali nagusiak: pinguinoak, itsas txakurrak, mortsak eta hartz zuriak.
    - - Tenperatura baxuenengatik ia urte osoan lurzorua izoztuta, ez daude zuhaitzak. Neguan lurzorua izoztuta eta udan belarkarez eta putzuz osatutako eremuak..
      - Landaredia: belarkarek, goroldioek eta likekek. Udan elur oreinak eta altzeak bazkatzen dute, eta bere harrapariak: otsoak koioteak edo katamotzak.
    - - Latitudean, tundraren azpitik. Bertako baldintzek aldatzen urtean zehar. Neguak hotzak eta prezipitazioak eta elur ugari.
      - Hoso iraukorretako zuhaitzak. Hegazti askok bertan pasatzen dute uda, eta neguan migratu. Hartz harrea hor bizitzen du eta neguan hibernatu.
  - - - Klima oso lehorra urte osoan eta egunaren eta gauaren arteko tenperatura aldaketak oso handiak. Plubiositatea oso gutxia.
      - Landare gutxi. Fauna: Gameluak, dromedarioak eta narrastiak.
    - - Urtaro lehor eta luze bat eta urtaro heze laburragoa, prezipitazio irregularrekin. Tenperaturak altuak urte osoan, gutxi aldatzen. Eremu zabalak izaten dira.
      - Zuhaitz asko, hala nola akaziak. Fauna: ñuak, zebrak, gazelak, putreak, lehoiak...
    - - Prezipitazioak oso ugariak urte osoan, eta tenperatura eta argi baldintzak eronkorrak.
      - Landaredi aberatseko eremuak, planetako aniztazun handieneko eremuak dira.
    - - Montzoien menpe daude. Prezipitazioak irregularrak eta bi urtaro bereizten dira: hezea eta beroa; eta lehorra.
      - Hosto zabaleko zuhaitzak. Askotako intsektuak anfibioak, ugaztunak eta hegaztiak bizi dira.
- - - - Uretako landare eta alga batzuk lurrean finkatuta hazi, eta beste batzuek uretan flotatzen.
      - Animali asko haitzuloetan edo harrien azpian babesten dira eta beste batzuk igeri. Beren hegatsen hidrodinamikari esker, ez dute ia erresistentziarik.
      - Beste batzuk (adb. itsas trikua) forma biribildua edo eskeleto gogorra. Aremones eta itsas izarrak forma laua eta luzakinak edo bentosak hondoari itsasteko.
    - - Organismo fotosintetikoak uraren gainazaletik urbil hazten.
      - Batzuk zinta itxurakoak eta uraren gainazalean zabaltzen, behar duten argia bereganatzeko.
      - Beste algak pigmentu bereziak argitasun gutxiko eremuetan argia beraganatzeko.
      - Argi gutxieneko gunetan bizi diren animaliek, organoak garatu argia sortzeko (bioluministentzia).
  - - - Ingunrune hezetan hazten diren landareak estoma ugari transpirazioa errazteko. Ingurune lehorretakoak hosto txiki edo estuak lurrunketa gutxitzeko eta sustri sakonak.
      - Ingurune lehorretako animali batzuk ahalik eta ur gutxien galtzeko oskolak edo estlki iragazgaitzak (adb. narrastiak edo insektuak)
      - Beste animali batzuk hezetasunari eusteko substantziak jariatzen (adb barraskiloak)
    - - Argi gutxieneko ingurunetan (adb. ohian ekuatoriala) landare asko hazten, beste zuhaitzak gainditzeko.
      - Beste landare batzuek hosto zapal edo handiak argia bereganatzeko eta ahalik eta azal gehienarako.
      - Animalietan, askok solik daude aktiboak egunean (hegazti eta ugaztun gehienak). Badira gauez soilik aktibo daudenak (adb saguzarrak)
  - - - Espezie guztiak ezaugarri jakin batzuetara moldatuta, eta ezaugarri hori dituen ingurunetan bizi. Ezaugarri horiek ezpezien habitata da.
      - Espezie batzuek oso habitat zehatzean bakarrik bizi dira (adb. panda hartza). Beste batzuek hainbat askotan (adb. usoak, intsektuak edo arratoiak)
    - - Izakin bizidun baten bizimoduan ahalik eta zehatzen moduan, txoko ekologikoa da.
      - Bizimodua deskribatzean, elikadura mota, portaera, beste izaki bizidunen erlazioa, eta jardunak zer eragina duten azaldu.
      - Ezpezializazioari esker, antzeko bizimodua edo elikadura duten espezieak ez diote enbarazutik egiten, eta arazorik gabe bizi.
- - - - Organismo autrofoak, eguzki energiaren bidez mantenugai organikoak sortzen dute inguruneko molekula inorganikotik. Nagusiak: landare eta algak.
    - - Organismo heterotrofoak, ekoizleek ekoiztutako materia organikoa hartzen dute elikagaia. Nagusiak: animaliak. 3 Mota daude
        
        Lehen mailakoak
        
        Ekoizleez elikatzen diren belarjaleak: behiak, beldarrak...
        
        Bigarren mailakoak
        
        Nagusiki belarjalez elikatzen diren haragijaleak (batzuk orojaleak): hartzak, otsoak...
        
        Hirugarren mailakoak
        
        Organismo haragijaleak, bigarren mailako haragijaleak jaten dituzte: marrazoak, tigreak...
    - - Ekoizle eta kontsumitzaileek hondarrak eta hilotzak jaten. Funtsezko egitekoa, eta materia organikoa deskonposatu eta ekoizleek behar duten materia inorganikoa izurtzen dute. Bakteria eta onddoak dira.
  - - - Familia asoziazioak
        
        Gurasoek eta kumeek. Helburua ugalketa eta kumeak babestea da. Hegazti eta ugaztun askok dituzte.
      - Asoziazio sozialak
        
        Egin beharreko lana partekatzeko kolonia bat osatzen duten banakoen taldeak. Erleek, inurriek...
      - Asoziazio taldekoiak
        
        Aldi baterako elkarren bizi direnen banakoen taldea. Migratzeko janaria biltzeko eta abarretarako ez dute ahaideak. Ugaztun belarjale eta hegazti askok osatzen dituzte.
      - Kolonia asoziazioak
        
        Elkarri lotuta eta egitura sendoak osatzen dituzten banakoak. Koralek eta itsasoko hanbiat landarek osatzen dituzte (arrezifeak eratzen)
  - - - Banako batek beste bat harrapatu eta hiltzen du, banakoaren zati bat edo osoa jateko. Adb, lehoinbarrak gazelekin
    - - Banako batek beste baten bizkar bizitzen da, kalte eginez baino hil gabe. Adb, onddoak zuhaitzetan
    - - Banako batek etekina ateratzen dio beste baten jardunari. Adb, usoen eta gizakien arteko harremana.
    - - Banako batek beste espezie baten gorputzan edo hondaikinetan babesa aurkitzen du kalterik egin gabe. Adb, hegaztien habiak zuhaitzetan
    - - Bi banako edo gehiago elkartzen dira guztien onerako. Adb, txirri egiptoarra kokodriloekin
    - - Muturreko mutualismoa da. Harreman honetan elkarra behar dute bizitzeko. Adb, likenak.
- - - - Organismo ekoizleei eragiten die. Uhertasunak eta sakontasunak baldintzatzen. Gero eta sakonera handiagoa, gero eta presio handiagoa.
    - - Zenbait substantzia funtsezkoak dira organismo batzuentzat. Gehiegizko mantenugai izateari eutrofizazio deritzo.
    - - Ur lasterrek eta uhinek nahasketa egokia sortuz gero, ura oxigenatzen. Ur geldoetan oso oxigeno gutxi. Gero eta tenperatura handiago egon, oxigeno gutxiago egon.
    - - Bi ekosistema talde
        
        Ur gezakoak (kontinenteen gainazalean)
        
        Itsasokoak
    - - Ur geldoetako eta ur lasterreko ekosistemak ezberdinak dira.
  - - - Jitoan flotatzen. Mikroskopikoak dira batzuk (alga zelulabakarrak) eta beste batzuk begiz ikusi daiteke (animali batzuen larbak).
    - - Alboki igeri egiten dute. Adb: arrainak, zenbait ornogabe eta itsas ugaztunak
    - - Hondoan bizi dira, atxikita edo jalkinetan lurperatuta.