Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 9 การส่งเสริมการขับถ่ายปัสสาวะ image - Coggle Diagram

- - - - ลำปัสสาวะช่วงแรกจะพุ่งแรงและใหญ่กว่าตอนสุด
      - ปัสสาวะประมาณ 4-6 ครั้งต่อวัน และปัสสาวะกลางวันบ่อยกว่ากลางคืน
      - มักถ่ายปัสสาวะก่อนนอน ตอนเช้าหลังตื่นนอน ก่อนหรือหลังรับประทานอาหาร
      - การถ่ายปัสสาวะจะเว้นช่วงห่างประมาณ 2–4 ชั่วโมงในเวลากลางวัน และ
        6-8 ชั่วโมง ในเวลากลางคืน
      - อยากถ่ายปัสสาวะเมื่อมีปริมาณปัสสาวะอยู่ในกระเพาะปัสสาวะ 100-400
      - กรณีอยู่ในภาวะที่ไม่สามารถถ่ายปัสสาวะได้ทันที ต้องสามารถกลั้นได้ และเมื่อจะ ปัสสาวะก็สามารถปัสสาวะได้ทันที
      - เวลาที่ใช้ในการถ่ายปัสสาวะแต่ละครั้งมักไม่เกิน 30 วินาที
      - Residual urine ไม่ควรเกิน 50 มิลลิลิตร และไม่ควรเกิน 100 ไม่ควรเกิน
        ในผู้สูงอายุ
        
        ตลอดการถ่ายปัสสาวะจะไม่มีอาการเจ็บปวด
      - ควรน้อยกว่า
        30 มิลลิลิตร ใน 1 ชั่วโมง (ในคนปกติทั่วไปร่างกายจะผลิตน้ําปัสสาวะในอัตรา 0.5-1 )
    - - (1) ปริมาณปัสสาวะปกติในผู้ใหญ่ ประมาณวันละ 800–1,600 มิลลิลิตร
      - (2) ลักษณะใส ไม่ขุ่น ไม่มีตะกอน
      - (3) สีเหลืองจางจนถึงสีเหลืองเข้ม สีเหลืองฟางข้าว หรือสีเหลืองอําพัน
      - (4) มีความเป็นกรดอ่อนๆ pH ประมาณ 4.6-8.0
      - (5) มีความถ่วงจําเพาะ (Specific gravity) ประมาณ 1.015-1.025
      - 6)เมื่อตรวจด้วยกล้องจุลทรรศน์ (Microscopic examination) ไม่พบ Casts, Bacteria, Albumin หรือน้ําตาล ไม่พบเม็ดเลือดแดง
      - (7) ปัสสาวะใหม่มีกลิ่นแอมโมเนียอ่อนๆ ถ้าตั้งทิ้งไว้นานๆ จะได้กลิ่นแอมโมเนียที่แรง
  - - - (1) กลั้นปัสสาวะไม่อยู่โดยสิ้นเชิง (True Incontinence)
        
        ปัสสาวะจะไหลตลอดเวลา โดยไม่มีความรู้สึกปวดอยากถ่ายปัสสาวะ อาจมีสาเหตุ
        
        การได้รับบาดเจ็บที่ศีรษ
        
        ได้รับการผ่าตัดใน อุ้งเชิงกราน
        
        ได้รับรังสีรักษาในมะเร็งปากมดลูก
        
        การคลอดบุตรยากทำให้เกิดรูรั่วระหว่างกระเพาะปัสสาวะ และช่องคลอด
        
        หูรูดสูญเสียการหดรัดตัวจากการคาสายสวนปัสสาวะไว้นาน
        
        การ ผ่าตัดต่อมลูกหมาก
      - (2) กลั้นปัสสาวะไม่ทัน หรือ ภาวะกระเพาะปัสสาวะไวเกิน
        
        เป็นภาวะที่เมื่อรู้สึกปวดอยากถ่ายปัสสาวะก็มีปัสสาวะเล็ดหรือราด ออกมาทันทีไม่สามารถควบคุมได
        
        การติดเชื้อ
        
        โรคทางระบบประสาท
        
        กการขยายตัวที่ผิดปกติของกล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะ
      - (3) ปัสสาวะเล็ด (Stress incontinence)
        
        คือการที่มีปัสสาวะไหลซึมออกมาโดยไม่ตั้งใจ ขณะที่มีความดันในช่องท้องสูงขึ้น เช่น ไอ จาม หัวเราะ ยกของ ออกกำลังกาย หรือเปลี่ยนอิริยาบถจาก ท่านอนเป็นนั่ง นั่งเป็นยืน เป็นต้น เกิดจากกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานหย่อนหรือฝ่อลีบในผู้สูงอายุ จากการขาด ฮอร์โมนเอสโตรเจน หรือในภาวะอ้วน (Obesity)
      - (4) ปัสสาวะท้น (Overflow incontinence)
        
        เป็นภาวะที่มีปัสสาวะจำนวนมากเกินกว่า ที่กระเพาะปัสสาวะจะเก็บกักไว้ได้ จึงทำให้ปัสสาวะส่วนเกินไหลออกมาโดยไม่มีความรู้สึกปวดปัสสาวะ เลย เนื่องจากกระเพาะปัสสาวะบีบตัวน้อยลงหรือไม่บีบตัวเลย มีการอุดกั้นของทางเดินปัสสาวะส่วนล่าง ท่อปัสสาวะตีบ มีความผิดปกติของระบบประสาท หรือได้รับยา anticholinergic agent
      - (5) ภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ที่เกิดจากภาวะหรือโรคอื่น ๆ (Functional Incontinence)
        
        จากการติดเชื้อ สาเหตุจากจิตใจ-อารมณ์ อาการเพ้อคลั่ง (Delirium) ท่อปัสสาวะและช่องคลอด ฝ่อลีบ ผลของยาบางชนิด ภาวะที่ถูกจำกัดการเคลื่อนไหว (Restricted mobility) และอุจจาระอัดแน่น (Stool impaction)
- - - - ถุงมือปลอดเชื้อ (บางโรงพยาบาลอาจแยกออกจากชุดสวนปัสสาวะ) - ผ้าสี่เหลี่ยมเจาะกลาง 1 ผืน - ชามกลมใหญ่ 1 ใบ - ถ้วย 2 ใบ สำหรับใส่สำลี 6-8 ก้อน และผ้าก๊อส 1-2 ผืน - Forceps 1-2 อัน
    - - ใช้สายสวนปัสสาวะ
        
        Straight catheter ช้สวนเป็นครั้งคราว
        
        Foley catheter ะมีบอลลูนอยู่ส่วนปลายสาย ช่วยให้สาย สวนปัสสาวะไม่เลื่อนหลุดออกมา สายสวนปัสสาวะที่ใช้สวนคาไว้มี 2 ชนิด คือ แบบ 2 หาง อีกชนิดหนึ่งเป็น 3 หาง
      - ขนาดของสายสวนปัสสาวะ
        
        ไม่ควรใช้ 0.9% NaCl ใส่ในบอลลูน เนื่องจากเกลืออาจปิดกั้นช่องที่ใช้ใส่น้ำ
        
        ผู้สูงอายุใช้ขนาด 22-24 Fr.
        
        เด็กใช้ขนาด 8-10 Fr.
        
        ผู้ชายใช้ขนาด 16-20 Fr.
        
        ผู้หญิงใช้ขนาด 14-16 Fr.
  - - - (1) เตรียมเครื่องใช้ ได้แก่ ถุงมือสะอาด 1 คู่ Syringe สะอาดขนาด 10 มิลลิลิตร 1 อัน กระดาษชำระ ชุดทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์ ถุงกระดาษหรือถุงพลาสติก 1 ใบ สำหรับใส่สำลีที่ทิ้ง แล้ว และใส่สายสวนปัสสาวะที่ถอดออกมา
      - (5) ใช้กระดาษชำระเช็ดบริเวณ Perineum ให้แห้ง
      - (2) บอกผู้ป่วย ใส่ถุงมือทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์ และบริเวณ Urethra meatus
        ให้สะอาด
      - (3) ต่อ Syringe เข้ากับหางของสายสวนปัสสาวะที่ใช้สำหรับใส่น้ำกลั่นแล้วดูดน้ำกลั่น
        ออกจนหมด
      - (4) บอกผู้ป่วยให้หายใจเข้าออกลึกๆ เพื่อให้ผู้ป่วยผ่อนคลาย ขณะที่ค่อย ๆ ดึงเอาสาย สวนออกแล้วใส่ในถุงที่เตรียมไว้
      - 6) สังเกตลักษณะ จำนวนปัสสาวะในถุงก่อนเอาไปเททิ้ง ลงบันทึกวันเวลาที่เอาสาย สวนออก จำนวน สี ลักษณะของปัสสาวะลงในบันทึกทางการพยาบาล
      - (7) กระตุ้นให้ผู้ป่วยดื่มน้ำมาก ๆ สังเกตความผิดปกติของผู้ป่วย เช่น ไม่สุขสบาย ปวดแสบเวลาถ่ายปัสสาวะ ปัสสาวะมีเลือดปน หรือสัญญาณชีพเปลี่ยนแปลงโดยเฉพาะอุณหภูมิ เป็นต้น ซึ่งอาจเป็นอาการของการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ
- - - - 1) การซักประวัติ แบบแผนและลักษณะการขับถ่ายปัสสาวะปกติ จำนวนครั้งใน 24 ชั่วโมง ลักษณะและสีของปัสสาวะ ปริมาณน้ำดื่มต่อวัน ยาที่รับประทานประจำ โรคประจำตัว เบาหวาน ความดันความเครียด กิจกรรมที่ทำประจำวัน เช่น การออกกำลังกาย ลักษณะอาหารที่รับประทานประจำ ความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวัน
      - 3) วิเคราะห์ผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการ
      - 2) ตรวจร่างกายในระบบทางเดินปัสสาวะ ได้แก่ การเคาะบริเวณไต เพื่อหาตำแหน่งที่ ปวด การคลำและเคาะกระเพาะปัสสาวะ ตรวจสี ลักษณะ และความตึงตัวของผิวหนัง และภาวะบวม
    - - จากข้อมูลของกรณีตัวอย่างร่วมกับข้อมูลสนับสนุนที่ได้จาก การประเมินสามารถกำหนดข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล
        
        มีการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ
    - - เพื่อลดการติดเชื้อในระบบทางเดิน ปัสสาวะของผู้ป่วย มีดังต่อไปนี้
        
        3) ให้การพยาบาลโดยยึดหลัก Aseptic technique
        
        4) Force oral fluid มากกว่า 2,000-3,000 มิลลิลิตรต่อวัน ถ้าไม่มีข้อห้าม
        
        2) ประเมินสัญญาณชีพ
        
        5) ทำความสะอาดบริเวณฝีเย็บให้สะอาด วันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น และหลังถ่ายอุจจาระ ทุกครั้ง โดยเฉพาะรอบ ๆ รูเปิดของท่อปัสสาวะ ระวังอย่าดึงสายสวนขณะทำความสะอาดเพราะจะทำให้ ท่อปัสสาวะและผนังกระเพาะปัสสาวะได้รับบาดเจ็บ
        
        1) ประเมินอาการและอาการแสดงของการติดเชื้อที่ระบบทางเดินปัสสาวะทั้งก่อนและ หลังให้การพยาบาล ได้แก่ ปัสสาวะสีขาว ขุ่น มีตะกอน
        
        8) อย่าปล่อยให้ปัสสาวะเต็มถุงรองรับ ควรเททิ้งอย่างน้อยทุก 8 ชั่วโมง ด้วยวิธีที่ถูกต้อง คือ ก่อนและหลังเทปัสสาวะออกจากถุงควรใช้สำลีชุบแอลกอฮอล์ 70% เช็ดบริเวณปลายท่อเปิดของ ถุงรองรับปัสสาวะ
        
        7) รักษาระบบการระบายปัสสาวะให้เป็นระบบปิดอยู่เสมอ ไม่ปลดสายสวนและ ท่อสายยางของถุงรองรับปัสสาวะออกจากกัน เพื่อเก็บปัสสาวะส่งตรวจ
        
        6) ใช้สบู่อ่อนและน้ำหรือน้ำยาทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์ภายนอก ในการทำความ สะอาดบริเวณฝีเย็บ หลีกเลี่ยงการใช้แป้งหรือโลชั่น เพราะอาจไปจับกับเยื่อเมือกทำให้เป็นแหล่งสะสม ของเชื้อโรค
        
        9) ส่งเสริมให้ปัสสาวะเป็นกรด เพื่อลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ และป้องกันการเกิดนิ่ว
        
        10) การเปลี่ยนสายสวนปัสสาวะควรทำเมื่อจำเป็น ระยะเวลาในการเปลี่ยนไม่เจาะจง ขึ้นอยู่กับผู้ป่วยแต่ละคนอาจอยู่ระหว่าง 5 วัน ถึง 2 สัปดาห์
        
        11) ดูแลให้ถุงรองรับปัสสาวะอยู่ต่ำกว่าระดับกระเพาะปัสสาวะเสมอ จะทำให้ปัสสาวะ ไหลสะดวกตามหลังแรงโน้มถ่วงของโลก และป้องกันไม่ใช้เชื้อโรคจากถุงปัสสาวะย้อนขึ้นไปสู่กระเพาะ ปัสสาวะ
        
        12) ตรวจดูสายสวนและท่อระบายของถุงรองรับปัสสาวะเป็นระยะไม่ให้หักพับงอ หรือ ถูกทับ เพราะจะปิดกั้นการไหลของปัสสาวะ
        
        13) กระตุ้นให้ผู้ป่วยลุกขึ้นเคลื่อนไหวและออกกำลังกาย จะทำให้ปัสสาวะไหลสะดวก และป้องกันการอุดตันของสายสวนปัสสาวะ
        
        14) ถ้าเป็นไปได้ให้แยกห้องผู้ป่วยที่ติดเชื้อจากการสวนคาสายสวนปัสสาวะออกจาก ผู้ป่วยที่ไม่ติดเชื้อจากการสวนคาสายสวนหรือไม่ควรอยู่เตียงติดกัน
        
        15) ดูแลให้ได้รับยาปฏิชีวนะตามแผนการรักษา
        
        16) ติดตามผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการ
        
        17) รายงานแพทย์เมื่อพบความผิดปกติ
    - - ภายหลังให้การพยาบาลควรมีการประเมินทุกครั้งตามเกณฑ์ การประเมินผล เช่น ปัสสาวะสีเหลืองใสไม่มีตะกอน สัญญาณชีพปกติ ผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการ ไม่พบเชื้อ เป็นต้น