บทที่ 6
ยาแก้ปวด ลดไข้ และยาต้านการอักเสบ (Analgesic,antipyretic andanti-inflammatory drugs )
การเจ็บปวด ( Pain )
• Acute Pain
– การได้รับสิ่งกระตุ้นที่รุนแรง สามารถบอกสาเหตุได้
Chronic pain
- อาการเจ็บปวดที่เกิดขึ้นนานเป็นเดือนหรือเป็นป
การรักษาด้วย opioid ไม่ค่อยได้ผลต้องรักษาควบกับการทำจิตบำบัด
ยาแก้ปวด
ยาแก้ปวดชนิดเสพติด
Opioid analgesics / Narcotic agonists
Opioid (narcotic): สารสกัดจากฝิ่น สารกึ่งสังเคราะห์ สารสังเคราะห์
ที่มีฤทธิ์คล้ายมอร์ฟีน
click to edit
ออกฤทธิ์โดยจับกับตัวรับในสมองและไขสันหลัง เรียกว่า Opioid
receptors มี 4 ชนิดได้แก่ mu (μ), kappa (κ), beta (β) และ
sigma (ε)
ข้อควรระวังในการใช้ยา
การใช้ยาในผู้ป่วยหอบหืด ถุงลมโป่งพองเนื่องจากยามีผลกดศูนย์การ
หายใจและท าให้หลอดลมตีบ
ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์เพราะจะท าให้เกิดการติดยาในทารก
ยาแก้ปวดชนิดเสพติดอย่างแรง
(Strong opioid analgesics)
Morphine sulfate
รูปแบบของยาmorphine: ยารับประทาน(เม็ด สารละลาย ยาอมใต้ลิ้น),
ยาฉีดIM, ยาฉีด IV, ยาฉีดเขาทางepidural
ขนาดและวิธีการบริหารยาโดยทั่วไป
รับประทาน:
▪ Tablets (sustained-release) : ต้องกลืนทั้งเม็ด ห้าม บด แบ่ง เคี้ยว
หรือทำให้เม็ดยาแตก
ยาฉีด:
เด็ก : I.M./I.V. : 0.1 – 0.2 mg/kg ทุก 4 ชั่วโมง
ผู้ใหญ่ : SubQ or I.M.: 5 – 20 mg ทุก 4 ชั่วโมง
การพยาบาลผู้ป่วยที่ได้รับยา มอร์ฟีน
Observe อัตราการหายใจ หากน้อยกว่า 12 ครั้งต่อนาที ต้องรายงานแพทย์
ติดตามปริมาณของปัสสาวะหากออกน้อยกว่า 600 cc/day อาจเกิดการ
สะสมของยา
Pethidine
ขนาดยา 50 mg/ml ในการฉีดเข้าทางหลอดเลือดดำ ต้องท าการเจือจาง
ยาก่อนและ push ช้าๆ
ใช้ยา Naloxone ในการแก้พิษ
วรหลีกเลี่ยงหรือใช้อย่างระมัดระวัง ในผู้ป่วย COPD , โรคตับ,การ
ท างานของไตเสียไป
สรรพคุณหรือข้อบ่งใช้
ใช้บรรเทาอาการปวดปานกลางถึงปวดรุนแรง
ใช้ร่วมกับยาระงับความรู้สึกเพื่อการผ่าตัดหรือการท าหัตถการที่ก่อให้เกิด
ความปวด
Fentanyl
ใช้ในการแก้ปวดรุนแรง หรือใช้ในการป้องกันภาวะเจ็บเค้นหน้าอก
การเก็บรักษายาแผ่นแปะ ให้เก็บในตู้เย็น 2-8 องศาเซลเซียส
สรรพคุณหรือข้อบ่งใช้
ใช้บรรเทาอาการปวดปานกลางถึงรุนแรง เนื่องจากผู้ป่วยบางรายแพ้ยาmorphine
ใช้ร่วมกับยาระงับความรู้สึกเพื่อการผ่าตัด
Methadone
สรรพคุณหรือข้อบ่งใช้
มีฤทธิ์แก้ปวดได้เท่ากับมอร์ฟีนแต่ฤทธิ์อยู่ได้นานกว่า
ใช้รักษาอาการขาดยา หรือ ส าหรับการให้methadone ระยะยาว
ยาแก้ปวดชนิดเสพติดอย่างอ่อน(Weakopioidanalgesics)
Codeine sulfate
มีฤทธิ์แก้ปวดน้อยกว่า morphine
ให้ยาในรูปของยาผสมร่วมกับยาแก้ปวดชนิดไม่เสพติด ได้แก่ aspirin ,
paracetamol เพราะได้ฤทธิ์เสริมกัน
ขนาดการใช้และวิธีการใช้
ผู้ใหญ่ : 1 - 2 เม็ด ทุก 4 ชั่วโมง ขนาดยาสูงสุดที่ได้รับใน 1 วัน
codeine Phosphate ไม่เกิน 360 มิลลิกรัม
เด็ก : ขึ้นกับดุลยพินิจของแพทย์
Tramadol
Tramadol เป็นยาระงับปวดที่มีฤทธิ์ค่อนข้างอ่อน
เป็น opioid สังเคราะห์มีฤทธิ์ระงับปวด ชนิดฉีดมีความแรงเท่ากับ pethidineใช้ในการระงับอาการปวดน้อยถึงปานกลาง
ปริมาณที่ใช้ 50-100 mg ทุก4-6 ชั่วโมง
ยาแก้ปวดชนิดไม่เสพติด ( Nonopioid anagesics )
NSAID ย่อมาจากค าว่า Nonsteroidal anti-inflammatory drug
หมายถึง ยาต้านการอักเสบชนิดที่ไม่ใช่สเตียรอยด์เป็นยากลุ่มที่ใช้เป็นยา
แก้ปวดได้ดี โดยเฉพาะ อาการปวดจากการอักเสบ
ตัวที่
สำคัญคือ พรอสตาแกลนดิน (Prostaglandin)
ชนิดของยา NSAID
1 . Nonselective NSAIDs หมายถึงยาจะยับยั้ง enZymes
- Selective NSAIDs ยากลุ่มนี้จะเลือกยับยั้งเฉพาะชนิด COX-2 enzymes
Aspirin (Acetylsalicylic acid)
โรคใดบ้างที่นิยมรักษาด้วย NSAID
โรคข้ออักเสบรูห์มาตอยด์
โรคข้อเสื่อม
โรคไขสันหลังอักเสบ
โรคเก๊าท์
อาการข้างเคียงของ NSAID
ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน แสบท้อง อาหารไม่ย่อย จนถึงแผล
ในกระเพาะอาหาร และลำไส้
ขนาดและวิธีใช้
ขนาดยา 10-15 mg/kg/dose ทุก 4-6 ชั่วโมง
การใช้ยาแอสไพรินเพื่อบรรเทาอาการปวด อักเสบ และลดไข้ ขนาดยา
แอสไพรินในข้อบ่งใช้นี้ควรเป็นขนาดยาที่สูง คือ 325-650 มิลลิกรัม
ผลไม่พึงประสงค์ของยาแอสไพริน
สามารถท าให้เกิดอาการ คลื่นไส้รู้สึกไม่สบายในระบบทางเดินอาหาร
ข้อควรระวังในการใช้ยาแอสไพริน
ห้ามใช้ยากับหญิงตั้งครรภ์และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
ห้ามใช้ยากับผู้ที่ป่วยที่เป็นแผลในกระเพาะอาหารและลำไส
• ระวังการใช้ยาในผู้ป่วยโรคไตชนิดไตวายเรื้อรัง(Chronic Renal Insufficiency)
Ibuprofen
ป็นยาที่ใช้ลดไข้ แก้ตัวร้อน อีกชนิดหนึ่งที่ได้ผลดีและเป็นที่นิยมมากขึ้นๆในปัจจุบัน
ข้อควรระวังในการใช้ยา
-ทำให้กระเพาะอักเสบ
-ไตทำงานลดลง
-เลือดออกง่ายเนื่องจากต้านการแข้งตัวของเลือด
ยากลุ่มสเตียรอยด์
Hydrocortisone , Prednisolone ,Triamcinolone
Fluocinolone, Betamethasone ,Clobetasol
Desoximetasone, Prednicarbate, Mometasone
Beclomethasone, Budesonide ,Dexamethasone
ประโยชน์
ทดแทนภาวะขาดฮอร์โมนจากต่อมหมวกไต ข้ออักเสบเฉพาะที่รุนแรง
ควบคุมไม่ได้ด้วยยามาตรฐาน
หัวใจอักเสบรูมาติก โรคไต บางชนิด
เช่น Glomerulonephritis, Nephrotic syndrome
ภาวะแคลเซียมในเลือดสูง โรคโลหิตจางImmunohemolytic anemia
โทษ
ยามีฤทธิ์กดการท างานของต่อมหมวกไต ห้ามหยุดยาอย่างทันที
กล้ามเนื้ออ่อนแรง ผิวหนังบาง เกิดภาวะแคลเซียมในเลือดต่ำ ภาวะกระดูก
พรุน (Osteoporosis)
ความดันในลูกตาเพิ่มท าให้เป็นต้อหิน เลนส์กระจกตาขุ่น เกิดต้อกระจก
ยาที่ใช้ในระบบทางเดินอาหาร
Overview
Antacid
H2 blocker
Proton Pump
Inhibitor : PPI
Cytoprotective
Prokinetic Agent
Antiflatulence
โรคที่เกิดจากภาวะกรดเกิน
ภาวะไม่สบายในท้อง
โรคกระเพาะอาหาร
โรคกรดไหลย้อน
โรคลำไส้แปรปรวน