Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาต้านจุลชีพ - Coggle Diagram
ยาต้านจุลชีพ
ประเภทยาต้านแบคทีเรียตามสูตรโครงสร้างทางเคมี
B-lactam antibiotics
tertracyclins
aminoglycosides
sulfonamides
quinolones
macrolides
lincomycins
polypeptides
.nitrofurans
rifamycin
chloramphenicol
ฤทธิ์ไม่พึ่งประสงค์ของยาต้านจุลชีพ
ระบบทางเดินอาหาร
เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ระคายเคืองทางเดินอาหาร
ระบบเลือด
โลหิตจาง
กดการทำงานของไขกระดูก
ระบบขับถ่ายปัสสาวะ
เน่าตายของหลอดไตฝอย
อักเสบของเซล์ไต
ทางเดินปัสสาวะระคายเคือง อุดกั้น ปัสสาวะขัดเจ็บปวด
ปัสสาวะสีแดง
ระบบประสาท
ไข้ ปวดศีรษะ ง่วงซึม วิงเวียน สีบสน นอนไม่หลับ กระวนกระวาย ชัก
หู
cochleaทำให้การได้ยินลดลง อื้อในหู หูหนวก
วิงเวียน คลื่นไส้ อาเจียน
ผิวหนังและการแพ้ยา
ผิวหนังแดง คัน ผื่นขึ้น
ตา
ความคมชัดในการมองเห็นลดลง ตาพร่า เห็นภาพซ้อน
ประสาทตาอักเสบ ทำลายจอรับภาพ
ตาบอดสีเขียว
กระดูกและฟัน
ฟันแท้มีสีน้ำตาลไหม้ เหลือง
เด็กปวดกระดูกและข้อ
กลุ่มอาการ
Disulfiram-like reaction
cefamandole, mocalactam, cefoperazone
ดื่มเหล้าทำเกิดอาการร้อนวูบวาบ หน้าแดง
Fanconi-like syndrome
Graysyndrome
chloramphenicol
Kernicterus
sulfonamides
Steven-Johnson syndrome
:sulfonamides,
thiacetazoe และ clindamycin
ยารักษาวัณโรค
Isoniazid
อาการไม่พึ่งประสงค์
มีไข้ ผื่นขึ้น คนที่แพ้มากๆอาจมีagranulocytosis
มีพิษต่อระบบประสาทส่วนกลางและปลาย
บวม ชาปลายมือ ประสาทตาอักเสบ
ใช้ยานานมีผลต่อตับ
ตัวตาเหลือง
ตับอักเสบ
Rifampicin
อาการไม่พึ่งประสงค์
ตับอักเสบ
เฉพาะคนอายุมาก
ดื่มเหล้าประจำ
ใช้ยาร่วมกับisoniazid
ข้อควรระวัง
ผู้ป่วยโรคตับ หญิงมีครรภ์ หญิงให้นมบุตร
Pyrazinamide
อาการไม่พึงประสงค์
ตับอักเสบรุนแรง
กรดยูริคในเลือดสูงขึ้น
ปวดข้อ ปวดศีรษะ แพ้แสงแดด ลมพิษ ผื่นขึ้น ตับโต
Ethambutol
อาการไม่พึ่งประสงค์
ตามัว มองไม่ชัด ตาบอดสี
ปวดศีรษะ มึนงง สับสน ประสาทหลอน ชาปลายนิ้ว
เบื่ออาหาร อาเจียน ปวดข้อ ผื่นคัน ไข้
Streptomycin
ฆ่าเชื้อวัณโรคภาวะด่าง
อาการไม่พึงประสงค์
พิษต่อหู
พิษต่อไต
พิษต่อระบบประสาท
Thiacetazone
อาการไม่พึงประสงค์
conjunctivitis , vertigo
ถ้าไม่รุนแรงerythema multiform , haemolytic anaemia ,
agranulocytosis , cerebral oedema : , hepatitis
Para-aminosalicylic acid ,PAS
อาการไม่พึ่งประสงค์
nausea , vomiting เสียดแนน ท้องเดิน
Ethionamide
มีฤทธิ์ค่อนข้างสูง
อาการไม่พึงประสงค์
nausea , vomiting , vertigo
จำแนกตามกลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการสังเคราะห์ผนังเซลล์ (cell wall)กระตุ้นเอลไซม์ทำลายผนังเซลล์แบคทีเรีย
Penicillin
Natural penicillins
Penicillin G
penicillin V
Penicillinase-resistant penicillins
Methicillin
Nafcillin
Cloxacillin
Aminopenicillins
Ampicillin
Amoxicillin
Becampicillin
Antipseudomonas penicillins
Carbenicillin
Mezlocillin
Piperacillin
Amidinopenicillins
Mecillinam
ปฏิกิริยาไม่พึงประสงค์ของ Penicillins
ผื่นลมพิษ,มีไข้,หลอดลมหดตัว,หลอดเลือดอักเสบ,anaphylaxis
ประโยชน์ทางคลีนิกของPenicillin
รักษาโรคติดเชื้อแกรมบวกและแกรมลบ
ไม่ควรใช้ในผู้ป่วยแพ้ยา
หญิงตั้ฃครรภ์ระวังอาการข้างเคียง เช่น ผื่นคัน อุจจาระร่วง เลือดไหลหยุดยาก
Cephalosporin
มีผลต่อเขื้อ
Streptococci
Staphylococci
Enterobacter
Proteus
Klebsiella
First generation
เป็นยาที่มีประสิทธิภาพดีสำหรับเชื้อแกรมบวก
ฆ่าเขื้อแกรมลบได้บางชนิด
E.coli ,
Klebsiella pneumoniae
2.Second generation
ยาที่มีฤทธิ์กว้างกว่ายารุ่นที่หนึ่งทฆ่าเชื้อ แกรมลบได้มากกว่า ผลดีกว่า
3.Third generation
มีผลฤทธิ์กว้างกว่า2กลุ่มแรก ฆ่าเชื้อPseudomonasได้
4.Fourth generation
มีผลออกฤทธิ์กว้าง และลึกสุด
โดยเฉพาะเชื้อแกรมลบทั้งไว และดื้อยา
อาการไม่พึงประสงค์
การแพ้ยา
คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน
ปวดร้อนกล้ามเนื้อ
เกิดการอักเสบ
มีผลต่อไต
ประโยชน์ทางคลีนิกCephalosporin
ยาปฏิชีวนะออกฤทธิ์กว้าง ประสิทธิภาพสูง
ไม่ควรเลือกใช้เป็นยาชนิดแรก
ไม่ควรดื่มเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์
ไม่ควรใช้ในผู้ป่วยแพ้ยากลุ่มPenicillins
Vancomycin
bacitracin
ออกฤทธิ์โดยตรงต่อเยื่อหุ้มเซลล์ของจุลชีพ (cell membrane)
Polymyxin , Amphotericin , ketoconazole
ยับยั้งการสร้างโปรตีน
ขัดขวางกระบวนการเมตาบอลิซึม
ยับยั้งการสร้างกรดนิวคลีอีก
คำแนะนำทั่วไปในการใช้ยาต้านจุลชีพ
รับประทานยาทุกวันตามแพทย์สั่งจนยาหมด ป่องกันการดื้อยา
ต้องรับประทานก่อนอาหาร
ยา Cefaclor , cefuroxime , cephalein ,
cefamandole ,cefoperazone ,metronidazole รับประทานยาเหล่านี้แล้วห้ามดื่นแอลกอฮอล์
Tetrecyclin ,doxycycline ,Isoniazidห้ามรับประทานพร้อมนม หรือยาลดกรด
ยากลุ่มSulfonamide เช่น cotrimoxazoleควรดื่มน้ำตามให้มากๆ
กลาก
เกิดจากเชื้อราDermatophytes
เป็นศีรษะถึงเท้า
ผื่นแดงเป็นวง
มีขุยที่ขอบ ขยายกว้าง
ขอบเขตการออกฤทธิ์
ยาที่มีผลต่อเชื้อแบคทีเรียชนิดแกรมบวก
penicillins, cephalosporins, macrolides, carbapenems,chloramphenicol, tetracyclines, cotrimoxazole,clindamycin, vancomycin
ยาที่มีผลต่อเชื้อแบคทีเรียชนิดแกรมลบ
cephalosporins รุ่นที่ 2, 3, 4, macrolides, carbapenems,chloramphenicol, tetracyclines, cotrimoxazole,aminoglycoside, aztreonam ¨³ fluoroquinolones
ยาที่มีผลต่อแบคทีเรียที่ไม่ใช้ออกซิเจน
cephalosporins รุ่นที่ 3, 4, macrolides, clindamycin,
imipenem, chloramphenicol ¨³ metronidazole
ยาที่มีผลต่อเชื้อ Pseudomonas aeruginosa
Carbapenems
imipenem ประสิทธิภาพสูง มีขอบเขตในการทำลายเชื้อค่อนข้างกว้าง
ฆ่าเชื้อทั้งแกรมบวกแกรมลบaerobicและanaerobic
อาการไม่พึ่งประสงค์
คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ความดันโลหิตลดลง หลอดเลือดดำบริเวณที่ฉีดอักเสบ ผิวหนังเป็นผื่น คัน อักเสบ enzymesทตับเพิ่มขึ้น
Monobactams
ทำลายเฉพาะเชื้อแกรมลบ
รักษาโรคติดเขื้อแกรมลบ บริเวณทางเดินหายใจ ทางเดินปัสสาวะ อวัยวะเพศ กระดูกและข้อกระดูก soft tissue และในกระแสเลือด
รักษาโรคติดเชื้อP. aeruginosa ที่ดื้อต่อยาpiperacillin
อาการไม่พึงประสงค์
เส้นเลือดดำบริเวณฉีดยาซ้ำๆ อักเสบ ผื่นคัน ท้องเสีย
Aminoglycoside
ฆ่าเชื้อแกรมบวก และเชื่อแกรมลบหลายชนิด ยกเว้น Pseudomonas, bacteroides
ทำลายเชื้อวัณโรคได้
ยากลุ่มนี้ได้แก่
Streptomycin, Neomycin, sisomicin
Kanamycin, Amikacin
Gentamicin, tobramycin
อกาารไม่พึงประสงค์
พิษต่อไต ทำลายกรวยไต ท่อไต
พิษต่อหู วิงเวีบยศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน มึนงง หูหนวก ทำลายเส้นประสาทสมองคู่ที่ 8 ควบคุมการทรงตัว การได้ยิน
ยับยั้งการสื่อสารปลายเส้นประสาทกับกล้ามเนื้อลาย กล้ามเนื้ออ่อนเปลี้ย หายใจไม่สะดวก
การแแพ้ยา เป็นผื่นแดง ลมพิษคัน มีไข้ บางรายanaphylaxis
Macrolides
เหมาะสำหรับผู้ป่วยแพ้ยาpenicillin
ได้ผลดีต่อเชื้อ Mycoplasma
pneumonia , H. influenzae คอตีลและไอกรน
มีโอกาสดื้อยาได้บ่อยและรวดเร็ว
อาการไม่พึ่งประสงค์
แพ้ยา อาการไม่รุนแรง มีไข้ ผื่นแดงนูน
ระคายเคืองทางเดินอาหาร
Cholesstatic hepatitisเกิดเมื่อใช้erythomycin
estolate
เกลื้อน
เกิดจากเชื้อราPityrosporum
orbiculare
ผื่นหรือปื้นไม่นูนมีสีขาว
เป็นที่ตัว ตอ แขน ขา หน้า
อาจมีสี ชมพู แดง น้ำตาย เทาๆ
โรคแคนดิด้าที่ผิวหนัง
พบตามซอกพับ รักแร้ ขาหนีบ ง่ามนิ้วมือนิ้วเท้า
ผู้หญิงพบซอกราวนมcandida
intertrigo
คันบริเวณรอยโรคเป็นผื่นแดง
Oral thrush
ประเภทยาต้านจุลชีพตามขอบเขตการออกฤทธิ์
broad spectrum
tetracyclines,chloramphenicol,nitrofurans
medium spectrum
sulfonamides
narrow spectrum
penicillins
Polymyxins : Polymixin B , Polymixin E
มีพิษต่อร่างกายสูงสุด ในคนและแบคทีเรีย ถูกทำลายโดยยาทั้งคู่
ให้ทางปากมีประโยชน์ในการรักษาลำไส้อักเสบ ท้องเดิน
อาการไม่พึงประสงค์
มีพิษต่อไตสุงมาก อาจทำให้ไตพิการอย่างถาวรได้
มีพิษต่อระบบประสาท ชารอบปาก เดินเซ
กล้ามเนื้อหายใจหยุดทำงาน โดยเฉพาะการฉีดเข้าหลอดเลือดดำ
เกิดอาการแพ้ยา
Chloramphenicol
ยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย
ได้ผลทั้งเชื้อแกรมลบ และบวก
อาการไม่พึ่งประสงค์
กดการสร้างเม็ดเลือดแดง ทำให้ผู้ป่วยมีอาการซีด
กดการทำงานของไขกระดูก ทำให้ aplastic anemia
Gray syndrome ในเด็กการทำงานของตับยังไม่สมบุรณ์
การแพ้ยา มีผื่นคัน มีไข้
Sulphonamide
ยับยั้งทั้งแกรมบวกและลบ
ใช้ได้ผลดีกับโรคติดเชื้อ ไม่รุนแรงไม่มีหนอง
อาการไม่พึงประสงค์
ไข้ ผื่นคัน Stevens-Johnson
syndrome
Kernicterusในหญิงตั้งครรภ์ ทารกแรกเกิด
เกิดพิษต่อตับไต
คลื่นไส้อาเจียน
โรคระบบทางเดินหายใจที่ต้องได้รับยาต้านจุลชีพ
โรคคอหอยอักเสบจากเชื้อgroup A streptococci (group A
streptococcal pharyngitis)
ไข้สูงเกิน 38 c•
ไม่ไอ
ต่อมน้ำเหลืองหน้าขากรรไกรบวมโต
ทอนซิลบวม มีตุ่มหนอง
โรคไซนัสและเยื่อบุจมูกอักเสบจากเชื้อ bacterial
rhinosinusitis)
โรคหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน acute otitis media)
ไข้มากกว่าหรือเท่ากับ 39c•
การจำแนกยาต้านจุลชีพจำแนกตามฤทธิ์ต่อจุลชีพ
ออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย (bactericidal)
ยาที่ออกฤทธิ์ที่ผนังเซลล์ เยื่อหุ้มเซลล์แบคทีเรีย
ออกฤทธิ์ยับยั้งเชื่อแบคทีเรีย (bacteriostatic)
ยาที่ออกฤทธิ์ สร้างกรดนิวคลีอิก สังเคราะห์โปรตีนของแบคทีเรีย
Tetracycline
ได้ผลทั้งแกรมบวกและแกรมลบ
อาการไม่พึ่งประสงค์
รบกวนการสร้างกระดูกและฟัน
ระคายเคืองทางเดินอาหาร จุกทเสียดทแน่นท้อง คลื่นไส้ อาเจียน
การแพ้ยา โดยเกิดผื่นคัน เกิดอาการทางผิวหนังง่ายเวลาโดนแสง
Fanconi's syndrome
พิษต่อตับ ทำให้เกิด fatty liver
Fluoroquinolones
ฆ่าเชื้อแบคทีเรียได้ทั้งแกรมบวกและแกรมลบ
อาการไม่พึ่งประสงค์
คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ปวดศีรษะ และเวียนศีรษะ
ยารักษาเชื้อรา
ชนิดใช้ทาภายนอก(Topical)
Whitfield's ointment
Tolnaftate
Ciclopirox olamine
Imidazoles
Sodium Thiosulphate
Selenium Sulphide
ฤทธิ์และอาการไม่พึงประสงค์
คลื่นไส้ อาเจียน
ปวดศีรษะ ปวดท้อง
เลือดออกตามไรฟัน
อาการกลัวแสง
เกร็ดเลือดน้อยลง
กดการทำงานของต่อมหมวกไต
ชนิดรับประทาน(Systemic)
Nystatin
Griseofulvin
Ketoconazole
ยาที่ใช้ในโรคติดเชื้อโปรโตซัว
Metronidazole
ฤทธิ์ไม่พึงประสงค์
คลื่นไส้อาเจียน ปากแห้ง รสโลหะในปาก เบื่อหาร ปวดท้อง ตับอ่อนอักเสบ
ปวดหัว อารมณ์แปรปรวน เดินเซ ชัก
เกิดdisulfiram-like effects
Antibacterial
Antifungal
Antiparasitic
Antituberculosis
Antiprotozoa
Antimalarial
Antiviral