Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ (Urinary Tract Infection: UTI), โรคหนองใน…

- - - - เชื้อโรคย้อนกลับขึ้นไปสู่ท่อปัสสาวะ (ascending infection)
        
        การมีเพศสัมสัมพันธ์
        
        ทำความสะอาดบริเวณ perineum ไม่ถูกวิธีโดยเฉพาะเพศหญิงเนื่องจากรูเปิด ท่อปัสสาวะอยู่ใกล้anus
        
        สอดใส่อุปกรณ์ผ่านท่อปัสสาวะ
      - เชื้อโรคกระจายตัวมาทางกระแสเลือด (Hematogenous route)
        
        พบในผู้ป่วย
        
        มีภูมิต้านทานต่ำ
        
        วัณโรค (tuberculosis)
        
        ฝีที่ไต (renal abscess)
        
        ฝีรอบไต (perinephric abscess)
      - เชื้อก่อโรคกระจายมาทางกระแสน้ำเหลือง (Lymphatic spread)
        
        การกระจายของเชื้อมาจากระบบน้ำเหลือง (lymphatic system) ของอวัยวะข้างเคียง
        ที่ติดต่อกับระบบทางเดินปัสสาวะ
      - เชื้อก่อโรคแพร่เข้ามาโดยตรง (direct extension)
        
        มักสัมพันธ์กับผู้ป่วยที่มีการ
        อักเสบหรือติดเชื้อในช่องท้อง
        
        อุ้งเชิงกรานอักเสบ (pelvic inflammatory disease: PID)
        
        หนองในเยื่อบุช่องท้อง
        (peritoneal abscesses)
  - - - ทำความสะอาดบริเวณ perineum ผิดวิธี
      - กลั้นปัสสาวะ
      - ดื่มน้ำน้อย
      - ใส่กางเกงแน่นรัดรูป มีการอับชื้น
      - เปลี่ยนคู่นอนบ่อยและไม่ใช้ถุงยางอนามัย
    - - ลักษณะทางกายภาพที่มี urethra สั้น รูเปิดของ urethra อยู่ใกล้กับ anus/vagina
      - มีเพศสัมพันธ์
      - สวนล้างช่องคลอด (vaginal douching)
      - การใช้วิธีการคุมกำเนิด
      - ตั้งครรภ์
      - วัยหมดประจำเดือน
    - - นิ่วในทางเดินปัสสาวะ
        (renal stone, calculi)
      - ต่อมลูกหมากโต (BPH)
    - - ท่อปัสสาวะตีบ (urethral stricture)
      - ภาวะที่ปัสสาวะไหลย้อนกลับจากกระเพาะปัสสาวะขึ้นสู่ท่อไตหรือไต (vesicoureteral reflux: VUR)
    - - ทำให้เกิดปัญหา neurogenic bladder มีปัสสาวะคั่งค้าง (urinary retention)
    - - โดยเฉพาะเบาหวานที่มีปัญหาระบบประสาทอัตโนมัติ (diabetic neuropathy: DN)
    - - นานมากกว่า 72 hr จะยิ่งเพิ่มความเสี่ยง
    - - ยาคลายกล้ามเนื้อ (muscle relaxant)
      - ยากลุ่ม tricyclic antidepressant (TCA)
      - anticholinergics
      - ยาพ่นขยายหลอดลม
        กลุ่ม Ipratropium bromide
- - - - WBC > 10 cells/HPF (Pyuria)
      - bacteria > 20 cell/HPF (bacteriuria)
      - Nitrite → positive
      - RBC → positive (นิ่ว ติดเชื้อ อักเสบ บาดเจ็บ เนื้องอก)
      - epithelial > 20 cell/HPF อาจเกิดจากการปนเปื้อน
    - - pathogen > 100000 CFU/ml เมื่อเก็บปัสสาวะจาก midstream urine
      - pathogen > 1000 CFU/ml เมื่อเก็บปัสสาวะจาก Foley’s cath
      - pathogen > 100 CFU/ml เมื่อเก็บปัสสาวะจาก suprapubic cath หรือได้รับยา ATB มาก่อนที่จะเก็บ specimen
- - - - กรวยไตอักเสบ (Pyelonephritis)
        
        อาการและอาการแสดง
        
        มีไข้สูง หนาวสั่น คลื่นไส้ อาเจียน และจะพบอาการเฉพาะ คือ ปวดหลังบริเวณบั้นเอว (flank pain) ตรวจร่างกายโดยการเคาะ (percussion) พบ costovertebral angle (CVA) tenderness อาจมีอาการปวดร้าวลงมาที่ขาหนีบ (หากผู้ป่วยมีนิ่ว) นอกจากนี้อาจมีอาการ/อาการแสดงของ lower UTI ร่วมด้วย ในกรณีที่เกิด lower UTI จากนั้นลุกลามขึ้นมาที่ upper UTI
        
        การติดเชื้อที่บริเวณไตและกรวยไต อาจเกิดขึ้นข้างเดียวหรือสองข้างก็ได้
        
        เกิดจากมีการอุดกั้นในทางเดินปัสสาวะจนมีการคั่งของน้ำปัสสาวะ/ไตบวมน้ำ (hydronephrosis) ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะส่วนล่าง (lower UTI) ลุกลามขึ้นมาถึงกรวยไตและเนื้อไต
        
        การรักษา
        
        ผู้ป่วยจำเป็นต้องได้รับยาปฏิชีวนะ และส่งตรวจ UA, U/C ทุกครั้ง
        
        กรณีที่อาการไม่รุนแรง อาจรักษาด้วยยา oral ATB แต่ถ้าสงสัย complicated UTI หรือหลังให้การรักษาด้วย oral ATB อาการไม่ดีขึ้นภายใน 48 ชั่วโมง ควรเปลี่ยนชนิดของ ATB หรือเปลี่ยนเป็น IV ATB
        
        ยา ATB ที่นิยมใช้ ได้แก่ ยากลุ่ม fluoroquinolone เช่น ciprofloxacin
        
        ดูแลให้สารน้ำอย่างเพียงพอ ติดตามการทำงานของไต ผู้ป่วยบางรายอาจต้องให้ยาต้านการหดเกร็งของกระเพาะปัสสาวะบรรเทาอาการปวด และค้นหาสาเหตุของกรวยไตอักเสบ วางแผนการดูแลรักษาให้ครอบคลุม
        
        การพยาบาล
        
        ประเมินและบันทึกสัญญาณชีพ และระดับความปวด อย่างน้อยทุก 4 ชั่วโมง
        
        ดูแลให้ยาปฏิชีวนะตามแผนการรักษา
        
        ติดตาม intake/output เพื่อประเมินและเฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อน ได้แก่ AKI, sepsis, septic shock
        
        ดูแลให้ผู้ป่วยได้รับสารน้ำและอาหารอย่างเพียงพอ
        
        ดูแลให้ยาลดไข้ตามแผนการรักษา
        
        ดูแลความสุขสบาย: เช็ดตัวลดไข้ (tepid sponge) ปวดหลัง
        
        ติดตามผล UA, U/C, CBC, H/C
        
        ติดตามผล BUN, Cr, Electrolyte
        
        ดูแลผู้ป่วยตาม CAUTI bundle ในกรณีผู้ป่วยคาสายสวนปัสสาวะ
        
        ติดตามผลการตรวจทางรังสีวิทยา
        
        เน้นย้ำให้ติดตามการรักษาอย่างสม่ำเสมอ
    - - กระเพาะปัสสาวะอักเสบ (cystitis)
        
        พบบ่อยในบุคคลที่ดูแลรักษาสุขอนามัยบริเวณอวัยวะเพศไม่เหมาะสม กลั้นปัสสาวะ Honeymoon cystitis, urinary retention, มีนิ่ว/การอุดกั้นในระบบทางเดินปัสสาวะ คาสายสวนปัสสาวะ รับประทานยากดภูมิ
        
        อาการและอาการแสดง
        
        อาการมักเกิดขึ้นทันทีทันใด ที่พบบ่อย ได้แก่ ปัสสาวะแสบขัด (dysuria) ปัสสาวะขุ่น (pyuria) ปัสสาวะมีกลิ่น (foul smelling) ปัสสาวะบ่อย (urinary frequency) ปัสสาวะกระปริดกระปรอย (voiding of small urine volumes) ปวดท้องน้อย (suprapubic / lower abdominal pain)
        
        แต่ถ้ามีอาการของกรวยไตอักเสบร่วม
        ด้วย หรือ recurrent lower UTI ให้สงสัยเป็น complicated UTI
        
        การรักษา
        
        ผู้ป่วย uncomplicated cystitis
        
        ให้ oral ATB กลุ่ม fluoroquinolone ได้แก่ norfloxacin, ciprofloxacin, ofloxacin
        
        ผู้ป่วย complicated cystitis
        
        ให้ oral ATB กลุ่ม fluoroquinolone ได้แก่ ciprofloxacin, norfloxacin
        
        บางรายอาจต้องให้ยาต้านการหดเกร็งของกระเพาะปัสสาวะร่วมด้วย
        
        ค้นหาสาเหตุของกระเพาะปัสสาวะอักเสบและวางแผนการดูแลรักษาเป็นสิ่งสำคัญ
        
        การพยาบาล
        
        ดูแลและเน้นย้ำให้รับประทานยาปฏิชีวนะให้ครบตามแผนการรักษา โดยเฉพาะ complicated cystitis และควรตรวจเพื่อค้นหาสาเหตุของ รวมทั้งการรักษาต่อเนื่องเพื่อแก้ไขสาเหตุนั้น
        
        การประคบด้วยความร้อน ช่วยให้สุขสบายลดความเจ็บปวดได้
        
        ดูแลให้ยาแก้ปวด (analgesic) ยาลดการหดเกร็ง (spasm) ตามแผนการรักษา
        
        ในกรณีผู้ป่วย complicated cystitis ควรติดตามผล UA, U/C, BUN, Cr
        
        การให้ความรู้ การปฏิบัติตัว เพื่อป้องกันการติดเชื้อซ้ำ
        
        หลีกเลี่ยงการกลั้นปัสสาวะ
        
        ทำความสะอาดบริเวณ perineum จากด้านหน้าไปด้านหลัง (ไม่ย้อนไปมา)
        
        ปัสสาวะและทำความสะอาดบริเวณ perineum ก่อนและหลังมีเพศสัมพันธ์
        
        แนะนำให้ผู้ป่วยดื่มน้ำอย่างน้อย 2 ลิตรต่อวัน (ในกรณีที่ไม่มีข้อห้าม)
        
        ดื่มน้ำกระเจี๊ยบ/น้ำแครนเบอรรี่ หรือแครนเบอรรี่ชนิดเม็ดทุกวัน เพื่อเพิ่มความเป็นกรดในน้ำปัสสาวะ ลดการเกาะตัวของเชื้อก่อโรคที่ผนังของกระเพาะ จึงลดการเกิด cystitis
        
        สวมกางเกงที่โปร่งสบายไม่แน่นจนเกินไป ควรเป็นผ้าคอตตอลมากกว่าผ้าไนลอน
        
        หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของคาเฟอีนเพื่อลดการระคายเคืองของกระเพาะปัสสาวะ
        
        ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งเมื่อมีเพศสัมพันธ์
        
        หลีกเลี่ยงการสวนล้างบริเวณช่องคลอด การใช้น้ำหอมหรือสารเคมี
        
        หลีกเลี่ยงอาบน้ำในอ่างอาบน้ำ ให้อาบน้ำโดยใช้ฝักบัว
      - ท่อปัสสาวะอักเสบ (urethritis)
        
        การบาดเจ็บหรือการอักเสบบวมของเซลล์ที่บริเวณเยื่อเมือกบุท่อปัสสาวะ
        
        แบ่งได้เป็น 2 สาเหตุ
        
        ท่อปัสสาวะอักเสบจากที่ไม่ได้เกิดจากการมีเพศสัมพันธ์ (non - sexually transmitted urethritis)
        
        มักเกิดภายหลังการบาดเจ็บของท่อปัสสาวะ
        
        เกิดหลังการทำ cystoscopy, ใส่สายสวนปัสสาวะ
        
        การพยาบาล
        
        ดูแลให้ได้รับยาปฏิชีวนะตามแผนการรักษา
        
        ดูแลให้ยาแก้ปวด (analgesic)
        
        แช่ก้นในน้ำอุ่น (warm sitz bath) ไม่จำเป็นต้องใส่น้ำยาฆ่าเชื้อใดๆ ผสมในน้ำ
        
        ในผู้ป่วยที่คาสายสวนปัสสาวะ ควรได้รับการถอดออกในระยะที่ท่อปัสสาวะอักเสบ
        
        ทำความสะอาดบริเวณอวัยวะเพศตามปกติไม่จำเป็นต้องใช้น้ำยาฆ่าเชื้อ แต่หากมีอาการบวมหรือมีหนองสามารถใช้น้ำเกลือ (0.9%NSS) ทำความสะอาดได้
        
        หลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์จนกว่าการติดเชื้อจะหายดี
        
        แนะนำให้ดื่มน้ำอย่างน้อย 2 ลิตรต่อวัน (ในกรณีที่ไม่มีข้อห้าม)
        
        ท่อปัสสาวะอักเสบจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์
        (sexually transmitted urethritis)
        
        แบ่งเป็น 2 ชนิด
        
        โรคหนองในแท้ (Gonococcal urethritis: GU)
        
        1 more item...
        
        โรคหนองในเทียม (non-gonococcal urethritis: NGU)
        
        1 more item...
        
        การพยาบาล
        
        ดูแลให้ผู้ป่วยได้รับยาปฏิชีวนะตามแผนการรักษา อย่างน้อย 14 วัน ถึงแม้จะไม่มีอาการ
        
        แนะนำให้ผู้ป่วยพาคู่เพศสัมพันธ์ (sex partner) ของผู้ป่วยภายใน 60 วันก่อนที่จะเริ่มมีอาการหรือก่อนวินิจฉัยโรคหนองใน ให้มาตรวจและให้การรักษา หรือสามารถฝากยารักษาไปกับผู้ป่วยได้
        
        หลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์อย่างน้อย 14 วัน หากไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ต้องใส่ถุงยางอนามัยทุกครั้ง
        
        ดูแลให้ยาแก้ปวด (analgesic)
        
        แช่ก้นในน้ำอุ่น (warm sitz bath) ไม่จำเป็นต้องใส่น้ำยาฆ่าเชื้อใดๆ ผสมในน้ำ
        
        ทำความสะอาดบริเวณอวัยวะเพศตามปกติไม่จำเป็นต้องใช้น้ำยาฆ่าเชื้อ แต่หากมีอาการบวมหรือมีหนองสามารถใช้น้ำเกลือ (0.9%NSS) ทำความสะอาดได้
        
        แนะนำให้ดื่มน้ำอย่างน้อย 2 ลิตรต่อวัน (ในกรณีที่ไม่มีข้อห้าม)
        
        แนะนำให้ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งเมื่อมีเพศสัมพันธ์ เพื่อป้องกันการติดเชื้อซ้ำในอนาคต
        
        แนะนำให้ผู้ป่วยและคู่นอนตรวจเลือดเพื่อหาการติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ
        
        เน้นย้ำให้ผู้ป่วยมาติดตามการรักษาอย่างสม่ำเสมอ เพื่อติดตามผลการเพาะเชื้อหลังได้รับการรักษาด้วยยาปฎิชีวนะ 7 วัน และ 3 เดือน
        
        อาการและอาการแสดง
        
        ปัสสาวะแสบขัด (dysuria) คัน (pruritus) ที่บริเวณรูเปิดท่อปัสสาวะ มีมูกหรือหนองออกมาทางท่อปัสสาวะ (urethral discharge or purulent)
        
        เพศชาย เจ็บขณะมีเพศสัมพันธ์และเมื่อหลั่งน้ำอสุจิ ขณะปัสสาวะ และปวดบริเวณอัณฑะ รวมทั้งมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น อัณฑะอักเสบ ต่อมลูกหมากอักเสบ ในกรณีเป็น sexually transmitted urethritis
        
        เพศหญิง ส่วนใหญ่ไม่มีอาการ ส่วนในรายที่มีอาการจะพบมี labia บวมแดง เจ็บขณะมีเพศสัมพันธ์ เจ็บขณะปัสสาวะ (burning) ปัสสาวะบ่อย (urinary frequency) และอาจมีตกขาว คันบริเวณช่องคลอด ไข้สูง ปวดท้องน้อยรุนแรง และมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น การติดเชื้อของมดลูก อุ้งเชิงกรานอักเสบ
  - - - เกิดจากความผิดปกติของระบบทางเดินปัสสาวะ ทำให้การรักษายุ่งยากซับซ้อน หรือต้องใช้หลายวิธีร่วมกัน เชื้อก่อโรคเป็นเชื้อดื้อยา หรือมีภาวะแทรกซ้อนรุนแรงเช่น AKI, sepsis
    - - เกิดจากปัจจัยที่ไม่ซับซ้อน เชื้อก่อโรคไม่ใช่เชื้อดื้อยา รักษาไม่ยุ่งยาก ไม่มีภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง
  - - - เกิด UTI ซ้ำหลังการรักษา > 2 wk ส่วนใหญ่ > 2 เดือน พบการเกิดสูงถึงร้อยละ 80 ของ recurrent UTI ทั้งหมด โดยจะพบเชื้อก่อโรคตัวใหม่หรือเชื้อตัวเดิมสายพันธุ์ใหม่ก็ได้
        
        สาเหตุส่วนใหญมาจากพฤติกรรมการดูแลสุขภาพอนามัยส่วนบุคคลไม่ถูกวิธี โดยเฉพาะการทำความสะอาดบริเวณ perineum หรือเกิดจากต่อมลูกหมากอักเสบ (prostatitis)
    - - เกิด UTI ซ้ำหลังการรักษา UTI โดยจะพบเชื้อก่อโรคตัวเดิมภายใน 2 wk แต่ก็ไม่สามารถขจัดเชื้อก่อโรคให้หมดได้เพราะปัจจัยบางอย่าง เช่น รับประทานยาปฏิชีวนะไม่ครบตามแผนการรักษา ใช้ยาปฏิชีวนะไม่เฉพาะเจาะจงกับเชื้อก่อโรค เชื้อที่ก่อให้เกิดโรคกลายเป็นเชื้อดื้อต่อยาปฏิชีวนะที่ได้รับ
        
        มีความผิดปกติของโครงสร้างหรือการอุดกั้นของทางเดินปัสสาวะ มีการติดเชื้อที่ไต (renal infection) ที่ยังไม่ได้รับการรักษา จำเป็นต้องตรวจเพิ่มเติมเพื่อค้นหาและแก้ไขสาเหตุนั้น
- - - - ให้ยึดหลัก Standard precautions และใช้ CAUTI bundle ในการดูแลผู้ป่วยที่คาสายสวนปัสสาวะ