Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
กลไกการออกฤทธิ์ของยาที่มีผล ต่อระบบภูมิคุ้มกันร่างกาย - Coggle Diagram
กลไกการออกฤทธิ์ของยาที่มีผล
ต่อระบบภูมิคุ้มกันร่างกาย
ความสำคัญ
ทำให้เกิดโรคได้อย่างรวดเร็วและรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิต
ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันไม่ทันต่อการลุกลาม
ให้วัคซีนกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกัน
กำจัดหรือต่อสู้กับเชื้อโรคได้เลย
ปัญหาทางสาธารสุขของประเทศ
Expanded Program of Immunization; EPI
ประเภทของการเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน
การสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค
Active Immunization : Vaccine
Passive Immunization : Immunoglobulin
Antigen
Antibody
วิธีการให้
การกิน (oral route)
การฉีดเข้าชั้นผิวหนัง (intrader ale route)
การฉีดเข้าใต้ผิวหนัง (subcutaneous route)
การฉีดเข้ากล้ามเนื้อ (intramuscular route)
ประเภทของวัคซีน
วัคซีนที่ใช้ในประเทศไทย
Toxoid
Inactivated หรือ Killed vaccine
Subunit vaccine
Extraction
DNA recombinant
Synthetic vaccine
Live attenuated vaccine
ตำแหน่งของการฉีด
• ผู้ใหญ่: บริเวณต้นแขน (deltoid) การเคลื่อนไหวของแขนทำให้ดูดซึมได้ดี
• เด็ก บริเวณด้านข้างของต้นขาระดับกลาง (mid-anterolateral thigh) แขนยังมีกล้ามเนื้อน้อย ตะโพกไม่นิยมเพราะมีเลือดมาเลี้ยงน้อย
แผนการให้วัคซีนแห่งชาติ
เด็กประถมศึกษาปีที่ 1
• BCG ในรายที่ไม่มีแผล
• OPV กรณีที่ไม่ได้รับ OPV 5
• MMR 2
วัคซีนและอินมูโนโกลบุลินป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า
วัคซีนป้องกันวัณโรค (BCG)
การออกฤทธิ์
• ทำจากเชื้อวัณโรคที่มีชีวิตแต่ฤทธิ์อ่อนลง
• attenuated strain of M. bovis ชนิดที่ใช้ในปัจจุบันเป็นชนิดผงแห้ง มีเชื้อประมาณ 2-10 ล้านตัว/มล.
• ใช้ขนาด 0.1 มล.เข้าชั้นผิว (ID) บริเวณ Deltoid
• ภูมิคุ้มกันจะเกิดประมาณ 2 เดือนหลังฉีด
• ป้องกันโรคได้ไม่เกิน 83%
ข้อห้ามใช้
• มีแผลติดเชื้อ
• มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง
• เด็กที่คลอดจากแม่ที่ติดเชื้อ HIV
• หญิงมีครรภ์
• มีการเจ็บป่วยเฉียบพลัน
Hepatitis-B vaccine
Pre-exposure
• ผู้ใหญ้าและทารกแรกเกิดเมื่อมารดา +VE HBsAg ฉีดเข้ากล้าม (IM) 0,1,2,4 และ 6 เดือน เด็กแรกเกิดทั้งไปEPI จะฉีด 0,2,4 และ 6 เดือน (เดือนที่ 2,4,6 จะเป็นวัคซีนสูตรผสม DTwP-HB)
Post-exposure
• ฉีดเข้ากล้าม (IM) HBIG 1 dose ภายใน 24 ชม.และวัคซีน 0,1,6 เดือน
วัคซีนป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก (DTwP)
เป็นชนิด absorbed ใน 0.5 มล.
• Puified diphtheria toxoid
• Inactivataed Bordetella pertussis (whole cell pertussis )
• Purified tetanus toxoid
• ฉีดเข้ากล้าม(IM) ครั้งละ 0.5 มล.ในเด็กแรกเกิดจะฉีดเดือนที่ 2,4,6,18 และฉีดกระตุ้นในปีที่ 4-6
ข้อควรระวัง หากเกิดอาการดังต่อไปนี้ เข็มต่อไปให้ใช้ dT
• มีไข้สูง 40.5 c ภายในเวลา 48 ชม. หลังฉีด
• อาการคล้ายช็อค collapse ภายใน 48 ชม.
• ร้องไม่หยุดเกินกว่า 3 ชม. หรือกรีดเสียงแหลมภายใน 48 ชม.
• ชักโดยมีไข้หรือไม่มีไข้ก็ตามภายใน 3 ชม.
• ไม่ควรให้วัคซีน DTP แก่เด็กที่อายุเกิน 6 ปีขึ้นไป
• ไม่ควรให้วัคซีน DTP แก่เด็กที่กำลังเป็นไข้สูง
• ห้ามใช้ในเด็กที่เป็นโรคทางระบบประสาทควบคุมไม่ได้
• เด็กที่มีประวัติชักเวลาไข้สูง ควรให้ยาลดไข้และยากันชัก
วัคซีนป้องกันโรคโปลิโอ
ชนิดของวัคซีน
ชนิดกิน (attenuated live oral poliomyelitivaccine OPV Sabin)
ชนิดฉีด (formalin inactivated poliomyelitivaccine IPV Salk) Tetracog, PENTACT-HIB - DTP, IPV, Haemophilus influenzae type b
วิธีให้วัคซีน
• วัคซีน OPV กินครั้งละ 0.1-0.5 มล. เดือนที่ 2,4,6,18 และ 4-6 ปี
• 1:2.4 ล้าน dose ที่ OPV อาจทำให้เกิดอัมพาต (vaccine-associated paralytic poliomyelitis, VAPP) ทั้งกับผู้รับและผู้สัมผัส
วัคซีนป้องกันหัด คางทูม หัดเยอรมัน
• หญิงมีครรภ์ภายใน 3 เดือน หลังฉีดวัคซีนไม่มีความจำเป็นที่ต้องทำแท้ง
• ควรเจาะเลือด rubella-specific IgM และ IgG antibody
ถ้ามี IgG >> มีภูมิคุ้ มกันต่อ rubella แล้ว
ถ้ามี IgM สูง >> เพิ่งได้รับเชื้อและมีการกระตุ้นภูมิคุ้มกันขึ้นจะต้องพิจารณาอีกครั้ง
วัคซีนป้องกันโรคไข้สมองอักเสบ (JE vaccine)
ลักษณะ
• ยุง Culex tritaeniorhyncus or Culex gelidus ซึ่งชอบแพร่พันธุ์ในทุ่งนา
• สัตว์เลี้ยงที่ช่วยแพร่พันธุ์ คือ ลูกหมู
• โรคมักระบาดในฤดูฝนของทุกปี
• พบมากในเด็กเล็กอายุ 5-9 ปี
• อัตราการตายสูงถึงร้อยละ 17-38
• ในผู้ป่วยหากรอดพบว่าพิการทางสมองร้อยละ 57-68
• ผู้ป่วไม่ถึง 1 ใน 3 เท่านั้นที่หายเป็นปกติ
• เชื้อไวรัส Japanese encephalitis
วิธีฉีด
• SC ในวันที่ 0,1-2 สัปดาห์และ 1 ปี
• วัคซีนนี้ทำจากสมองหนู ไม่ควรให้มากกว่า 5 ครั้ง เพื่อหลีกเลี่ยงผลข้างเคียงทางระบบประสาท
• วัคซีนทุกยี่ห้อใช้แทนกันได้
• ผู้ที่จะเดินทางเข้าแดนระบาด กระตุ้นซ้ำอีก 1 เข็ม ห่างจากเข็มที่ 3 อย่างน้อย 4-5 ปี
วัคซีนป้องกันโรคคอตีบและบาดทะยัก (dT)
การให้วัดซีน
ฉีดในเด็อายุ 11-12 ปี ฉีดซ้ำๆทุก 10 ปี
HPV
วิธีฉีด
ให้ในเด็กอายุ 11-12 ปี โดยให้ 2 เข็มห่างกัน 6-12 เดือน ฉีด IM
ข้อควรระวังและอาการข้างเคียง
• ไม่ควรฉีดในหญิงมีครรภ์และคนที่แพ้วัคซีน
• สามารถพบอาการปวด บวม แดง คัน บริเวณที่ฉีด และมีไข้ได้
วัคซีนไข้หวัดใหญ่ Influenza (flu) Vaccination
ลักษณะ
• มี 3 ชนิดคือ A,Bและ C
• Influenza A virus รุนแรงมากที่สุด
• จำแนกประเภทตามชนิดของโปรตีนที่เปลือกหุ้ม
• มีการกลายพันธุ์อยู่เสมอ เนื่องจากผู้ป่วยมีลำดับกรดอะมิโนแตกต่างกัน
กลุ่มคนที่เสี่ยง
• อายุ ≥ 65 หรือ < 5 ปี
• น้ำหนักเกิน 100 กิโลกรัม
• คนท้องที่อายุครรภ์เกิน 16 สัปดาห์
• ผู้ป่วยเรื้อรัง
• เด็ก (<18ปี) ที่ต้องกินยาแอสไพรินต่อเนื่องเป็นเวลานาน
ขนาดและการบริหารวัคซีน
• ภูมิคุ้มกันจะอยู่ไม่เกิน 1ปี
• สายพันธุ์ที่ระบาดแต่ละปีแตกต่างกัน ต้องรับวัคซีนทุกปี ปีละ 1ครั้งในช่วงก่อนเข้าฤดูระบาด