Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 9 การส่งเสริมการขับถ่ายปัสสาวะ - Coggle Diagram

- - - - เด็กวัยก่อนเรียน เริ่มควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะได้
        ในตอนกลางวันก่อนกลางคืน
      - เด็กวัยเรียน ระบบขับถ่ายปัสสาวะจะเจริญเต็มที่
        ปัสสาวะรดที่นอนตอนกลางคืนลดลง
      - ทารก กระเพาะปัสสาวะมีความจุน้อย
        ขับถ่ายปัสสาวะบ่อยครั้ง
      - อายุมากกว่า 5 ปี ยังมีปัสสาวะรดที่นอน
        ต้องหาสาเหตุ เช่น ความเครียด การเจ็บป่วย
    - - ตื่นขึ้น มาปัสสาวะในตอนกลางคืน (Nocturia)
      - กล้ามเนื้อของกระเพาะปัสสาวะบีบตัวลดลง
        มีปัสสาวะคั่ง เกิดการติดเชื้อง่ายขึ้น
      - กระเพาะปัสสาวะบีบตัวทำให้อยากถ่ายปัสสาวะ
        และถ่ายปัสสาวะบ่อยครั้งขึ้น
  - - - เช่น การสูญเสียเหงื่อ มีไข้สูง เสียเลือดมาก อาเจียน
      - มีผลต่อลักษณะ จำนวนครั้ง และปริมาณปัสสาวะ
    - - อาหารที่มีความเค็มมาก (มีปริมาณโซเดียมสูง)
        ปัสสาวะจะออกน้อยลงและเข้มข้นมาก
      - เครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน ทำให้ปัสสาวะบ่อยขึ้น
    - - รับน้ำมาก จำนวนครั้งของการขับถ่าย
        และปริมาณปัสสาวะก็จะมาก
      - ลักษณะของปัสสาวะจะเจือจาง
        ตามปริมาณน้ำที่ร่างกายได้รับ
  - - - รับยาสลบ ยาแก้ปวดชนิดเสพติดทำให้อัตราการกรองที่ โกลเมอรูสัสลดลง ส่งผลให้ปริมาณปัสสาวะลดลง
      - ส่งผลต่อการขับถ่ายปัสสาวะของผู้ป่วย
        ทำให้ผู้ไม่รู้สึกอยากถ่ายปัสสาวะ
- - - - เวลาถ่ายปัสสาวะไม่เกิน 30 วินาที
        และตลอดการถ่ายไม่มีอาการเจ็บปวด
      - กรณีไม่สามารถถ่ายปัสสาวะได้ทันที สามารถกลั้นได้
        และเมื่อจะปัสสาวะ สามารถปัสสาวะได้ทันที
      - ถ่ายปัสสาวะก่อนนอน ตอนเช้าหลังตื่นนอน และปัสสาวะเว้นช่วงห่างประมาณ 2–4 ชั่วโมง
        เวลากลางวัน และ 6-8 ชั่วโมง เวลากลางคืน
      - อยากถ่ายปัสสาวะเมื่อมีปริมาณปัสสาวะอยู่ในกระเพาะปัสสาวะ 100-400 มิลลิลิตร
      - จำนวนปัสสาวะประมาณ 250-400 มิลลิลิตรต่อครั้ง
        Residual urine ไม่ควรเกิน 50 มิลลิลิตร
        ในผู้ใหญ่ และไม่ควรเกิน 100 มิลลิลิตรในผู้สูงอายุ
    - - ปัสสาวะใหม่มีกลิ่นแอมโมเนียอ่อนๆ
        ทิ้งไว้นานๆ จะได้กลิ่นแอมโมเนียที่แรง
      - ตรวจกล้องจุลทรรศน์ (Microscopic examination)
        ไม่พบ Casts,Bacteria, Albumin หรือน้ำตาล ไม่พบเม็ดเลือดแดง
      - สีเหลืองจางจนถึงสีเหลืองเข้ม และ
        เป็นกรดอ่อนๆ pH ประมาณ 4.6-8.0
      - ปริมาณปัสสาวะปกติในผู้ใหญ่ ประมาณ
        วันละ 800–1,600 มิลลิลิตร และลักษณะใส ไม่ขุ่น
  - - - ไตสูญเสียหน้าที่ ไม่มีปัสสาวะ ไม่สามารถกระตุ้น
        ผนังกระเพาะปัสสาวะให้เกิดความรู้สึกอยากถ่ายปัสสาวะได้
      - ปัสสาวะน้อยกว่า 50 มิลลิลิตรต่อวัน
    - - ปัสสาวะน้อยกว่า 500 มิลลิลิตร
        ใน 24 ชั่วโมง/น้อยกว่า 30 มิลลิลิตรต่อชั่วโมง
    - - ่ไตผลิตปัสสาวะออกมาจำนวนมากกว่าปกติ
        (มากกว่า 2,500–3,000 มิลลิลิตรต่อวัน)
    - - พบในผู้สูงอายุชายที่มีต่อมลูกหมากโต ท่อปัสสาวะตีบแคบ
        ปัสสาวะไม่สุดและปัสสาวะตกค้าง ทำให้ปัสาวะบ่อยตอนกลางวันและกลางคืน
      - พบได้ในผู้ป่วยที่มีภาวะหัวใจล้มเหลว
    - - ใช้เวลาและแรงในการเบ่งเพิ่มขึ้น อาการปวดแสบปวดร้อน
        ขณะถ่ายปัสสาวะ อยากถ่ายปัสสาวะแบบทันที
    - - หดตัวตลอดเวลาจากการอักเสบติดเชื้อ
      - เนื่องจากกระเพาะปัสสาวะมีความจุ
        ลดลงจากก้อนเนื้องอก นิ่ว
    - - ปัสสาวะเล็ด
        
        ปัสสาวะไหลซึมไม่ตั้งใจ มีความดัน
        ในช่องท้องสูงขึ้น เช่น ไอ จาม หัวเราะ
      - ปัสสาวะท้น
        
        กระเพาะปัสสาวะบีบตัวน้อยลง มีการอุดกั้นของทางเดินปัสสาวะส่วนล่าง ท่อปัสสาวะตีบ ผิดปกติของระบบประสาท/ได้รับยา anticholinergic agent
        
        ปัสสาวะจำนวนมากเกินกว่าที่กระเพาะปัสสาวะ
        จะเก็บกักไว้ได้ทำให้ปัสสาวะส่วนเกินไหล ไม่รู้สึกปวดปัสสาวะ
      - กลั้นปัสสาวะไม่ทันหรือ
        ภาวะกระเพาะปัสสาวะไวเกิน
        
        การขยายตัวที่ผิดปกติของกล้ามเนื้อ
        กระเพาะปัสสาวะ เช่น การติดเชื้อ
        
        พฤติกรรมของผู้ป่วยเอง เช่น ปัสสาวะบ่อยๆ
        เป็นนิสัย ทำให้กระเพาะปัสสาวะมีความจุลดลง
      - ภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่
        ที่เกิดจากภาวะ/โรคอื่น ๆ
        
        ภาวะที่ถูกจำกัดการเคลื่อนไหว
        และอุจจาระอัดแน่น
        
        เช่น จากการติดเชื้อ สาเหตุจากจิตใจ-อารมณ์ อาการเพ้อคลั่ง
      - กลั้นปัสสาวะ
        ไม่อยู่โดยสิ้นเชิง
        
        การคลอดบุตรยากทำให้เกิดรูรั่ว
        ระหว่างกระเพาะปัสสาวะและช่องคลอด
        
        สาเหตุจากการได้รับบาดเจ็บที่ศีรษะ
        ได้รับการผ่าตัดใน อุ้งเชิงกราน
- - - - ระบายน้ำปัสสาวะออกจากกระเพาะปัสสาวะ
        เมื่อกระเพาะปัสสาวะว่างไม่มีน้ำปัสสาวะไหลออกมาแล้ว
        จะถอดสายสวนปัสสาวะออก
    - - สอดใส่สายสวนปัสสาวะชนิด Foley catheter
        ผ่านทางท่อปัสสาวะเข้าสู่กระเพาะปัสสาวะ
        แล้วคาสายสวนสวนปัสสาวะไว้
  - - - สายสวนปัสสาวะที่ใช้ครั้งคราว
        แบบ Straight catheter
        
        สวนคาสายสวนปัสสาวะใช้ Foley catheter
        มีบอลลูนอยู่ส่วนปลายสาย
        
        สายสวนปัสสาวะที่ใช้
        สวนคาไว้ มี 2 ชนิด
        
        มี 2 ชนิด คือ แบบ 2 หาง หางหนึ่งใส่น้ำกลั่นบริสุทธิ์
        เพื่อให้บอลลูนโป่ง อีกหางหนึ่งสำหรับให้ปัสสาวะ
        
        3 หางเพิ่มขึ้นอีกหางสำหรับเป็นทางให้ใส่น้ำ/น้ำยาเข้าสู่
        กระเพาะปัสสาวะ เพื่อสวนล้างกระเพาะปัสสาวะ
      - ขนาดของสายสวนปัสสาวะ
        
        ผู้หญิงใช้ขนาด 14-16 Fr. ผู้ชายใช้ขนาด 16-20 Fr.
        เด็กใช้ขนาด 8-10 Fr.และผู้สูงอายุใช้ขนาด 22-24 Fr.
        
        ไม่ควรใช้ 0.9% NaCl ใส่ในบอลลูน เนื่องจากเกลืออาจปิดกั้นช่องที่ใช้ใส่น้ำ
        เพื่อทำให้บอลลูนขยาย ทำให้บอลลูนไม่แฟบเมื่อดูดน้ำออกรู
  - - - เทน้ำยาลงในถ้วย บีบ KY-jelly ลงในผ้าก๊อซ/ชามกลมใบใหญ่
        และฉีกซองใส่สายสวนปัสสาวะ ใช้ Transfer forceps คีบสายสวนออกจากซองวางลงในชามกลม ระวังการปนเปื้อนเชื้อโรค
      - คลี่และวางผ้าสี่เหลี่ยมเจาะกลางบริเวณอวัยวะสืบพันธุ์ภายนอก ใช้มือซ้ายแหวก Labia ใช้ Forceps
        คีบสำลีชุบน้ำเกลือเช็ดบริเวณเปิดของท่อปัสสาวะ ส่วนเพศชายทำความสะอารูเปิดท่อปัสสาวะและ Glans penis
      - ทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์ภายนอกให้สะอาด เปิดผ้าห่อออกด้วยเทคนิคปลอดเชื้อ ใช้ Transfer forceps จัดวางเครื่องใช้เรียงไว้ตามลำดับการใช้อยู่ในบริเวณ
      - ใช้มือข้างที่ถนัดหยิบสายสวนปัสสาวะหล่อลื่น KY-Jelly ประมาณ 1-2 นิ้ว (เพศหญิง) / 6-7 นิ้ว (เพศชาย)
      - จัดท่า ปิดตา คลุมผ้าผู้ป่วย
        
        ผู้หญิงจัดท่า Dorsal recumbent position
        ถอดผ้าถุงออกจัดผ้า (Drape) เปิดเฉพาะบริเวณฝีเย็บ
        
        ผู้ชายจัดท่า Supine position ขาแยกเล็กน้อย
        
        กรณีผู้ป่วยมีปัญหาเสะโพกและชันเข่าไม่ได้ ให้จัดท่า Sim’s / Side-lying position
      - ยกภาชนะรองรับปัสสาวะวางบนผ้าสี่เหลี่ยมเจาะกลางระหว่างขาผู้ป่วย
        ใช้มือข้างที่ถนัดจับสายสวนปัสสาวะให้ปลายเปิด ด้านโคนของสายวางอยู่ในภาชนะรองรับน้ำปัสสาวะ
      - ล้างมือ เตรียมของใช้ไปที่เตียงผู้ป่วย กั้นม่าน และจัดให้มีแสงสว่างเพียงพอ แขวนถุงรองรับปัสสาวะกับขอบเตียงให้อยู่ต่ำกว่ากระเพาะปัสสาวะ
      - ค่อยๆสอดสายสวนปัสสาวะเข้าไปในรูเปิดของท่อปัสสาวะลึก
        2-3 นิ้ว (เพศหญิง) / 6-8 นิ้ว (เพศชาย) จนน้ำปัสสาวะจะไหล
      - บอกผู้ป่วยอธิบายให้เข้าใจถึงความจำเป็น
        ของการสวนปัสสาวะ วิธีปฏิบัติตัว และประโยชน์
      - ฉีกซองกระบอกฉีดยาลงในชุดสวนปัสสาวะและเปิดซองถุงมือและใส่ถุงมือ
        ตรวจสอบประสิทธิภาพของบอลลูนที่ปลาย Foley catheter
      - ดันสายสวนเข้าไปให้ลึกอีกประมาณ ½-1 นิ้ว (เพศหญิง) / เกือบสุดสาย (เพศชาย)
        ใช้มือข้างที่ไม่ถนัดที่แหวก Labia /จับ Penis อยู่เลื่อนมาจับสายสวน อีกมือหยิบกระบอกฉีดยาที่บรรจุน้ำกลั่นอยู่
        ดันน้ำกลั่นเข้าไปทางหาง Foley ที่มีแถบสี ไม่เกิน 10 มิลลิลิตร ดึงสายสวนเบาๆ พอตึง ดันกลับเล็กน้อย
      - เช็ดบริเวณ Vulva ให้แห้ง ถอดถุงมือ ติดพลาสเตอร์ยึดสายสวนกับต้นขา
        ของผู้ป่วย และใช้เข็มกลัดติด สายของถุงรองรับปัสสาวะกับที่นอน
      - สอดปลายสายของถุงรองรับปัสสาวะลอดบริเวณเจาะกลางออกมา ระวังอย่าให้ปลายสาย contaminate ต่อหางสายสวนเข้ากับปลายสายของถุงรองรับปัสสาวะให้แน่น
      - เก็บ Set สวนปัสสาวะออกจากเตียง จัดท่าผู้ป่วยให้สุขสบาย เก็บของใช้ และบันทึกรายงาน
    - - สังเกตลักษณะ จำนวนปัสสาวะในถุงก่อนเอาไปเททิ้ง ลงบันทึกวันเวลาที่
        เอาสายสวนออก จำนวน สี ลักษณะของปัสสาวะลงในบันทึกทางการพยาบาล
      - บอกผู้ป่วยให้หายใจเข้าออกลึกๆขณะที่ค่อยๆ ดึงเอาสายสวนออกแล้ว
        ใส่ในถุงที่เตรียมไว้และใช้กระดาษชำระเช็ดบริเวณ Perineum ให้แห้ง
      - กระตุ้นให้ผู้ป่วยดื่มน้ำมากๆ สังเกตความผิดปกติของผู้ป่วย เช่น ไม่สุขสบาย
        ปวดแสบเวลาถ่ายปัสสาวะ อาจเป็นอาการของการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ
      - เตรียมเครื่องใช้ บอกผู้ป่วย ใส่ถุงมือทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์ และบริเวณ Urethra meatus
        และต่อ Syringe เข้ากับหางของสายสวน ดูดน้ำกลั่นออกจนหมด