Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การส่งเสริมภาวะโภชนาการ - Coggle Diagram
การส่งเสริมภาวะโภชนาการ
ความหมายของโภชนาการและภาวะโภชนาการ
ภาวะโภชนาการ (Nutritional Status)
ภาวะโภชนาการ หมายถึง ผล สภาพ หรือภาวะของร่างกายที่เกิดจากการบริโภคอาหาร
1) ภาวะโภชนาการดี (Good nutritional status)
ภาวะที่ร่างกายได้รับอาหารที่ถูกหลักโภชนาการ คือ มีสารอาหารครบถ้วนในปริมาณเพียงพอกับความต้องการของร่างกายและร่างกายใช้สารอาหารเหล่านั้นในการเสริมสร้างสุขภาพอนามัยได้อย่างมีประสิทธิภาพเต็มที่
2) ภาวะโภชนาการไม่ดี (Bad nutritional status)
หมายถึง ภาวะที่ร่างกายได้รับสารอาหารไม่เพียงพอหรือได้รับเพียงพอ
แต่ร่างกายไม่สามารถใช้ประโยชน์จากสารอาหารที่ได้รับหรือการได้รับสารอาหารบางชนิดมากเกินความต้องการของร่างกาย จึงทำให้เกิดภาวะผิดปกติขึ้น
ภาวะโภชนาการต่ากว่าเกณฑ์ (Malnutrition)
ภาวะที่ร่างกายได้รับสารอาหารไม่เพียงพอกับความต้องการ โดยอาจขาดสารอาหารเพียง 1 ชนิดหรือมากกว่าและอาจขาดพลังงานด้วยหรือไม่ก็ได้
ภาวะโภชนาการเกิน (Over nutrition)
ภาวะที่ร่างกายได้รับอาหารมากเกินความต้องการของร่างกาย และเก็บสะสมไว้จนเกิดอาการปรากฏ
ความหมายของโภชนาการ (Nutrition)
โภชนาการ หมายถึง วิทยาศาสตร์แขนงหนึ่งที่ศึกษาถึงการเปลี่ยนแปลงของอาหารทั้งทางด้านอินทรีย์เคมี อนินทรีย์เคมี ชีววิทยา และฟิสิกส์ของอาหาร โดยเริ่มตั้งแต่อาหารเข้าสู่ร่างกายผ่านกระบวนการย่อย การดูดซึม การใช้จ่ายสารอาหารต่างๆในร่างกาย การเก็บสะสมสารอาหารที่เหลือใช้ และการขับถ่ายของเสียออกจากร่างกาย
ปัจจัยที่มีผลต่อภาวะโภชนาการ
6) ผลจากการดื่มแอลกอฮอล์ พบว่า การดื่มเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ทำให้ความรู้สึกอยากอาหารลดลงการบริโภคอาหารเปลี่ยนไป
5) ความชอบส่วนบุคคล
8) เศรษฐานะ ภาวะเศรษฐกิจดีทำให้ผู้คนเลือกรับประทานอาหารได้ตามความต้องการภาวะเศรษฐกิจไม่ดีการเลือกรับประทานอาหารที่ดีมีประโยชน์อาจลดปริมาณลงหรือหยุดรับประทานไปจนกว่าจะมีกำลังซื้อกลับคืนมาอีกครั้ง
4) ภาวะสุขภาพ พบว่า การเจ็บป่วยเรื้อรังมีผลต่อภาวะโภชนาการ
3) การใช้ยาให้เกิดการเบื่ออาหาร คลื่นไส้ ถ้าต้องใช้เป็นระยะเวลานาน ๆ จะทำให้เกิดภาวะทุโภชนาการได้
7) วิถีชีวิต ผู้เลือกดำเนินชีวิตตามวิถีสุขภาพโดยเลือกงดรับประทานสัตว์ผู้ที่เลือกรับประธานอาหารเจ เป็นเวลานาน ๆ หรือเลือกรัประทานตลอดชีวิตมักขาดสารอาหารโปรตีนจึงควรต้องเสริมอาหารโปรตีนที่ทำมาจากพืชให้เพียงพอกับความต้องการของร่างกายหรือเลือดดำเนินชีวิตโดยการรับประทานอาหารเพียงมื้อเดียว
2) เพศ พบว่าเพศชายต้องการพลังงานในหนึ่งวันมากกว่าเพศหญิง
9) วัฒนธรรม ความเชื่อ และศาสนา
1) อายุ พบว่าในวัยเด็กมีความต้องการสารอาหารมากกว่าในวัยผู้ใหญ่และวัยสูงอายุเพราะเด็กต้องการสารอาหารโปรตีนไปสร้างและซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ
10) ปัจจัยด้านจิตใจความเครียดและความกลัวทำให้ความอยากอาหารลดลง รู้สึกเบื่ออาหาร กลืนอาหารไม่ลงคอ หรือมีอาการปากคอขมโดยไม่ทราบสาเหตุ
ความสำคัญของอาหารต่อภาวะเจ็บป่วยและความต้องการพลังงานของร่างกายในภาวะเจ็บป่วย
ความต้องการพลังงานของร่างกายในภาวะเจ็บป่วย ขึ้นอยู่กับ เพศ อายุ ส่วนสูง น้าหนัก และความรุนแรงของโรค สูตรคำนวณความต้องการพลังงานพื้นฐาน
อาหาร สิ่งใดๆรับประทานเข้าไปแล้วเพื่อเสริมสร้างความเจริญเติบโตและการมีโภชนาการที่ดีให้แก่ร่างกายอาหารได้มาจากพืชและสัตว์ อาหารที่รับประทานเข้าไปจะย่อยได้สารอาหารสำคัญสิ่งมีชีวิตย่อยและดูดซึมสารอาหารเข้าสู่เซลล์เพื่อนำไปสร้างพลังงานในการดำรงชีวิต และสร้างเสริมการเจริญเติบโตในภาวะการเจ็บป่วยสารอาหารจะเข้าสู่เซลล์เพื่อสร้างเสริม ซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ และปรับสมดุลให้ร่างกายกลับมาสู่ภาวะปกติหายจากการเจ็บป่วย ดำรงชีวิตได้อย่างปกติและมีความสุข
การประเมินภาวะโภชนาการ
2.การประเมินทางชีวเคมี (Biochemical assessment: B)
วิธีการเจาะเลือด เพื่อประเมินภาวะโภชนาการ
3.การตรวจร่างกายทางคลินิก (Clinical assessment: C)
วิธีการตรวจร่างกายเช่นเดียวกับการประเมินภาวะสุขภาพ แต่จะให้ความสนใจตรวจร่างกายเบื้องต้น
1.การวัดสัดส่วนของร่างกาย (Anthropometric measurement: A)
ดัชนีมวลของร่างกาย (Body Mass Index ; BMI)
การประเมินจากประวัติการรับประทานอาหาร(Dietary assessment: D)
ประวัติการรับประทานอาหาร ชนิดของอาหารที่บริโภค พฤติกรรมการรับประทานอาหาร
การส่งเสริมภาวะโภชนาการในผู้ป่วยที่มีปัญหาภาวะโภชนาการ
Nausea and vomiting (อาการคลื่นไส้และอาเจียน)
อาการคลื่นไส้ เป็นความรู้สึกอยากขับอาหารที่กินเข้าไปแล้วออกทางปาก มักเป็นอาการนำก่อนอาเจียนเมื่อเกิดอาการคลื่นไส้ติดต่อกันแม้จะไม่อาเจียนก็ทำให้ร่างกายขาดอาหารได้
อาการอาเจียน คือ การที่มีแรงดันจากภายในดันเอาสิ่งที่อยู่ในกระเพาะอาหาร หรือลำไส้เล็กส่วนต้นออกมาทางปากเป็นผลจากมีการบีบตัวของลำไส้เล็กส่วนต้น หรือกระเพาะอาหารส่วนล่างอย่างแรง
Abdominal distention (ภาวะท้องอืด)
ภาวะท้องอืด เป็นความรู้สึกแน่น อึดอัด ไม่สบายในท้องที่เกิดจากมีแรงดันในท้องเพิ่มทำให้เกิดอาการที่ตามมาผู้ป่วยมักกระวนกระวายไม่อยากอาหาร หรือน้ำถ้าเป็นติดต่อกันนานจะทำให้เกิดการขาดอาหารหรือน้ำตามมาได้
Emaciation (ภาวะผอมแห้ง)
ภาวะที่ผอมมากเกินไป BMI น้อยกว่าหรือเท่ากับ 16 กิโลกรัมต่อ
ตารางเมตรและน้ำหนักลดลงตลอดเวลาและลดลงเป็นเวลานานร่วมกับขาดสารอาหารมีการควบคุมอาหารหรืออดอาหาร ออกกำลังกายมากเกินไป
Anorexia nervosa ภาวะเบื่ออาหารเป็นความรู้สึกไม่อยากรับประทาน
อาหารอาจเป็นโรคจากการขาดสารอาหารและพลังงาน หรือโรคแผลในกระเพาะอาหารได้
Bulimia Nervosaเป็นความผิดปกติของพฤติกรรมการรับประทาน โดยจะ
รับประทานวันละหลายๆครั้งเป็นความผิดปกติของพฤติกรรมการรับประทาน โดยจะรับประทานวันละหลายๆครั้งอาจล้วงคอให้อาเจียนออกมาจนหมดหรือกินยาระบายอย่างหนัก ตลอดจนอดอาหาร
Dysphagia and aphagia (ภาวะกลืนลำบากและกลืนไม่ได้)
ภาวะกลืนลำบาก (Dysphagia) เป็นความรู้สึกที่ผู้ป่วยเกิดความลำบากในการกลืน อาจรู้สึกว่ากลืนแล้วติดอยู่ที่ใดที่หนึ่งหรือกลืนแล้วรู้สึกเจ็บทั้งสองอย่าง
ภาวะกลืนไม่ได้ (Aphagia) จึงไม่สามารถกลืนได้ ไม่ว่าจะเป็นอาหารแข็ง อาหารธรรมดา อาหารอ่อน อาหารเหลว จนกระทั่งรุนแรงมากที่สุด คือ กลืนไม่ได้เลยแม้แต่น้ำหรือน้ำลาย
Obesity (ภาวะอ้วน)
ค่าดัชนีมวลกาย (BMI) ทั้งเพศชายและเพศหญิง ตั้งแต่ 30 ขึ้นไป
การส่งเสริมภาวะโภชนาการในผู้ป่วยที่รับประทานอาหารเองไม่ได้
การใส่และถอดสายยางให้อาหารจากจมูกถึงกระเพาะอาหาร (Nasogastricintubation)
การใส่สายยางให้อาหารจากจมูกถึงกระเพาะอาหาร นิยมเรียกสั้น ๆ ว่า การใส่ NG tube
การให้อาหารทางสายยางให้อาหารจากจมูกถึงกระเพาะอาหาร
1) Bolus dose เป็นการให้อาหารทางสาย NGโดยใช้ Toomey syringe เหมาะสำหรับผู้ป่วยทั่วไปที่ไม่สามารถรับประทานอาหารทางปากได้เอง
2) Drip feeding เป็นการให้อาหารทางสาย NG โดยใช้ชุดให้อาหารมีลักษณะคล้ายกับชุดให้สารน้าสามารถปรับจำนวนหยดของอาหารและควบคุมเวลาการให้อาหารได้ตามความต้องการเหมาะสำหรับผู้ป่วยที่ใช้เครื่องช่วยหายใจหรือผู้ป่วยที่มีพยาธิสภาพของระบบประสาทหรือหลังการผ่าตัดสมอง
การป้อนอาหาร (Feeding) การป้อนอาหาร หมายถึง การช่วยให้ผู้ป่วยได้รับอาหารเข้าสู่ร่างกายทางปากโดยผู้ป่วยอาจไม่สะดวกในการใช้มือในการตักอาหารหรือมีความอ่อนเพลียจากการเจ็บป่วย และเป็นการดูแลเอาใจใส่ให้ผู้ป่วยได้รับประทานอาหารตามเวลา
การถอดสายยางให้อาหารจากจมูกถึงกระเพาะอาหาร
การถอดสายให้อาหารจากจมูกถึงกระเพาะอาหาร เป็นการถอดสายยางที่เคยใส่ไว้เพื่อวัตถุประสงค์ใดวัตถุประสงค์หนึ่งต่การถอดสายให้อาหารออกแผนการรักษาเปลี่ยนไป
การให้อาหารทางสายยางให้อาหารที่ใส่เข้าทางรูเปิดของกระเพาะอาหาร
เพื่อให้ผู้ป่วยได้รับอาหารตามความต้องการของร่างกาย
กระบวนการพยาบาลในการส่งเสริมภาวะโภชนาการ
การวินิจฉัยทางการพยาบาล (Nursing diagnosis)
เสี่ยงต่อการเกิดภาวะทุพโภชนาการ เนื่องจากไม่สามารถรับประทานอาหารได้เอง
การวางแผนการพยาบาล (Planning) เพื่อไม่ให้เกิดภาวะทุพโภชนาการ
การประเมินภาวะสุขภาพ (Assessment)
การปฏิบัติการพยาบาล (Implementation)
การประเมินผลการพยาบาล (Evaluation)
ประเมินผลลัพธ์การพยาบาล
ประเมินผลกิจกรรมการพยาบาล
การล้างภายในกระเพาะอาหาร (Gastric lavage)
การล้างภายในกระเพาะอาหาร ใช้มากในกรณีที่รับประทานยาพิษได้รับยาเกินขนาด (Over dose) รวมถึงเป็นการล้างกระเพาะอาหารเพื่อห้ามเลือดสำหรับการตรวจโดยการส่องกล้อง เพื่อวินิจฉัยภาวะเลือดออกในกระเพาะอาหาร
2) ทดสอบหรือยับยั้งการมีเลือดออกจำนวนน้อยในทางเดินอาหารส่วนบน
3) ตรวจสอบการอุดตันของสาย
1) ล้างกระเพาะอาหารในกรณีที่ผู้ป่วยกินยาหรือสารพิษ
4) ตรวจหาเชื้อที่เป็นสาเหตุของโรคปอดและหลอดลม