Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
3.Gaia. Lurraren barne dinamika - Coggle Diagram
3.Gaia. Lurraren barne dinamika
1.Lurraren barneko energia
Gure planetaren barnean energia kopuru izugarria biltzen dela. Lurraren barnean dagoen energia termikoaren hainbat agerpen ikus ditzakegu
Bolkanismoa: Sumendiek urtutako harriak isurtzen dituzte lurrazalera eta gas kopuru handiak aireratzen dituzte
Oso harri beroak: Zenbait eremutan, lurrazalaren azpian, tenperatura altuak hartzen dituzten harriak daude.
Lurrikarak: Lurraren gainazalaren mugimendu bortitzak eta laburrak dira
Kontinenteen higidura: Lurraren mantuko konbekzio-higidurek eragiten dute.
Mendien sorrera: Mendiak bi modutara sortzen dira: Lurraren gainazaleko materialak tolesten direnean, eta sumendien eraginaren ondorioz.
2.Lurraren geruza-egitura
Lurra hiru geruzatan egituratuta dago. Garuza bata beztetik banatuta daude etenune sismikoen bidez.
Lurrazal
Lurrazal kontinentala (20km-70km bitarteko sakonera)
Lurrazal ozeanikoa (5km-10km bitarteko sakonera)
Mantua
Goi-mantua (670km-ko sakonera iristen da
Behe-mantua (2900 km-ko sakonera iristen
da)
Nukleoa
Kanpo nukleoa (5155km-ko sakoneraino
iristen da)
Barne nukleoa (6371km-ko sakoneraino
iristen da)
Litosfera
Eredu estatikoari batzen zaion geruza da. Lurrazala eta goi-mantuaren azalera barne hartzen ditu ,100 - 150 km bitarteko sakonera du eta zurruna da.
Ozeanikoa
Kontinentala
3.Plaken tektonika
litosfera oso zati handietan apurtuta dago.
Zati horiek plaka litosferikoak dira.
Plaka kontinentala
Plaka ozeanikoa
Plaka mistoak
Kontinenteen jitoaren teoria Alfred Wegener ek proposatu zuen. Duela 300 milioi urte inguru, kontinenteek azken superkontinentea eratu zuten Pangea izena eta itsasoa Panthalassa
Plaken arteko ukipen eremua oso aktiboa da geologikoki. Plaken arteko mugak hiru motatakoak izan daitezke: konbergenteak, dibergenteak eta eraldatzaileak.
Muga konbergentea edo suntsitzailea
Subduziozkoa
Obdukzioa
Bi plaka ozeanikoa
Muga dibergentea edo eraikitzailea
Muga eraldatzailea edo kantserbakorra
4.Bolkanismoa
Sumendi baten erupzioa Mantuaren beroak urtutako harriak eta solido-egoeran dauden harri txiki zein handiak jaurtitzan ditu gainazalera, eta gas ugari atmosferara ere. 500 sumendi aktibo munduan. Magmatismoa: harriak urtzea da eta mantuan gertatzen da; magma eratzen da. Erupzioa: ganbera magmatikoan pilatuta dauden materialak kraterretik kanporatzen dira
Sumendi motak
Sumendi vulkaniarra
Errauts eta gas ugari. Laba 800 ºC-tik gora
Sumendi hawaiarra
Laba biguna eta gas asko. Laba-koladak 1000ºCtik gora
Sumendi stromboliarra
Laba likatsua. Kono bolkaniko altuak
Sumendi pelearra
Leherkotasun handia. Domoak sortzen dira
5.Lurrikarak
Lurraren barneko energiaren beste agerpen bat dira. Lurrazalaren higidurek eta hausturek eragiten dituzten bibrazioen ondorioz sortzen dira.
Epizentroa
Gainazalean dagoen puntua da.
Hipozentroa
Bertan gertatzen da harrien haustura
Tsunamiak
Epizentroa ozeanoen hondoan egonez gero, gainean duen ur-masa astintzen du eta olatu erraldoi eratzen dira
Magnitudea USM (Une Sismikoaren Magnitudea) bitartez neurtzen da
Uhin sismikoak
P uhinak edo primarioak: Luzetarako uhinak dira
S uhinak edo sekundarioak Zeharkako uhinak dira
Azaleko uhinak: P eta S uhinak lurraldeko azalerako uhinak iristerakoan sortzen dira.