Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาต้านจุลชีพ (Antimicrobial drugs) - Coggle Diagram
ยาต้านจุลชีพ (Antimicrobial drugs)
1.Penicillins
ประโยชน์ทางคลินิกของPenicillins
1.เป็นยาที่เลือกใช้เป็นอันดับแรก เพื่อรักษาโรคติดเชื้อกรัมบวกและกรัมลบ 2.เลือกใช้เป็นอันดับแรกในหญิงมีครรภ์ แต่ควรระวังอาการข้างเคียง เช่น ผื่นคัน อุจจาระร่วง และเลือดไหลหยุดได้ยาก 3. ผ้ปู่วยที่มีประวัติแพ้Penicillins ควรเลือกใช้Erythromycin
2.Cephalosporins
แบ่งเป็น
First – generation
เป็นยาที่มีประสิทธิภาพดีสาหรับเชื้อกรัมบวก สามารถฆ่าเชื้อกรัมลบได้บางชนิดเช่นE.coli ,
Klebsiella pneumoniae
Second – generation
เป็นยาที่มีฤทธิ์กว้างกว่ายารุ่นที่หนึ่ง สามารถฆ่า เชื้อกรัมลบได้มากชนิดกว่า และได้ผลดีกว่า
Third – generation
มีผลออกฤทธิ์กว้างกว่า 2 กลุ่มแรก และ สามารถฆ่าเชื้อPseudomonas ได้
Fourth – generation
มีผลออกฤทธิ์กว้างและลึกที่สุด โดยเฉพาะต่อเชื้อกรัมลบทั้งที่ไวและดื้อยาใน 3
กลุ่มแรกและยากลุ่มอื่น
ประโยชน์ทางคลินิกของ Cephalosporin
จัดเป็นยาปฏิชีวนะที่ออกฤทธิ์กว้างมีประสิทธิภาพในการรักษาสูง ไม่ควรเลือกใช้เป็นยาชนิดแรกในการรักษาการติดเชื้อทั่วไปที่ อาการไม่รุนแรง
3.Carbapenems
ยาตัวแรกในกลุ่มนี้คือ imipenem เป็น ยาที่มีประสิทธิภาพสูงและมีขอบเขตการทพลายเชื้อ
ค่อนข้างกว้าง
4.Monobactams
ยาในกลุ่มนี้คือ astreonam ได้รับการสังเคราะห์มาเพื่อให้มีความคงทนต่อการทำลาย มีประสิทธิภาพในการทาลายเชื้อเฉพาะแกรมลบ anaerobic เท่านั้น
5.Polymyxins : Polymixin B , Polymixin E
ยากลุ่มนี้มีพิษต่อร่างกายสูงที่สุด เพราะทั้งในคนและแบคทีเรียต่างก็มีเยื่อ หุ้มเซลล์ ซึ่งจะถูกทาลายโดยยาทั้งคู่ ถ้าให้ทางปากจะมปีระโยชน์ในการรักษาลาไส้อักเสบและท้องเดินจากเชื้อ แบคทีเรีย
อาการไม่พึงประสงค์
เป็นพิษต่อไตสูงมาก อาจทาให้ไตพิการอย่างถาวรได้
6.Aminoglycoside
ฆ่าเชื้อกรัมบวก และเชื้อกรัมลบหลายชนิด ยกเว้น
Pseudomonas, bacteroides ทาลายเชื้อวัณโรคได้ด้วย
ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่
Streptomycin, Neomycin, sisomicin Kanamycin, Amikacin Gentamicin, tobramycin
7.Chloramphenicol
เป็นยายับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรียที่มีฤทธิ์กว้าง ได้ผลทั้งเชื้อกรัมบวก และกรัมลบ แต่อาจออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรยีบางชนดิ H.influenzae
อาการไม่พึงประสงค์
กดการสร้างเม็ดเลือดแดง ทาให้ผู้ป่วยมีอาการซีด
กดการทางานของไขกระดูก ทาให้เกดิ aplastic anemia
8.Tetracycline
เป็นยายับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรียที่มีฤทธิ์กว้าง
อาการไม่พึงประสงค์
รบกวนการสร้างกระดูกและฟัน
ระคายเคืองทางเดินอาหาร มีอาการจุก เสียด แน่นท้อง คลื่นไส้ และอาเจียน
9.Macrolides
เป็นยายับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย
เหมาะสาหรับใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยมีประวัติแพ้ยา
penicillin มาก่อน
ยานี้ได้ผลดีต่อเชื้อ Mycoplasma pneumonia , H. influenzae เชื้อคอตีบ และไอกรน
อาการไมพ่พึงประสงค์
มีไข้ ผื่นแดงนูน ระคายเคืองทางเดินอาหาร คลื่นไส้ อาเจียน
10.Sulphonamide
ออกฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของ แบคทีเรยีทั้งกรัมบวกและกรัมลบ แต่ใช้ได้ผลดีกับโรคติดเชื้อที่ไม่รุนแรง และไม่มีหนอง
อาการไม่พึงประสงค์
เกิดพิษต่อตับและไต
Kernicterus ในหญิงต้ังครรภ์ หรือ ทารกแรกเกิด
11.Fluoroquinolones
ออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียได้ทั้งกรัมบวก และกรัมลบ
อาการไม่พึงประสงค์
คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ปวดศีรษะ และเวียน ศีรษะ
ยาต้านวัณโรค
รักษาใหห้ายขาดได้ก็ตอ้งใชเ้วลารักษาติดตรอกันเป็นเวลานาน หากรักษาหรือกินยาไม่ติดต่อกันอย่างสม่ำเสมอก็จะทาให้เชื้อดื้อยา เป็นเหตุให้
การรักษาไม่ได้ผล
เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Mycobacterium tuberculosis
ยารักษาวัณโรค
1.Isoniazid
อาจให้ในผู้ป่วยที่เสี่ยงต่อ meningitis
อาการไม่พึงประสงค์
Allergic reaction จะพบว่ามีไข้ ผื่นข้นึ ตามผิวหนัง คนที่แพ้มากๆ
อาจมี agranulocytosis หรือ thrombocytopenia
มีพิษโดยตรงต่อระบบประสาทท้งัส่วนกลางและปลาย เช่น ชาตามปลายมือ ประสาทตาอักเสบ บวมร่วมด้วย
รักษานานไปมีผลต่อตับ มีตัวเหลือง ตาเหลือง
2.Rifampicin
เป็นยาที่มีฤทธิ์ฆ่าวัณโรคสูง
อาการไม่พึงประสงค์
ตับอักเสบ โดยเฉพาะคนอายุมาก คนที่ดื่มเหล้าเป็นประจำ
ข้อควรระวัง
ในผู้ป่วยโรคตับ หญิงมีครรภ์ หญิงให้นมบุตร
3.Pyrazinamide
อาการไม่พึงประสงค์
ตับอักเสบรุนแรง เนื่องจากยานี้ขัดขวางการขับกรดยูริคออกทางปัสสาวะ
4.Ethambutol
อาการไม่พึงประสงค์
ปวดศีรษะ มึนงง สับสน ประสาทหลอน ชาตามปลายนิ้ว เบื่ออาหาร คลื่นไส้อาเจียน ผื่นคัน ปวดข้อ มีไข้
5.Streptomycin
อาการไม่พึงประสงค์
พิษต่อหู( Ototoxicity) ทำลายระบบควบคุมการทรงตัว
พิษต่อไต (nephrotoxicity)
พิษต่อระบบประสาท (neurotoxicity) ชาตามปลายมือปลายเท้า หน้า ปวดศีรษะ อ่อนแรง ตาพร่ามัว
6.Thiacetazone
ร่วมกับไอโซไนอะซิดในการรักษาวัณโรคครั้งแรก
อาการไม่พึงประสงค์
การอักเสบของเยื่อบุตาหรือตาแดง เวียนศีรษะ
7.Para-aminos alicyclics
ฤทธิ์ค่อนข้างอ่อน
อาการไม่พึงประสงค์
nausea , vomiting , เสียดแน่นท้อง ท้องดิน
8.Ethionamide
มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อวัณโรคค่อนข้างสูง
อาการไม่พึงประสงค์
คลื่นไส้ อาเจียน เวียนศีรษะ
ยาที่ใช้ในโรคติดเชื้อโปรโตซัว
1.Metronidazole
Metronidazole เป็นยาที่เลือกใช้เป็นอันดับแรก
ยาขับพยาธิตัวกลมในลำไส้
1.Mebendazole
ยานี้มีฤทธิ์ขับพยาธิไส้เดือน พยาธิเส้นด้าย พยาธิแส้ม้าพยาธิปากขอ และพยาธิแคปิลลาเรียได้ผลดี
2.Albendazole
มีประสิทธิภาพคล้ายมีเบนดา
โซล ได้ผลดีในการรักษาโรคพยาธิเส้นด้าย
3.Pyrantel pamoate
ยามีฤทธิต่อพยาธิปากขอ ไส้เดือน
เส้นด้าย
4.Piperazine citrate
ยาน้ีมีฤทธ์ิขับพยาธิไส้ดือนกลม และ
พยาธิเส้นด้าย
5.Thiabendazole
ชนิดเม็ดเดียว ขนาด 500 มก.
ยาขับพยาธิตัวตืด
1.Niclosamide
ยานี้มีฤทธ์ขับพยาธิตืดวัวพยาธิตืดหมูและพยาธิแคระ
ข้อควรระวังในการใช้ยาและข้อห้ามใช้
ควรงดดื่มแอลกอฮอล์ ในวันที่รับประทานยา
แต่ถ้าใช้ Niclosamide จะต้องให้ยาระบาย (purgative)
ยาขับพยาธิใบไม้
1.Praziquantel (biltricide)
ใช้เป็นยาอันดับแรกในการรักษาโรคพยาธใิบไม้เกือบทุกชนิด
ใช้เป็นยารองในการรักษาพยาธิตืดในลำไส้
เป็นยาอันดับแรกในการรักษาพยาธิตืดหมู
2.มะเกลือ (Diospyros mollis)
ขบัพยาธิปากขอได้ดีมากพยาธิไส้เดือนกลมพยาธิแสม้าพยาธิเส้นด้ายพยาธิใบไม้
ลำไส้และพยาธิตัวตืด
อาการไม่พึงประสงค์
พิษต่อตาจนถึงตามัวและบอดได้
3.แยกหาด(Artocarpus lakoocha)
สารนี้มีฤทธิ์ขับพยาธิตืดวัวและตืดหมู
ยารักษาเชื้อรา
ชนิดที่ใช้ทาภายนอก(Topical)
ได้แก่
Tolnaftate
Ciclopirox olamine
Imidazoles
Sodium Thiosulphate
Selenium Sulphide
ชนิดสำหรับรับประทาน(Systemic)
ได้แก่
1.Nystatin
ใช้เป็นยารับประทานรักษาเชื้อ Candida ในทางเดินอาหาร
Griseofulvin
ใช้รักษาเชื้อราของผิวหนังรวมทั้งผมและเล็บ
อาการไม่พึงประสงค์
ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย อาเจียน ปาแห้ง เป็นพิษต่อตับ
Ketoconazole
รักษา Dermatophytes, Candidal
อาการไม่พึงประสงค์
คลื่นไส้ และอาเจียน ปวดศีรษะ ปวดท้อง (Epigastric) เลือดออกตามไรฟัน อาการกลัวแสง
4.Itraconazole (sporal)
เป็นยาต้านเชื้อราชนิด รับประทานตัวแรกของยาใน กลุ่ม Triazole
5.Fluoconazole (Diflucan)
ใช้ได้ดีกับการรักษาการติดเชื้อราในผู้ป่วยโรคเอดส์
6.Amphotericin B
ยานี้มีอันตรายในการใช้ค่อนข้างสูง
อาการไม่พึงประสงค์
ไข้ หนาวสั่น ความดันเลือดต่ำ หอบเหนื่อย อาจทำให้เกิดพิษต่อไต ระบบประสาท
ยาต้านไวรัส
(Antiviral drugs)
1.Acyclovir
เป็นยารักษาโรคติดเชือเฮอร์พีสที่ดีที่สุดตัวหนึ่ง
โดยเฉพาะไวรัสเริม และ อีสุกอีใส – งูสวัด
อาการไม่พึงประสงค์
อาจมีผลต่อการทำงานของตับไต อาการคลื่นไส้อาเจียน
ปวดท้อง ท้องเดิน
2.Vibarabin ( Ara-A , Adrenosine arabinoside )
เป็นยาที่ให้ผลในการรักษาเชื้อไวรัสกลุ่มเฮอร์พีสได้ดีมาก รายที่มีการติดเชื้อทั่วตัว ซึ่งมีอาการรุนแรงโดยเฉพาะในทารกแรกเกิด และ ผู้ป่วยที่มีระบบภูมิคุ้มกันบกพร่อง
3.Idoxuridine ( IDU )
เป็นยาตัวแรกที่ให้ผลดีในการรักษาการอักเสบ และแผลที่กระจกตาซึ่งเกิดจากเชื้อเฮอร์พีส
อาการไม่พึงประสงค์
ท้าให้เกิดการอักเสบ เมื่อใช้หยดหรือป้ายตา มีอาการบวมแดง คัน แสบ และ เคืองตา
4.Amantadine , Rimantadine และ Tromantadine
เป็นสารสังเคราะห์ที่ใช้ป้องกัน และ รักษาไข้หวัดใหญ่ type A ยาจะออกฤทธิ์ป้องกนัได้ทันทีและสามารถป้องกันการติดเชื้อได้
5.Interferon ( IFN )
มีฤทธิ์ป้องกันไม่ให้เซลล์ที่ยังไม่ติดเชื้อไวรัสติดเชื้อไวรัส
อาการไม่พึงประสงค์
Interferon syndrome คือมีอาการไข้ หนาวสั่น ปวดศรีษะ อ่อนเพลีย ปวดกล้ามเนื้อ ปวดข้อ เบื่ออาหาร
ยาต้านไวรัสเอชไอวี
ออกฤทธิ์ยับยั้งการสร้าง DNAโดยยับยั้งเอนไซม์ reverse transcriptase
Protease inhibitors
ออกฤทธิ์ยับนั้งเอนไซม์ protease จึงขัดขวางขั้นตอน replication ทำให้ไม่อาจกลายเป็นไวรัสท่ีสมบูรณไ์ด้
Reverse transcriptase inhibitors
การใช้ยาเหล่านี้เดี่ยวๆเชื้อจะดื้อยาได้ง่าย
ยาเหล่านี้ดูดซึมได้ดีในระบบทางเดินอาหาร
อาการไม่พึงประสงค์
คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน อ่อนเพลีย ปวดศีรษะและเป็นพิษต่อตับ
ยาบางชนิดทำลายไขกระดูกหรือท้าให้ปลายประสาทอักเสบ
ยาต้านมาลาเรีย (Antimalarial drugs)
1.Quinine Sulfate และ Quinine Dihydrochloride
อาการไม่พึงประสงค์
Cinchonism ปวดศีรษะหูอื้อ ตาพร่า คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน
Black water fever ผู้ป่วยปัสสาวะเป็นสีดำเนื่องจาก ขาดเอนไซม์ G-6-PD ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ช่วยทำให้เม็ดเลือด แดงคงสภาพอยู่ได้ไม่แตกง่าย
อาการแพ้
หอบ ลมพิษ(เป็นอาการที่พบบ่อยที่สุด)
Chloroquine Phosphate, Chloroquine Hydrochloride
ออกฤทธิ์ยับยังการสร้าง DNA และ RNA
อาการไม่พึงประสงค์
มึนงงเบื่ออาหารทอ้งเดินปวดศรีษะมีผื่นคัน ในหญิงมีครรภ์ที่ได้รับยานีเด็กที่เกิดมาอาจจะหูหนวกสมองเสื่อม (mental retardation)
Primaquine Sulfate
ป้องกันการเกิดไข้กลับ
สามารถามกษา มาลาเรียที่เกิดจากเชื้อ P.v, P.o ได้หายขาด
ใช้ป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อมาลาเรีย
Mefloquine
ไม่ได้จับกับDNA สามารถรักษามาลาเรียจาก P. falciparum
ข้อเสียของ ยาตัวนี้คือออกฤทธิ์ช้าทพให้อัตราการ ลดลงของเชื้อในเลือดช้าด้วย
Antifolate
ใช้ในการรักษามาเลเรียจากเชื้อที่ดื้อต่อยา Chloroquine
ยาปฏิชีวนะอื่นๆ
Tetracyclines มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อได้แต่ออกฤทธิ์ช้า
GINGHAOSU (ARTEMISININ)
สกัดมาจากสมุนไพรจีนจากต้น ชิงเฮา
ยาจะฆ่าเชื้อในเลือดเท่านั้นไม่มีผลต่อเชื้อในตับ