Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การส่งเสรมิภาวะโภชนาการ - Coggle Diagram

- - - - ภาวะโภชนาการดี (Good nutritional status) หมายถึง ภาวะที่ร่างกายได้รับอาหารที่ ถูกหลักโภชนาการ คือ มีสารอาหารครบถ้วน ในปริมาณเพียงพอกับความต้องการของร่างกาย และ ร่างกายใช้สารอาหารเหล่านั้นในการเสริมสร้างสุขภาพอนามัยได้อย่างมีประสิทธิภาพเต็มที่
      - ภาวะโภชนาการไม่ดี (Bad nutritional status) หรือเรียกอีกอย่างว่า ภาวะทุพ โภชนาการ (Malnutrition) หมายถึง ภาวะที่ร่างกายได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ หรือได้รับเพียงพอ แต่ร่างกายไม่สามารถใช้ประโยชน์จากสารอาหารที่ได้รับ หรือการได้รับสารอาหารบางชนิดมากเกิน ความต้องการของร่างกาย จึงท าให้เกิดภาวะผิดปกติขึ้น
        
        ภาวะโภชนาการต่ำกว่าเกณฑ์ (Malnutrition)
        
        ภาวะโภชนาการเกิน (Over nutrition)
- - - - วัตถุประสงค์
        
        เพื่อไม่ให้เกิดภาวะทุพโภชนาการ
      - เกณฑ์การประเมิน
        
        1) ผู้ป่วยได้รับสารอาหารตรงตามแผนการรักษาของแพทย์
        
        2) ผู้ป่วยมีค่าดัชนีมวลกาย อยู่ในเกณฑ์ปกติ
    - - ใส่สายยางทางจมูกถึงกระเพาะอาหารให้แก่ผู้ป่วยตามแนวปฏิบัติ
      - ให้อาหารทางสายยางทางจมูกถึงกระเพาะอาหารตามแผนการรักษา
      - บอกวัตถุประสงค์ เตรียมความพร้อมของผู้ป่วย จัดท่าให้เหมาะสม ปิดกั้นม่าน
      - จัดให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าศีรษะสูง อย่างน้อย 30 นาที หลังให้อาหารทางสายยาง
      - จัดเตรียมอุปกรณ์ในการใส่สาย NG และอาหารปั่นให้พร้อม ยกไปที่เตียงผู้ป่วย
      - ลงบันทึกทางการพยาบาล
      - ตรวจสอบแผนการรักษา ชื่อผู้ป่วย และอาหารปั่นให้ตรงกัน
      - ติดตาม ประเมินน้ าหนักตัวของผู้ป่วย โดยชั่งน้ าหนักทุกเช้า วันเว้นวัน
    - - เสี่ยงต่อการเกิดภาวะทุพโภชนาการ เนื่องจากไม่สามารถรับประทานอาหารได้เอง
    - - ประเมินผลลัพธ์การพยาบาล
        
        1) ประเมินความสุขสบายของผู้ป่วย สังเกตสีหน้าท่าทางของผู้ป่วย
      - ประเมินผลกิจกรรมการพยาบาล
        
        1) ประเมินการปฏิบัติถูกต้องครบและเป็นไปตามขั้นตอนของแนวปฏิบัติ
        
        2) ประเมินผลภายหลังผู้ป่วยได้รับอาหารทางสายยางทางจมูกถึงกระเพาะ อาหาร ไม่มีภาวะแทรกซ้อนเกิดขึ้น
    - - S: ญาติผู้ป่วยบอกไม่สามารถกลืนอะไรได้เลย จิบน้ าแค่เล็กน้อยก็ไหลออกทางปาก
      - O: จากการสังเกต ผู้ป่วยมีสีหน้าท่าทางอ่อนเพลีย ไม่สดชื่น ผิวหนังแห้ง ผอมจนเห็น กระดูกชัดเจน
- - - - ขึ้นอยู่กับ เพศ อายุ ส่วนสูง น้ าหนัก และความรุนแรงของโรค สูตรคำนวณความต้องการพลังงานพื้นฐาน
      - ความต้องการพลังงานหรือพลังงานที่ต้องการใช้ (Energy Expenditure: EE) เป็น พลังงานที่เพียงพอหรือเหมาะสมกับความต้องการของร่างกายในการสร้าง Adenosine triphosphate: ATP
      - ความต้องการพลังงานพื้นฐาน (Basal energy expenditure: BEE) หรือพลังงานที่ ต้องการขณะพัก (Resting Energy Expenditure: REE ) BEE หมายถึง พลังงานที่น้อยที่สุดที่ทำให้ เกิดกระบวนการเมทาบอลิสซึมของร่างกายก่อนที่จะมีการทำงานของอวัยวะอื่น ๆ
      - ความต้องการพลังงานทั้งหมด (Total Energy Expenditure: TEE) หมายถึง ผลรวม ของพลังงานทั้งหมดใน 1 วัน ซึ่งรวมถึง BEE พลังงานที่ใช้ในการย่อย และดูดซึมสารอาหาร การใช้ พลังงานจากการทำงานของร่างกายในแต่ละวัน และการใช้พลังงานของผู้ป่วยเฉพาะโรค
- - - - ชาย ค่าปกติ 14 –18 mg %
      - หญิง ค่าปกติ 12-16 mg%
    - - ชาย ค่าปกติ 40 –54 %
      - หญิง ค่าปกติ 37-47 %
  - - - สังเกตดูลักษณะเล็บเรียบเป็นมัน มีสีชมพู (ลักษณะเล็บที่คล้ายรูปช้อน ผิวไม่ เรียบ แสดงถึงการขาดธาตุเหล็ก และลักษณะเล็บมีแถบสีขาวพาดขวาง แสดงถึงภาวะขาดโปรตีน)
      - ตรวจดูฝ่ามือ ให้เทียบกันทั้ง 2 ข้าง (ปกติจะมีสีชมพู)
      - ตรวจ Conjunctiva ของเปลือกตาล่าง (ปกติจะมีสีชมพูค่อนข้างแดง)
  - - - เป็นการประเมินมวลของร่างกายทั้งหมด โดยวัดส่วนสูงและน้ำหนักแล้ว นำมา ประเมินภาวะโภชนาการโดยคำนวณหาดัชนีมวลของร่างกายมีหน่วยเป็นกิโลกรัมต่อตารางเมตร จาก สูตรการคำนวณ และตารางที่ 6.1 ค่าดัชนีมวลกายของคนเอเซีย
        
        BMI = น้ำหนักตัว (กิโลกรัม) / ส่วนสูง (เมตร)2
  - - - มีประวัติชอบรับประทานอาหารสุก ๆ ดิบ ๆ ผลการประเมิน: มีโอกาสเกิดโรคพยาธิใบไม้ในตับ
      - มีประวัติเลือกรับประทานอาหารประเภททอด และอาหารรสหวาน ผลการประเมิน: มีโอกาสเกิดภาวะโภชนาการเกิน (น้ำหนักเกินมาตรฐาน)
      - มีประวัติรับประทานอาหารเจตลอดชีวิต ผลการประเมิน: มีโอกาสขาดสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกาย
      - การประเมินภาวะโภชนาการเป็นสิ่งสำคัญ ที่จะช่วยให้พยาบาลสามารถประเมินปัญหา ของผู้ป่วยได้อย่างเหมาะสม และให้การพยาบาลได้ตรงจุดอย่างมีประสิทธิภาพมากที่สุด
- - - - สารละลายที่ใช้ล้างกระเพาะอาหาร ใช้น้ าเกลือ (Isotonic saline)
      - ชามรูปไตหรืออ่างกลม
      - ชุดล้างกระเพาะอาหาร (ภาชนะส าหรับใส่สารละลายทั้งส าหรับเทสารละลาย และที่ดูดออกจากผู้ป่วย และ Toomey syringe)
      - ผ้าเช็ดปาก หรือผ้าขนหนูผืนเล็ก หรือผ้ากันเปื้อน
      - สายยางส าหรับใส่ในกระเพาะอาหาร
      - Ky jelly
      - ถุงมือสะอาด 1 คู่ และ Mask
    - - ตรียมอุปกรณ์เครื่องใช้ให้พร้อม น าเครื่องใช้ต่าง ๆ ใส่ถาดหรือรถเข็นแล้ว น าไปที่เตียงผู้ป่วย ท าการใส่สายยางก่อน วิธีปฏิบัติเหมือนการใส่สายให้อาหาร
      - ปูผ้าคลุมบนเตียงและตัวผู้ป่วยตรงที่จะปลดสาย
      - ล้างมือก่อนจัดเตรียมอุปกรณ์เครื่องใช้
      - ใช้ Toomey syringe ดูดสารละลาย 50 ซซีี
      - ประเมินสภาพผู้ป่วย อธิบายให้ผู้ป่วยเข้าใจ ปิดประตูหรือกั้นม่านให้เรียบร้อย
      - หักพับสายไว้ก่อนปลดรอยต่อ จากนั้นต่อสายกับกระบอกฉีดยาแล้วปล่อยสาย ที่หักพับไว้ ค่อยดันสารละลายผ่านกระบอกฉีดยาเข้าทางสาย ถ้ามีแรงต้าน ตรวจสอบการหักหรือพับ งอของสาย และให้ผู้ป่วยพลิกตัวไปมา ถ้ายังมีแรงต้านให้รายงานแพทย์
      - ตรวจสอบค าสั่งการรักษา
      - ดูดน้ าออกเบา ๆ หรือปล่อยให้สารละลายไหลออกเอง ถ้าไม่มีน้ าออกให้ผู้ป่วย พลิกตัวไปมา ถ้ายังดูดไม่ออกให้รายงานแพทย์ บันทึกสารน้ าที่ใส่กับที่ดูดออกมาต้องมีปริมาณเท่ากัน
      - ใส่สารละลายเข้าไปแล้วปล่อยหรือดูดน้ าออกเรื่อย ๆ จนการไหลผ่านดี หรือ ครบจ านวนตามแผนการรักษาพับสายไว้ ปลดกระบอกฉีดยา ปิดปลายสาย
      - ถ้ากรณีล้างกระเพาะอาหาร เพื่อห้ามเลือดในกระเพาะอาหาร ต้องท าการ ล้างจนสารน้ ามีลักษณะสีแดงจางที่สุด หรือมีลักษณะใส
      - เมื่อสิ้นสุดการล้างกระเพาะอาหารแล้ว ให้ท าความสะอาดช่องปากและจัด ท่าผู้ป่วยในท่าที่สุขสบาย
      - เก็บเครื่องใช้ท าความสะอาด และเก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย
      - ลงบันทึกทางการพยาบาล
    - - ทดสอบหรือยับยั้งการมีเลือดออกจ านวนน้อยในทางเดินอาหารส่วนบน
      - ตรวจสอบการอุดตันของสาย
      - ล้างกระเพาะอาหารในกรณีที่ผู้ป่วยกินยาหรือสารพิษ
      - ตรวจหาเชื้อที่เป็นสาเหตุของโรคปอดและหลอดลม ในกรณีที่ไม่สามารถน า เสมหะจากผู้ป่วยไปตรวจได้ ปัจจุบันไม่นิยมใช้เพราะใช้เครื่องดูดเสมหะได้
- - - - การพยาบาลผู้ป่วยหลังอาเจียน
      - การป้องกันและแก้ไขอาการอาเจียน
      - สังเกตสิ่งต่าง ๆ เพื่อบันทึกและรายงานอย่างถูกต้อง ได้แก่ อาการที่เกิด ร่วมกับการอาเจียน ลักษณะของอาเจียน จ านวน เวลาที่อาเจียน สัญญาณชีพ นอกจากนี้ควรบันทึก เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นร่วมกับการอาเจียนหรือสิ่งที่คาดว่าจะเป็นสาเหตุของการอาเจียน
      - ดูแลความสะอาดร่างกาย ปาก ฟัน เครื่องใช้ สิ่งแวดล้อม
      - การพยาบาลผู้ป่วยขณะอาเจียน เมื่อพบผู้ป่วยจะอาเจียน พยาบาลต้องรีบให้ การช่วยเหลือโดยมีเป้าหมายให้ผู้ป่วยปลอดภัยและสุขสบาย
      - เตรียมพร้อมถ้ามีการอาเจียนซ้ ำ
  - - - งดอาหารที่ท าให้เกิดแก๊ส เช่น มะม่วงดิบ แตงโม ผักสด เป็นต้น
      - แสดงความเข้าใจและเห็นใจ และยินดีให้การช่วยเหลืออย่างจริงใจ
      - จัดให้นอนศีรษะสูง 45-60 เพื่อช่วยลดอาการแน่นท้อง และผายลมสะดวก
      - ค้นหาสาเหตุที่ท าให้เกิดภาวะท้องอืดและช่วยเหลือตามสาเหตุ
  - - - ภาวะเบื่ออาหารเป็นความรู้สึกไม่อยากรับประทาน อาหาร อาจรู้สึกต่อต้าน เมื่อนึกถึงหรือเมื่อเห็นอาหาร
    - - เป็นความผิดปกติของพฤติกรรมการรับประทาน โดยจะ รับประทานวันละหลาย ๆ ครั้ง ครั้งละมาก ๆ
    - - ส่งเสริมความรู้สึกอยากอาหารให้มากที่สุดและลดความรู้สึกเบื่ออาหาร
      - ดูแลด้านจิตใจ พยายามให้ช่วงเวลารับประทานอาหารเป็นเวลาที่จิตใจสบาย สร้างบรรยากาศที่ผ่อนคลายขณะที่รับประทานอาหารเท่าที่ท าได้
      - หาสาเหตุ ที่พบได้บ่อย ๆ เช่น โรคปากและฟัน
      - การใช้ยา แพทย์อาจพิจารณาให้ยากระตุ้นความอยากอาหาร ในรายที่ไม่พบ โรคทางร่างกายและต้องการให้รับประทานอาหารมากขึ้น ส่วนใหญ่จะใช้ยากลุ่มที่มีฤทธิ์ต้าน Serotonin
      - การดูแลให้ผู้ป่วยได้รับอาหารเพียงพอกับความต้องการของร่างกาย
        
        พิจารณาและแนะน าเลือกอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการ เช่น ไข่ นม อาหารเสริมส าเร็จรูป เพิ่มมื้ออาหาร เป็นต้น
        
        ส่งเสริมให้มีการเคลื่อนไหวของร่างกาย หรือท ากิจกรรมตามสภาพ ร่างกายของผู้ป่วย ซึ่งจะท าให้ระบบทางเดินอาหารท างานได้ดีขึ้น
        
        พยายามให้รับประทานอาหารทางปากมากที่สุด โดยอ านวยความสะดวก และช่วยเหลือเกี่ยวกับการรับประทานตามความเหมาะสม เช่น ช่วยป้อน ตัก หรือแบ่งอาหาร
        
        การให้อาหารด้วยวิธีพิเศษ เช่น การให้อาหารทางสายที่ใส่ทางจมูกถึง กระเพาะอาหาร การให้สารน้ าทางหลอดเลือดด า การให้สารอาหารทางหลอดเลือดด า เป็นต้น
  - - - ระมัดระวังการส าลัก
      - ดูแลด้านความสะอาดของร่างกาย โดยเฉพาะความสะอาดของปากและฟัน
      - ดูแลการได้รับยาตามแผนการรักษา
      - การเตรียมผู้ป่วยเพื่อตรวจหรือรักษา การตรวจรักษาโดยการส่องกล้องเข้าไป ดูที่หลอดอาหาร (Esophagoscopy) หลังการตรวจผู้ป่วยอาจรู้สึกเจ็บและมีเสมหะมาก พยาบาลควร ให้ค าแนะน าในการปฏิบัติตัวที่เหมาะสม
      - ดูแลให้ผู้ป่วยได้รับสารน้ าและอาหารอย่างเพียงพอ
      - การดูแลด้านจิตใจ ปลอบโยน ให้ก าลังใจ การสังเกตและการดูแลเอาใจใส่ที่ดี สามารถบอกถึงสาเหตุและอาจแก้ไขอาการได้
      - สังเกตและประเมินอาการเกี่ยวกับการกลืนไม่ได้หรือกลืนล าบากว่าเกิดขึ้น ทันทีทันใดหรือค่อย ๆ มากขึ้น
  - - - จำกัดมื้ออาหารและสัดส่วนของอาหารตามพีระมิดอาหาร
      - จำกัดการใช้น้ำมัน ไขมัน น้ำตาล
      - คำนวณพลังงานที่ควรได้รับต่อวัน
      - หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่แป้งและไขมันสูง
      - รับประทานอาหารครั้งละน้อย แต่บ่อยครั้งและจำกัดอาหารมื้อเย็น
      - หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารขณะดูโทรทัศน์
      - เพิ่มการรับประทานอาหารที่มีใยอาหารจากผักผลไม้ และธัญพืชที่ไม่ขัดสี
      - ส่งเสริมให้ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอหรือสัปดาห์ละ 3 วัน