Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 8 การส่งเสริมภาวะโภชนาการ - Coggle Diagram

- - - - ภาวะโภชนาการดี
        
        มีสารอาหารครบถ้วน ปริมาณเพียงพอ
        กับความต้องการของร่างกาย
        
        ใช้สารอาหารเสริมสร้างสุขภาพอนามัยได้มีประสิทธิภาพ
      - ภาวะโภชนาการไม่ดี
        "ภาวะทุพโภชนาการ (Malnutrition)"
        
        รับสารอาหารบางชนิดมากเกิน
        ความต้องการของร่างกาย
        
        2 ลักษณะ
        
        ภาวะโภชนาการต่ำกว่าเกณฑ์
        
        ร่างกายได้รับสารอาหารไม่เพียงพอกับความต้องการ
        ขาดสารอาหารเพียง 1 ชนิด/มากกว่า
        
        ขาดพลังงาน/ไม่ก็ได้ เช่น โรคขาดโปรตีน
        
        ภาวะโภชนาการเกิน
        
        รับอาหารมากเกินความต้องการของร่างกาย
        และเก็บสะสมไว้จนเกิดอาการปรากฏ
        
        เช่น ได้รับสารอาหารที่ให้พลังงานมากเกินไป
        สะสมไว้ในร่างกายในสภาพไขมัน เกิดโรคอ้วน
        
        ร่างกายได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ/รับเพียงพอ
        แต่ร่างกายไม่สามารถใช้ประโยชน์จากสารอาหารที่ได้รับ
- - - - สูตร BEE เพศชาย
        BEE = 66.47+ (13.75 x น้าหนัก (Kg )) + (5. 00 x ความสูง (Cm )) – (6.75 x อายุ (ปี))
      - สูตร BEE เพศหญิง
        BEE = 655.09 + (9.56 x น้าหนัก (Kg)) +(1.85 x ความสูง (Cm )) –(4.68 x อายุ (ปี))
    - - TEE = BEE x Activity factor x stress factor
- - - - ชาย ค่าปกติ 14 –18 mg %
      - หญิง ค่าปกติ 12-16 mg%
    - - ชาย ค่าปกติ 40 –54 %
      - หญิง ค่าปกติ 37-47 %
  - - - ตรวจ Conjunctiva ของเปลือกตาล่าง 4
        (ปกติจะมีสีชมพูค่อนข้างแดง)
      - สังเกตดูลักษณะเล็บเรียบเป็นมัน มีสีชมพู
        
        เล็บมีแถบสีขาวพาดขวาง = ภาวะขาดโปรตีน
        
        กดตรงกลางเล็บแล้วปล่อย
        (ปกติจะกลับมาสีชมพูเหมือนเดิมไม่เกิน 2 วินาที)
        
        เล็บที่คล้ายรูปช้อน ผิวไม่เรียบ = การขาดธาตุเหล็ก
      - ตรวจดูฝ่ามือ เทียบกันทั้ง 2 ข้าง (ปกติจะมีสีชมพู)
- - - - กลไกการเกิด กระตุ้นที่ไม่เหมาะสมของศูนย์ความหิว (Feeding center)
        และศูนย์ความอิ่ม (Satiety center) ในสมองส่วนไฮโปทาลามัส
      - ทำให้อ่อนเพลีย น้ำหนักลด ขาดอาหาร
        อาจเป็นโรคจากการขาดสารอาหารและพลังงาน
      - รู้สึกไม่อยากรับประทานอาหาร ทานแล้วไม่ค่อยรู้สึกอร่อยเกิดควบคู่กับคลื่นไส้ อาเจียน
      - ลักษณะหนังหุ้มกระดูก น้ำหนักลดมาก ขนตามตัวบาง
        ประจำเดือนหยุดชะงัก ความดันเลือดและ
        อุณหภูมิร่างกายต่ำลงเป็นอันตรายถึงชีวิตได้
    - - เอาออกโดยอาจล้วงคอให้อาเจียนออกมาจนหมด
        หรือกินยาระบายอย่างหนัก ตลอดจนอดอาหาร
      - หลังจากรับประทานเสร็จจะรู้สึกไม่สบายใจ
        และรู้สึกผิดที่รับประทานเข้าไปมากมาย
    - - ดูแลด้านจิตใจ ให้ช่วงเวลาทานอาหารเป็นเวลาที่จิตใจสบาย
        สร้างบรรยากาศที่ผ่อนคลาย
      - การใช้ยายากลุ่มที่มีฤทธิ์ต้าน Serotonin ได้แก่ Cyclohepatadine และ Pizotifen
        ทำให้มีการหลั่งอินซูลินเพิ่มขึ้น ระดับน้ำตาลในเลือดลดลง กระตุ้นศูนย์ความหิว
      - ส่งเสริมความรู้สึกอยากอาหารให้มากที่สุดและลดความรู้สึกเบื่ออาหาร
        จัดให้รับประทานอาหารในท่าสบาย รักษาความสะอาดปากและฟัน
      - การดูแลให้ผู้ป่วยได้รับอาหารเพียงพอ
        กับความต้องการของร่างกาย
        
        พิจารณาและแนะนาเลือกอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการ
        
        ส่งเสริมให้มีการเคลื่อนไหวของร่างกาย/ทำกิจกรรมตาม
        สภาพร่างกายของผู้ป่วย
        
        พยายามให้รับประทานอาหารทางปากมากที่สุด
        
        การให้อาหารด้วยวิธีพิเศษ เช่น การให้อาหารทางสาย
        ที่ใส่ทางจมูกถึงกระเพาะอาหาร
      - หาสาเหตุ เช่น โรคปากและฟัน คออักเสบ โรคมะเร็ง และขจัดสาเหตุ
  - - - สังเกตสิ่งต่าง ๆ เพื่อบันทึกและรายงานอย่างถูกต้อง
      - การพยาบาลผู้ป่วยหลังอาเจียน
        
        จัดสิ่งแวดล้อม ดูแลให้อากาศถ่ายเท วางของให้เป็นระเบียบ
        
        ให้ผู้ป่วยพักผ่อนในบรรยากาศที่สงบ ลดการรบกวนจากภายนอก
        
        ดูแลความสะอาดของร่างกายและเครื่องใช้
        
        ระยะแรกงดอาหารและน้ำ และเริ่มให้ทีละน้อย
        เมื่ออาการดีขึ้นจึงให้อาหารธรรมดา
      - การพยาบาลผู้ป่วยขณะอาเจียน
        
        จัดให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าที่อาเจียนออกได้สะดวก ช่วยลูบหลังลงเบาๆ
        
        คอยอยู่เป็นเพื่อนขณะที่ผู้ป่วยกาลังอาเจียน เฝ้าดูด้วยความเห็นใจ สงบ
        
        จัดหาภาชนะรองรับอาเจียน เตรียมกระดาษเช็ดปาก/ผ้าไว้
        ให้ผู้ป่วยสำหรับเช็ดปาก
    - - ให้ผู้ป่วยสูดหายใจเข้าออกลึกๆ ยาวๆ ภายหลังอาเจียน
      - หลีกเลี่ยงการเคลื่อนไหวร่างกายเปลี่ยนท่าเร็วๆ
        ผู้ป่วยควรนอนพักท่าศีรษะสูง หลับตานิ่งๆ
      - พยายามหาสาเหตุแล้วแก้ไขที่สาเหตุ
        และหลีกเลี่ยงและลดแหล่งของความเครียดต่างๆ
      - พิจารณาให้ยาระงับอาเจียน
        (Antiemetic drug) ตามแผนการรักษา
      - ผู้ป่วยมีอาเจียนต่อเนื่อง ใส่สายเข้าทางจมูกลงสู่กระเพาะอาหาร
        เป็นทางอาเจียนออก/เป็นทางใส่สารละลายเข้าไปล้างกระเพาะอาหารในกรณีกินยาพิษ
  - - - หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่แป้งและไขมันสูง
      - รับประทานอาหารครั้งละน้อย แต่บ่อยครั้ง
        และจำกัดอาหารมื้อเย็น
      - จำกัดมื้ออาหารและสัดส่วนของอาหารตามพีระมิดอาหาร
        และจำกัดการใช้น้ำมัน น้ำตาล
      - หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารขณะดูโทรทัศน์
      - คำนวณพลังงานที่ควรได้รับต่อวัน
      - เพิ่มการรับประทานอาหารที่มีใยอาหาร
        จากผักผลไม้ และธัญพืชที่ไม่ขัดสี
      - ส่งเสริมให้ออกกาลังกายอย่างสม่ำเสมอ/สัปดาห์ละ 3 วัน
  - - - จัดให้นอนศีรษะสูง 45-60 องศา ช่วยลดอาการแน่นท้อง และผายลมสะดวก
      - งดอาหารที่ทาให้เกิดแก๊ส เช่น มะม่วงดิบ แตงโม ผักสด
      - แสดงความเข้าใจและเห็นใจ และยินดีให้การช่วยเหลืออย่างจริงใจ
      - ค้นหาสาเหตุที่ทาให้เกิดภาวะท้องอืดและช่วยเหลือตามสาเหตุ
  - - - ระมัดระวังการสำลักและดูแลด้านความสะอาด
        โดยเฉพาะความสะอาดของปากและฟัน
      - การเตรียมผู้ป่วยเพื่อตรวจหรือรักษา การตรวจรักษา
        ส่องกล้องเข้าไปดูที่หลอดอาหาร (Esophagoscopy)
      - ดูแลให้ผู้ป่วยได้รับสารน้ำและอาหารอย่างเพียงพอ
        และดูแลการได้รับยาตามแผนการรักษา
      - การดูแลด้านจิตใจ ปลอบโยน ให้กาลังใจ
        การสังเกตและการดูแลเอาใจใส่ที่ดี
      - สังเกตและประเมินอาการที่เกิดขึ้น
        ทันทีทันใดหรือค่อยๆ มากขึ้น
- - - - Stethoscope
        สารหล่อลื่น เช่น K.Y. jelly
        และแก้วน้ำและหลอดดูดน้ำ
      - พลาสเตอร์ กระดาษเช็ดปาก ชามรูปไตและผ้าเช็ดตัว
      - ถาดสาหรับใส่เครื่องใช้ สาย NG tube เบอร์ 14-18 fr.
        Toomey syringe ขนาด 50 ml 1 อัน ถุงมือสะอาด 1 คู่
    - - จัดให้ผู้ป่วยอยู่ในท่านั่ง/นอนศีรษะสูง
        ใส่ถุงมือสะอาด และ Mask ให้ผู้ป่วยหายใจเข้าออก
        แรงๆทีละข้าง ดูการผ่านของลมหายใจ
      - เปิดซองสาย NG tube จากนั้นบีบ K.Y. jelly ลงด้านในของซองสาย NG tube
      - บอกให้ทราบถึงวัตถุประสงค์ของการใส่
        ปิดประตูหรือกั้นม่านให้เรียบร้อย
      - นำสาย NG tube วัดตำแหน่งที่จะใส่สาย
        เปิดห่อ Toomey syringe แล้วใส่ Plunger พันสาย NG ให้อยู่ในมือซ้าย พร้อมใส่สาย NG
        หล่อลื่นปลายสาย NG ด้วย K.Y.jelly ประมาณ 5-6 นิ้ว
      - ตรวจสอบความถูกต้องของคำสั่งการรักษา
        ล้างมือให้สะอาดและอุปกรณ์เตรียมไว้ที่เตียงผู้ป่วย ตรวจสอบชื่อ-สกุล
      - ให้ผู้ป่วยเงยหน้าเล็กน้อย ใช้มือขวาจับปลายสาย
        ด้านที่หล่อลื่นแล้วค่อยๆสอดเข้าทางรูจมูกแนวด้านข้างของจมูก
      - เมื่อสายผ่านถึงคอ ผู้ใส่หักข้อมือเล็กน้อยให้
        ผู้ป่วยก้มศีรษะลง บอกให้ผู้ป่วยกลืนน้ำลาย ดันสายตามจังหวะการกลืน
        จนถึงตำแหน่ง ติดพลาสเตอร์ไว้คร่าวๆ
      - ตรวจสอบว่าสาย NG เข้าไปถึงกระเพาะอาหาร
        และใช้พลาสเตอร์พันสายติดกับจมูก
      - ทำความสะอาดปาก และจมูก นำเครื่องใช้ไปทำความสะอาด
        เก็บเข้าที่ให้เรียบร้อยและลงบันทึกการพยาบาล
    - - ลดแรงดันในกระเพาะอาหาร/ลำไส้
      - เพิ่มแรงดันเข้าไปในระบบทางเดินอาหาร
      - ทางให้อาหาร น้ำ/ยา กรณีที่ผู้ป่วยรับประทานทางปากไม่ได้
      - ล้างภายในกระเพาะอาหารและเก็บสิ่งตกค้าง
        ในกระเพาะอาหารไปตรวจทางห้องปฏิบัติการ
  - - - ผ้ากันเปื้อน Toomey syringe ขนาด 50 ml 1 อัน
        ถุงมือสะอาด 1 คู่ Stethoscope
      - แก้วน้ำ กระดาษหรือผ้าเช็ดปากสาลีชุบ 70% Alcohol 2 ก้อน
        ชุดทำความสะอาดปาก ฟัน และจมูก
      - ถาดสาหรับใส่เครื่องใช้ อาหารเหลวสาเร็จรูปอาหารปั่น (Blenderized diet)
        กรณียาหลังอาหาร บดยาเป็นผงและละลายน้ำประมาณ 15-30 ซีซี
    - - ทำความสะอาดปาก ฟัน ปูผ้ากันเปื้อนรองตรงปลายสาย
        และปลดผ้าก๊อซที่หุ้มปลายสายให้อาหารออกทำความสะอาดปลายสายด้วยสาลีชุบ 70% Alcohol
      - ทดสอบตำแหน่งของสาย
        ให้อาหาร ได้ 2 วิธี
        
        วิธีที่ 1 ใช้ Toomey syringe ต่อกับปลายสาย
        ดูด Gastric content ออกมาตรวจดูปริมาณ
        
        วิธีที่ 2 วาง Stethoscope ที่บริเวณ Epigastrium และใช้ Toomey syringe
        ดันอากาศประมาณ 5-10 มล. เข้าไปทางสายให้อาหาร
      - อธิบายให้ผู้ป่วยเข้าใจเหตุผล ข้อดีและประโยชน์
        ไขหัวเตียงสูงเพื่อจัดให้ผู้ป่วยอยู่ในท่านั่ง
      - หักพับสาย ถอด Toomey syringe แล้วดึง Plunger ออก และต่อกระบอกสูบเข้ากับส่วนปลายของสาย NG
        และเทอาหารใส่กระบอก Syringe คลายรอยพับออก และปล่อยให้อาหารไหลต่อเนื่อง
      - กรณีให้ยาหลังอาหาร
        
        ก่อนที่อาหารจะหมดควรเหลืออาหารไว้ใน
        Syringe ประมาณ 10 ซีซี และควรรินยาลงไปตรง ๆ
        
        ก่อนยาจะหมด เหลือค้างใน Syringe ประมาณ 5 ซีซี
        เติมน้ำสะอาดเพื่อไล่เศษอาหารและยาที่ตกค้างอยู่ในสายให้อาหาร
      - หักพับปลายสายให้อาหาร และเช็ดปลายสาย
        ปิดจุกสาย NG ใช้ก๊อสปิดไว้ และให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าเดิมอย่างน้อย 30 นาที
      - เก็บเครื่องใช้ทำความสะอาด และเก็บเข้าที่
        และลงบันทึกทางการพยาบาล
    - - Bolus dose ใช้ Toomey syringe
        เหมาะกับผู้ป่วยทั่วไปที่ไม่สามารถรับประทานอาหารทางปากได้เอง
      - Drip feeding ใช้ชุดให้อาหาร (Kangaroo)
        ปรับจานวนหยดของอาหาร และควบคุมเวลาการให้ตามความต้องการ
        เหมาะกับผู้ป่วยที่ใช้เครื่องช่วยหายใจ
  - - - ถาดอาหารพร้อมอาหาร
        และช้อน/ช้อนส้อม
      - แก้วน้ำพร้อมน้ำดื่ม และหลอดดูดน้ำ
        และกระดาษหรือผ้าเช็ดปากและผ้ากันเปื้อน
    - - การป้อนอาหาร
        
        ไม่จ้องหน้าผู้ป่วย ไม่ทำอาหารหกรดผู้ป่วย
        
        หลังป้อนอาหารให้ผู้ป่วยดื่มน้า บ้วนปาก แปรงฟัน
        
        ขณะป้อนอาหารตักอาหารให้มีปริมาณที่เหมาะสม
        และจังหวะในการป้อนต้องสัมพันธ์กับความสามารถในการรับประทานอาหาร
        
        เก็บถาดอาหาร และเครื่องใช้ต่างๆ
        และลงบันทึกทางการพยาบาล
      - สำหรับผู้ป่วยพิการ
        
        ถ้าผู้ป่วยจับช้อนไม่ถนัด สาธิตการใช้ช้อน
        และส้อมในการตักอาหารใส่ปาก
        
        ถ้าผู้ป่วยรับประทานอาหารได้น้อย ควรรับประทานอาหารเหลว
        ที่สอดคล้องกับการแผนรักษาของแพทย์
      - การเตรียมผู้ป่วยและสิ่งแวดล้อม
        
        จัดให้อยู่ในท่านั่ง กรณีที่นั่งไม่ได้จัดให้นอนตะแคงขวาเล็กน้อย
        และปูผ้ากันเปื้อนตั้งแต่ใต้คางลงไป หา
        
        วางถาดอาหารในตำแหน่งที่ผู้ป่วยมองเห็นชนิดของอาหาร
        
        ก่อนเวลาอาหาร แนะนำให้ผู้ป่วยออกกาลังกายในรายที่เคลื่อนไหวเองได้
        และหลีกเลี่ยงการกระทาที่เกิดความเจ็บปวด
        
        วางเครื่องใช้อื่น ๆ ในตำแหน่งที่สามารถหยิบได้สะดวก
        และล้างมือให้สะอาดและเช็ดให้แห้ง
      - สำหรับผู้ป่วยกลืนลำบาก
        
        สอบถามผู้ป่วยถึงความรู้สึกเกี่ยวกับอาหารในปาก
        และสอนวิธีการใช้ลิ้นและการกลืน เพื่อช่วยให้การกลืนได้ดีขึ้น
        
        เริ่มจากอาหารกึ่งแข็งกึ่งเหลวก่อน เพราะง่ายต่อการกลืน
        
        จัดให้ผู้ป่วยอยู่ในท่านั่ง/ศีรษะสูงในลักษณะก้มเล็กน้อย
        
        ให้อาหารครั้งละน้อยแต่บ่อยครั้งและในขณะ
        รับประทานอาหารควรหยุดพักเป็นระยะๆ
  - - - ปูผ้ากันเปื้อนและแกะพลาสเตอร์ที่ยึดสายจมูกออก
      - ตรวจคำสั่งการรักษาและล้างมือให้สะอาด
        เช็ดให้แห้งและใส่ถุงมือ สวมmask
      - อธิบายให้ผู้ป่วยเข้าใจเหตุผล
        และไขหัวเตียงสูงเพื่อจัดให้ผู้ป่วยอยู่ท่านั่ง
      - เช็ดรอยพลาสเตอร์ด้วยเบนซิน เช็ดตามด้วยน้าเกลือ
        และแอลกอฮอล์แล้วเช็ดให้แห้ง ทำความสะอาดปาก ฟัน และจมูก
      - หักพับสาย และดึงสายออก ขณะดึงสายให้ผู้ป่วยอ้าปากหายใจยาวๆ ใช้ผ้าก๊อสจับสายที่ดึงออกมาด้วยมืออีกข้างหนึ่ง การดึงควรดึงอย่างนุ่มนวลแต่เร็วระวังสายยางสะบัด
    - - สำลีชุบ 70% Alcohol ไม้พันสาลีชุบเบนซิน และน้ำเกลือ
      - ถุงมือสะอาด ผ้าก๊อสสะอาด
      - ผ้ากันเปื้อนหรือผ้าเช็ดตัว
        และชามรูปไตน้ายาบ้วนปาก
  - - - ล้างมือให้สะอาด ใส่ Mask
        ตรวจสอบคาสั่งการรักษา
        และปลดผ้าก๊อซออก ทำความสะอาดปลายสาย
      - เปิดเสื้อผ้าบริเวณ Gastrostomy tube / Jejunostomy tube ออก
        ปูผ้ากันเปื้อนไว้ใต้ Tube
      - ใช้ Toomey syringe ต่อกับ
        ปลายสายดูด Gastric content
        
        ตรวจสอบความสามารถของกระเพาะอาหาร
        ในการบีบไล่อาหารไปยังลำไส้เล็ก กรณีของ Gastrostomy
        
        กรณีของ Jejunostomy เพื่อตรวจสอบ
        ความสามารถในการดูดซึมของลาไส้เล็ก
      - แจ้งและอธิบายให้ผู้ป่วยเข้าใจจุดประสงค์
        จัดให้อยู่ในท่านั่ง หรือนอนในท่าศีรษะสูง
      - กรณีให้ยาหลังอาหาร
        
        ก่อนที่อาหารจะหมด ควรเหลืออาหารค้างใน Syringe
        ประมาณ 10 ซีซีและควรรินยาลงไปตรง ๆ
        
        ก่อนยาจะหมด เหลือค้างใน Syringe ประมาณ 5 มล.
        เติมน้ำสะอาด เพื่อไล่เศษอาหารและยา ที่ตกค้างอยู่ในสายให้อาหาร
      - หักพับสาย ถอด Syringe ดึง Plunger ออก และต่อกระบอกสูบเข้ากับ
        สายให้อาหาร เทอาหารใส่กระบอก Syringe และปล่อยให้อาหารไหลต่อเนื่องกัน
      - เช็ดปลายสายให้อาหาร หักพับปลายสายให้อาหาร
        ปิดปลายสายอาหารให้เรียบร้อย
      - ให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าเดิมอย่างน้อย 30 นาที
        เก็บเครื่องใช้ทำความสะอาด ลงบันทึกทางการพยาบาล