Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การส่งเสริมภาวะโภชนาการ - Coggle Diagram
การส่งเสริมภาวะโภชนาการ
ความหมายของโภชนาการและภาวะโภชนาการ
ความหมายของโภชนาการ (Nutrition)
วิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับอาหาร สารอาหาร และสารอื่นที่มีอยู่ ในอาหารหรือสารอาหาร
วิทยาศาสตร์แขนงหนึ่งที่ศึกษาถึงการเปลี่ยนแปลงของอาหารทั้ง ทางด้านอินทรีย์เคมี อนินทรีย์เคมี ชีววิทยา และฟิสิกส์ของอาหาร
โภชนาการเป็นทั้งวิทยาศาสตร์และศิลปะของการกิน (Science and art of feeding)
ภาวะโภชนาการ (Nutritional Status)
สิ่งที่แสดงถึงระดับที่ร่างกายจาเป็นต้องได้รับสารอาหาร เพื่อนำมาใช้ในด้านสรีระอย่างเพียงพอ
ผล สภาพ หรือภาวะของร่างกายที่เกิดจากการบริโภค อาหาร
แบ่งเป็น 2 ลักษณะ
ภาวะโภชนาการดี (Good nutritional status)
ภาวะโภชนาการไม่ดี (Bad nutritional status)
หรือ ภาวะทุพโภชนาการ (Malnutrition)
ภาวะโภชนาการต่ากว่าเกณฑ์(Malnutrition)
ภาวะโภชนาการเกิน (Over nutrition)
ปัจจัยที่มีผลต่อภาวะโภชนาการ
เพศ
การใช้ยา
อายุ
ภาวะสุขภาพ
ความชอบส่วนบุคคล
ผลจากการดื่มแอลกอฮอล์
วิถีชีวิต
เศรษฐานะ
วัฒนธรรม
ปัจจัยด้านจิตใจ
ความสำคัญของอาหารต่อภาวะเจ็บป่วยและความต้องการพลังงานของร่างกายใน ภาวะเจ็บป่วย
อาหาร (Food)
สิ่งใด ๆ ซึ่งรับประทานเข้าไปแล้ว เพื่อเสริมสร้างความเจริญเติบโต
และการมีโภชนาการที่ดีให้แก่ร่างกาย
มีความสำคัญและมีประโยชน์ต่อร่างกายทั้งในภาวะปกติ และภาวะ เจ็บป่วยภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้าน
ความต้องการพลังงานของร่างกายในภาวะเจ็บป่วย
ความต้องการพลังงานหรือพลังงานที่ต้องการใช้ (Energy Expenditure: EE)
ความต้องการพลังงานพื้นฐาน (Basal energy expenditure: BEE)
สูตร BEE เพศชาย
BEE = 66.47+ (13.75 x น้าหนัก (Kg )) + (5. 00 x ความสูง (Cm )) – (6.75 x อายุ (ปี))
สูตร BEE เพศหญิง
BEE = 655.09 + (9.56 x น้าหนัก (Kg)) +(1.85 x ความสูง (Cm )) –(4.68 x อายุ (ปี))
ความต้องการพลังงานทั้งหมด (Total Energy Expenditure: TEE)
TEE = BEE x Activity factor x stress factor
การประเมินภาวะโภชนาการ
การวัดสัดส่วนของร่างกาย (Anthropometric measurement: A)
ดัชนีมวลของร่างกาย (Body Mass Index ; BMI)
การประเมินทางชีวเคมี (Biochemical assessment: B)
การตรวจร่างกายทางคลินิก (Clinical assessment: C)
การประเมินจากประวัติการรับประทานอาหาร(Dietary assessment: D)
การส่งเสริมภาวะโภชนาการในผู้ป่วยที่มีปัญหาภาวะโภชนาการ
Obesity (ภาวะอ้วน)
การพยาบาลผู้ที่มีภาวะอ้วน
คำนวณพลังงานที่ควรได้รับต่อวัน
จำกัดมื้ออาหารและสัดส่วนของอาหารตามพีระมิดอาหาร
จำกัดการใช้น้ำมัน ไขมัน น้ำตาล
หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่แป้งและไขมันสูง
รับประทานอาหารครั้งละน้อย แต่บ่อยครั้งและจากัดอาหารมื้อเย็น
หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารขณะดูโทรทัศน์
7) เพิ่มการรับประทานอาหารที่มีใยอาหารจากผักผลไม้ และธัญพืชที่ไม่ขัดสี
8) ส่งเสริมให้ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอหรือสัปดาห์ละ 3 วัน
Emaciation (ภาวะผอมแห้ง)
ภาวะที่ผอมมากเกินไป BMI น้อยกว่าหรือเท่ากับ 16 กิโลกรัมต่อ ตารางเมตร
ภาวะที่ผอมมากเกินไป BMI น้อยกว่าหรือเท่ากับ 16 กิโลกรัมต่อ ตารางเมตร
Anorexia nervosa
Bulimia Nervosa
การพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะ Anorexia nervosa และ Bulimia nervosa
หาสาเหตุ ที่พบได้บ่อย ๆ
ส่งเสริมความรู้สึกอยากอาหารให้มากที่สุดและลดความรู้สึกเบื่ออาหาร
ดูแลด้านจิตใจ
การใช้ยา
การดูแลให้ผู้ป่วยได้รับอาหารเพียงพอกับความต้องการของร่างกาย
พิจารณาและแนะนำเลือกอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการ
ส่งเสริมให้มีการเคลื่อนไหวของร่างกาย หรือ
ทำกิจกรรมตามสภาพ ร่างกายของผู้ป่วย
พยายามให้รับประทานอาหารทางปากมากที่สุด
การให้อาหารด้วยวิธีพิเศษ
Nausea and vomiting (อาการคลื่นไส้และอาเจียน)
การพยาบาลผู้ป่วยที่มีอาการคลื่นไส้และอาเจียน
สังเกตสิ่งต่าง ๆ เพื่อบันทึกและรายงานอย่างถูกต้อง
การพยาบาลผู้ป่วยหลังอาเจียน
ดูแลความสะอาดของร่างกายและเครื่องใช้
จัดสิ่งแวดล้อม ดูแลให้อากาศถ่ายเท
ให้ผู้ป่วยพักผ่อนในบรรยากาศที่สงบ
น้ำและอาหาร ในระยะแรกให้งดอาหารและน้ำและ
เริ่มให้ทีละน้อย เมื่อ อาการดีขึ้นจึงให้อาหารธรรมดา
การป้องกันและแก้ไขอาการอาเจียน
ให้ผู้ป่วยสูดหายใจเข้าออกลึก ๆ ยาว ๆ
ภายหลังอาเจียน และเมื่อรู้สึกคลื่นไส้
หลีกเลี่ยงการเคลื่อนไหวร่างกายหรือเปลี่ยนท่าเร็ว ๆ
พยายามหลีกเลี่ยงและลดแหล่งของความเครียดต่าง ๆ
พิจารณาให้ยาระงับอาเจียน (Antiemetic drug)
ถ้าผู้ป่วยมีอาเจียนอย่างต่อเนื่องมักใส่สายเข้าทางจมูกลงสู่กระเพาะ อาหารเป็นทางให้อาเจียนออกหรือเป็นทางใส่สารละลายเข้าไปล้างกระเพาะอาหารในกรณีกินยาพิษ หรือสารพิษ
พยายามหาสาเหตุแล้วแก้ไขที่สาเหตุ
การพยาบาลผู้ป่วยขณะอาเจียน
จัดหาภาชนะรองรับอาเจียน เตรียมกระดาษเช็ดปากหรือผ้าไว้ให้ผู้ป่วย
จัดให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าที่อาเจียนออกได้สะดวก ช่วยลูบหลังลงเบา ๆ
คอยอยู่เป็นเพื่อนขณะที่ผู้ป่วยกาลังอาเจียน
ดูแลความสะอาดร่างกาย ปาก ฟัน เครื่องใช้ สิ่งแวดล้อม
เตรียมพร้อมถ้ามีการอาเจียนซ้ำ
Abdominal distention (ภาวะท้องอืด)
การพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะท้องอืด
งดอาหารที่ทำให้เกิดแก๊ส
จัดให้นอนศีรษะสูง 45-60 องศา
แสดงความเข้าใจและเห็นใจ
และยินดีให้การช่วยเหลืออย่างจริงใจ
ค้นหาสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะท้องอืด
และช่วยเหลือตามสาเหตุ
Dysphagia and aphagia (ภาวะกลืนลำบากและกลืนไม่ได้)
การพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะกลืนลำบากและกลืนไม่ได้
สังเกตและประเมินอาการเกี่ยวกับการกลืนไม่ได้หรือ
กลืนลำบากว่าเกิดขึ้น ทันทีทันใดหรือค่อย ๆ มากขึ้น
ดูแลให้ผู้ป่วยได้รับสารน้ำและอาหารอย่างเพียงพอ
ดูแลการได้รับยาตามแผนการรักษา
ระมัดระวังการสำลัก
ดูแลด้านความสะอาดของร่างกาย
การเตรียมผู้ป่วยเพื่อตรวจหรือรักษา
การดูแลด้านจิตใจ ปลอบโยน ให้กำลังใจ
การส่งเสริมภาวะโภชนาการในผู้ป่วยที่รับประทานอาหารเองไม่ได้
การป้อนอาหาร (Feeding)
วัตถุประสงค์
เพื่อให้ผู้ป่วยที่ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้
ได้รับอาหารตาม ความต้องการของร่างกาย
อุปกรณ์เครื่องใช้
ถาดอาหารพร้อมอาหาร
ช้อนหรือช้อนส้อม
แก้วน้ำพร้อมน้ำดื่ม และหลอดดูดน้ำ
ผ้ากันเปื้อน
กระดาษหรือผ้าเช็ดปาก
วิธีปฏิบัติ
การเตรียมผู้ป่วยและสิ่งแวดล้อม
การป้อนอาหาร
สำหรับผู้ป่วยพิการ
สำหรับผู้ป่วยกลืนลำบาก
การใส่และถอดสายยางให้อาหารจากจมูกถึงกระเพาะอาหาร (Nasogastric intubation)
วัตถุประสงค์
ล้างภายในกระเพาะอาหาร (Gastric lavage)
เป็นการลดแรงดันในกระเพาะอาหารหรือลาไส้(Decompression)
เก็บสิ่งตกค้างในกระเพาะอาหารไปตรวจทางห้องปฏิบัติการ
เป็นทางให้อาหาร น้ำ หรือยา ในกรณีที่ผู้ป่วย
รับประทานทางปากไม่ได้หรือ ได้รับไม่เพียงพอ
เป็นการเพิ่มแรงดันเข้าไปในระบบทางเดินอาหาร(Compression)
อุปกรณ์เครื่องใช้
ถาดสาหรับใส่เครื่องใช้
สาย NG tube เบอร์ 14-18 fr.
Toomey syringe ขนาด 50 ml 1 อัน
ถุงมือสะอาด 1 คู่
Stethoscope
สารหล่อลื่น
หลอดดูดน้ำ
พลาสเตอร์
กระดาษเช็ดปาก
ชามรูปไต
ผ้าเช็ดตัว
แก้วน้ำ
วิธีปฏิบัติ
ใส่ถุงมือสะอาด และ Mask ตรวจดูรูจมูก ผนังกั้นจมูก
7) เปิดซองสาย NG tube จากนั้นบีบ K.Y. jelly
ลงด้านในของซองสาย NG tube โดยยังไม่หล่อลื่นสาย NG tube
จัดท่าให้ผู้ป่วย
นำสาย NG tube วัดตำแหน่งที่จะใส่สาย
บอกให้ผู้ป่วยทราบถึงวัตถุประสงค์
เปิดห่อ Toomey syringe แล้วใส่ Plunger ให้เรียบร้อย
นำอุปกรณ์ที่เตรียมไว้ไปที่เตียงผู้ป่วย
บอกให้ผู้ป่วยตั้งศีรษะให้ตรงหรือเงยหน้าเล็กน้อย
ล้างมือให้สะอาด
เมื่อสายผ่านถึงคอ (Posterior nasopharynx)
ผู้ใส่หักข้อมือเล็กน้อยให้ ผู้ป่วยก้มศีรษะลง
ตรวจสอบความถูกต้องของคำสั่งการรักษา
ตรวจสอบว่าสาย NG เข้าไปถึงกระเพาะอาหาร
ใช้พลาสเตอร์พันสายติดกับจมูก
ทำความสะอาดปาก และจมูก
นำเครื่องใช้ไปทำความสะอาด เก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย
ลงบันทึกทางการพยาบาล
การให้อาหารทางสายยางให้อาหารจากจมูกถึงกระเพาะอาหาร
อุปกรณ์เครื่องใช้
ถาดสำหรับใส่เครื่องใช้
อาหารเหลวสำเร็จรูป หรืออาหารปั่น (Blenderized diet)
ในกรณีท่ีมียาหลังอาหารบดยาเป็นผง
และละลายน้ำประมาณ 15-30 ซีซี
Toomey syringe ขนาด 50 ml 1 อัน
ถุงมือสะอาด 1 คู่
Stethoscope
แก้วน้พ
กระดาษหรือผ้าเช็ดปาก
สำลีชุบ 70% Alcohol 2 ก้อน
ชุดทำความสะอาดปาก ฟัน และจมูก
ผ้ากันเปื้อน
วิธีปฏิบัติ
หักพับสาย ถอด Toomey syringe แล้วดึง Plunger ออก
เทอาหารใส่กระบอก Syringe คลายรอยพับออก
ทดสอบตาแหน่งของสายให้อาหาร
กรณีให้ยาหลังอาหาร
ก่อนที่อาหารจะหมด
ก่อนยาจะหมด
ปลดผ้าก๊อซที่หุ้มปลายสายให้อาหารออก
หักพับปลายสายให้อาหาร และเช็ดปลายสาย
ปูผ้ากันเปื้อนรองตรงปลายสายให้อาหาร
ปิดจุกสาย NG ใช้ก๊อสปิดไว้ให้เรียบร้อย
ทำความสะอาดปาก ฟัน
ให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าเดิมอย่างน้อย 30 นาที
ไขหัวเตียงสูงเพื่อจัดให้ผู้ป่วยอยู่ในท่านั่ง
เก็บเครื่องใช้ทำความสะอาด และเก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย
อธิบายให้ผู้ป่วยเข้าใจเหตุผล
ลงบันทึกทางการพยาบาล
การถอดสายยางให้อาหารจากจมูกถึงกระเพาะอาหาร
อุปกรณ์เครื่องใช้
ผ้ากันเปื้อนหรือผ้าเช็ดตัว
ชามรูปไต
น้ำยาบ้วนปาก
สำลีชุบ 70% Alcohol
6) ถุงมือสะอาด
7) ผ้าก๊อสสะอาด
ไม้พันสำลีชุบเบนซิน (Benzene) และน้ำเกลือ (Normal saline)
วิธีปฏิบัติ
ล้างมือให้สะอาด เช็ดให้แห้งและใส่ถุงมือ สวมmask
ปูผ้ากันเปื้อนหรือผ้าขนหนู และแกะพลาสเตอร์ที่ยึดสายจมูกออก
ตรวจคำสั่งการรักษา เพื่อยืนยันแผนการรักษา
หักพับสาย และดึงสายออก ขณะดึงสายให้ผู้ป่วยอ้าปากหายใจยาว ๆ
ไขหัวเตียงสูงเพื่อจัดให้ผู้ป่วยอยู่ท่านั่ง
เช็ดรอยพลาสเตอร์ด้วยเบนซิน เช็ดตามด้วยน้ำเกลือและแอลกอฮอล์
อธิบายให้ผู้ป่วยเข้าใจเหตุผล
ทำความสะอาดปาก ฟัน และจมูก
การให้อาหารทางสายยางให้อาหารที่ใส่เข้าทางรูเปิดของกระเพาะอาหาร
อุปกรณ์เครื่องใช้
เหมือนกับการให้อาหารทางสาย NG tube
วิธีปฏิบัติ
ล้างมือให้สะอาด ใส่ Mask
ตรวจสอบคำสั่งการรักษา
ปลดผ้าก๊อซที่หุ้มปลายสายให้อาหารออกทำความสะอาดปลายสาย
ใช้ Toomey syringe ต่อกับปลายสายดูด Gastric content เพื่อตรวจสอบ ความสามารถของกระเพาะอาหารในการบีบไล่อาหารไปยังลำไส้เล็ก
เปิดเสื้อผ้าบริเวณ Gastrostomy tube
หรือ Jejunostomy tube ออก ปูผ้ากันเปื้อนไว้ใต้ Tube
จัดให้อยู่ในท่านั่ง หรือนอนในท่าศีรษะสูง
หักพับสาย ถอด Syringe แล้วดึง Plunger ออก
และต่อกระบอกสูบเข้ากับ สายให้อาหาร
แจ้งและอธิบายให้ผู้ป่วยเข้าใจจุดประสงค์และวิธีทำ
เทอาหารใส่กระบอก Syringe และปล่อยให้อาหารไหลเข้าช้า ๆ
กรณีให้ยาหลังอาหาร
เช็ดปลายสายให้อาหารด้วยสาลีชุบ 70% Alcohol
หักพับปลายสายให้อาหาร
ปิดปลายสายอาหารให้เรียบร้อย
ให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าเดิมอย่างน้อย 30 นาที
เก็บเครื่องใช้ทำความสะอาด และเก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย
ลงบันทึกทางการพยาบาล
วัตถุประสงค์
เพื่อให้ผู้ป่วยได้รับอาหารตามความต้องการของร่างกาย
การล้างภายในกระเพาะอาหาร (Gastric lavage)
อุปกรณ์เครื่องใช้
ชามรูปไตหรืออ่างกลม
ผ้าเช็ดปาก หรือผ้าขนหนูผืนเล็ก หรือผ้ากันเปื้อน
สารละลายที่ใช้ล้างกระเพาะอาหาร ใช้น้ำเกลือ (Isotonic saline)
สายยางสำหรับใส่ในกระเพาะอาหาร
Ky jelly
ถุงมือสะอาด 1 คู่ และ Mask
ล้างกระเพาะอาหารในกรณีที่ผู้ป่วยกินยาหรือสารพิษ
วัตถุประสงค์
ล้างกระเพาะอาหารในกรณีที่ผู้ป่วยกินยาหรือสารพิษ
ทดสอบหรือยับยั้งการมีเลือดออกจำนวนน้อยในทางเดินอาหารส่วนบน
ตรวจสอบการอุดตันของสาย
ตรวจหาเชื้อที่เป็นสาเหตุของโรคปอดและหลอดลม
วิธีปฏิบัติ
ประเมินสภาพผู้ป่วย
ล้างมือก่อนจัดเตรียมอุปกรณเ์ครื่องใช้
ตรวจสอบคาสั่งการรักษา
เตรียมอุปกรณ์เครื่องใช้ให้พร้อม
ปูผ้าคลุมบนเตียงและตัวผู้ป่วยตรงที่จะปลดสาย
ใช้ Toomey syringe ดูดสารละลาย 50 ซีซี
หักพับสายไว้ก่อนปลดรอยต่อ
ดูดน้าออกเบา ๆ
ใส่สารละลายเข้าไปแล้วปล่อยหรือดูดน้าออกเรื่อย ๆ
ถ้ากรณีล้างกระเพาะอาหาร
เมื่อสิ้นสุดการล้างกระเพาะอาหารแล้ว ให้ทำความสะอาด
ช่องปากและจัดท่าผู้ป่วยในท่าที่สุขสบาย
เก็บเครื่องใช้ทำความสะอาด และเก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย
ลงบันทึกทางการพยาบาล
กระบวนการพยาบาลในการส่งเสริมภาวะโภชนาการ
การวางแผนการพยาบาล (Planning)
การปฏิบัติการพยาบาล (Implementation)
การวินิจฉัยทางการพยาบาล (Nursing diagnosis)
การประเมินผลการพยาบาล (Evaluation)
ประเมินผลลัพธ์การพยาบาล
ประเมินผลกิจกรรมการพยาบาล
การประเมินภาวะสุขภาพ (Assessment)