Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่3 การตรวจประเมินร่างกายทุกระบบ, 39FF5AD9-A0C9-45D3-A716-8BC3066269B0,…
บทที่3 การตรวจประเมินร่างกายทุกระบบ
การตรวจร่างกาย
เป็นการประเมินโครงสร้างและหน้าที่หรือลักษณะทางกายภาพ และหน้าที่ของร่างกาย โดยใช้เทคนิคการดู คลำ เคาะ ฟัง ในการตรวจร่างกาย
การดู (Inspection)
เป็นการสังเกตโดยใช้สายตาสังเกตภาวะสุขภาพสำรวจอวัยวะต่างๆของร่างกายว่าผิดปกติหรือไม่ โดยเริ่มตรวจตั้งแต่ผู้ป่วยเดินเข้ามาว่าเป็นอย่างไรและอากัปกิริยาของผู้ป่วยตั้งแต่ศีรษะจรดปลายเท้า อาการแสดงต่างๆทั้งที่ปกติและผิดปกติ เช่น
การอักเสบเป็นฝี บริเวณที่เป็นจะมีลักษณะ บวม แดง ร้อน หรือมีหนอง
วิธีการดู
ดูให้ทั่ว และดูให้เป็นระบบจากด้านหน้า ด้านข้าง ด้านหลัง โดยดูเปรียบเทียบกันทั้งสองข้าง
ในการดูผู้ตรวจต้องทราบด้วยว่าอวัยวะที่ดีปกติเป็นอย่างไร จึงจะสามารถแยกสิ่งที่ผิดปกติออกจากสิ่งที่ปกติได้โดยการเปรียบเทียบ
ดูลักษณะที่สัมพันธ์กับโรค เช่น เหลือง ให้นึกถึง ดีซ่าน ซึ่งต้องตรวจดูบริเวณตาขาว เยื่อบุตาล่าง เยื่อบุช่องปาก เล็บ ฝ่ามือ
การเคาะ (Percussion)
วิธีการเคาะ
การเคาะโดยตรงใช้ปลายนิ้วมือทั้งสองถึงสามนิ้วคือนิ้วชี้นิ้วกลางและนิ้วนางงอเล็กน้อยหรือใช้ฝ่ามือสันมือหรือกำปั้นข้างที่ถนัดเคาะหรือตบลงไปตรงบริเวณที่ต้องการตรวจโดยตรง
การเคาะผ่านที่รองรับคือการครอบพานลงบนที่รองรับโดยใช้ฝ่ามือข้างไม่ถนัดวางลงบนอวัยวะที่จะเคาะข้อนิ้วกลางถ้าบนตำแหน่งที่ต้องการ กระดกข้อมือขึ้น2 จังหวะ1 2 1 2 และควรขอแค่ 2-3 ครั้ง
การฟัง (Auscultation)
เป็นการตรวจโดยอาศัยการได้ยิน ซึ่งโดยทั่วไปแล้วจะมีเครื่องช่วยฟัง เพื่อให้ชัดเจนขึ้นเรียกว่า หูฟัง (Stethoscope)
วิธีการฟัง
การฟังโดยตรง (Direct Auscultation)หมายถึง การฟังด้วยหูฟังโดยตรง ไม่ผ่านตัวกลางหรือเครื่องมือ เช่น ฟังเสียงพูด เสียงหายใจ
การฟังโดยใช้เครื่องมือ (Indirect Auscultation) หมายถึง การฟังโดยตัวกลาง นั่นคือ มีเครื่องมือที่ช่วยในการรับฟังเพื่อให้ได้ยินชัดเจนขึ้น
ผิวหนัง ผม ขน เล็บ
:star:
การตรวจผมและขน
ใช้เทคนิคการดู คลำ และดมกลิ่น
ภาวะปกติ
สีผมจะเป็นธรรมชาติของเชื้อชาติและเผ่าพันธุ์ ปริมาณผมมากในวัยรุ่น ผมควรนุ่ม ไมหยาบและหักง่าย หนังศีรษะควรสะอาด
ภาวะผิดปกติ
ผมเปลี่ยนสีไป (โดยไม่ย้อม) ผมร่วงมาก ผมหยาบ เปราะ แตกง่าย ผมสกปรก มีรังแค เหา มีกลิ่น มีบาดแผลและตุ่ม
:star:
การตรวจเล็บ
ใช้การดูและคลำ มีจุดมุ่งหมาย ดูสี รูปร่าง ลักษณะเล็บ และค้นหาความผิดปกติ
ภาวะปกติ
โคนเล็บจะนุ่มหยุ่นเล็กน้อย มุมระหว่างฐานเล็บ (nail base) กับผิวหนังโคนเล็บเล็บเป็นสีชมพู ผิวเล็บเรียบ
ภาวะผิดปกติ
เล็บไม่เรียบ นูนบางไม่เท่ากัน
เล็บรูปช้อน (spooning finger)
ขาดธาตุเหล็ก
นิ้วปุ้ม (clubbing finger)
มักพบในผู้ป่วยโรคมะเร็งปอด ปอดอุดกั้นเรื้อรัง โรคหัวใจ
สีผิว (skin color)
อุณหภูมิของผิวหนัง (temperature)
ความตึงตัว (skin turgor)
ความชุ่มชื่น (moisture)
ลักษณะผิว (skin texture)
เม็ดผื่นหรือตุ่ม (skin lesion)
จุดเลือดออก
การบวม (edema)
ศีรษะ ใบหน้า คอและต่อมน้ำเหลือง
การตรวจศีรษะ
การดู
ผู้ตรวจยืนเผชิญหน้ากับผู้ใช้บริการ สังเกตดูรูปร่างและขนาดของศีรษะ ผม หนังศีรษะ
การคลำภาวะปกติ คลำไม่พบก้อนผิดปกติ ไม่พบต่อมน้ำเหลือง ภาวะผิดปกติ คลำพบก้อนผิดปกติ คลำพบต่อมน้ำเหลืองที่ท้ายทอยโต
การตรวจใบหน้า
ลักษณะใบหน้าที่ผิดปกติที่พบบ่อยในคลินิก
Nephrotic syndrome
ใบหน้าบวมมาก จนทำให้สีผิวค่อนข้างซีดการตรวจร่างกายส่วนอื่นจะพบการบวมทั่วตัว
Cushing syndrome
ใบหน้าจะกลม เรียกว่า
moon face
พบในผู้ป่วยที่มี adrenal hormone ผิดปกติ หรือผู้ใช้ยาสเตียรอยด์เป็นประจำ
การตรวจคอ
การดู ภาวะปกติ สามารถเคลื่อนไหวได้ตามที่ให้ทำ และเห็นพื้นที่หรือขอบเขตของคอ ภาวะผิดปกติ คอเอียง คอแข็งไม่สามารถก้มคอ หรือทำได้แต่ไม่สุด
การคลำภาวะปกติ สามารถต้านแรงผู้ตรวจได้ ภาวะผิดปกติ ไม่สามารถต้านแรงได้หรือ เคลื่อนไหวได้อ่อนแรงหรือเจ็บ
การตรวจต่อมน้ำเหลือง
การดูภาวะปกติ ไม่พบก้อน ภาวะผิดปกติ พบก้อน นูน โต ซึ่งยืนยันโดยการคลำ
การคลำภาวะปกติคลำไม่พบก้อน ภาวะผิดปกติ ต่อมน้ำเหลืองโตมากกว่า 50 ม.ม. แดงและเจ็บพบการอักเสบ
เต้านมและรักแร้
การตรวจเต้านม
การดูภาวะปกติเต้านมทั้ง 2 ข้างไม่ควรแตกต่างกันมากไม่มีก้อน ไม่พบหลอดเลือดที่ผิดปกติ ภาวะผิดปกติ เต้านมขนาดใหญ่มากกว่าปกติหรือไม่เท่ากัน มีการอักเสบ
การคลำภาวะปกติเต้านมจะยืดหยุ่น กดไม่เจ็บหรืออาจเจ็บได้เล็กน้อย ภาวะผิดปกติ บวมแดง กดเจ็บเต้านมหรือหัวนม คลำพบก้อน
การตรวจรักแร้
การดู การคลำภาวะปกติ ไม่พบก้อน คลำไม่พบต่อมน้ำเหลือง ภาวะผิดปกติ พบก้อน หรือต่อมน้ำเหลืองใหญ่กว่าปกติ
ตา หู จมูก ปาก
การตรวจปากและช่องปาก
ภาวะปกติ
ริมฝีปากสีชมพู ชุ่มชื้น ไม่มีแผล ตุ่ม บวม เยื่อบุช่องปาก เพดานปากสีชมพู ไม่ซีด ไม่มีตุ่มเม็ดผื่น
ภาวะผิดปกติ
ริมฝีปากคล้ำ เขียวหรือซีดมาก บวมแดง มีแผลหรือตุ่ม
การตรวจจมูกเเละโพรงอากาศ
การดู
ภาวะปกติ
ปีกจมูกและจมูกมีขนาดเหมาะสมเท่ากัน ไม่หุบบานมากขณะหายใจ ไม่มีการอักเสบ
ภาวะผิดปกติ
ปีกจมูกทั้ง 2 ข้างไม่เท่ากัน มีบวมแดง หุบบานไม่
เท่ากันขณะหายใจ
การคลำ
ภาวะปกติ
จมูก ปีกจมูก บริเวณข้างเคียงและโพรงอากาศ กดไม่เจ็บ
ภาวะผิดปกติ
กดเจ็บ
การตรวจหู
การดู
ภาวะปกติ
ใบหูทั้ง 2 ข้างอยู่ระดับกับตา ในรูหูพบขี้หู ไม่มีสิ่งผิดปกติ
ภาวะผิดปกติ
ใบหูสูงหรือต่ำกว่าระดับมุมตา พบในผู้ป่วยสมอง มีสิ่งผิดปกติหรือขี้หู เยื่อแก้วหูมีสีชมพูอมแดง
การคลำ
ภาวะปกติ
ในตำแหน่งปกติจะไม่เจ็บ ทั้งนอกและในรูหู แต่อาจเจ็บเมื่อดึง
ภาวะผิดปกติ
มีอาการกดเจ็บ บวมแดง มีก้อน มีตุ่มหรือรอยโรค
การตรวจตา
ตรวจเคลื่อนไหวของลูกตา
ตรวจ 6 cardinal fields of gaze
ภาวะปกติ
การเคลื่อนไหวของลูกตาว่าราบเรียบดี
ภาวะผิดปกติ
ลูกตาเคลื่อนไหวไม่สัมพันธ์กัน
accommodation
ภาวะปกติ
ลูกตาจะเคลื่อนเข้าหากันถึงระยะ 5-8 ซ.ม. รูม่านตาจะหดเล็กลง
ภาวะผิดปกติ
การเคลื่อนของลูกตาเข้าหากันไม่ดี
ตรวจตำแหน่งตา ลูกตา และบริเวณรอบตา
ภาวะปกติ
ตาทั้ง 2 ข้างจะมีขนาดและอยู่ในระดับเดียวกัน เปลือกตาสามารถปิดได้สนิท
ภาวะผิดปกติ
เปลือกตาบวม มีรอยโรค
ตรวจลานตา
ภาวะปกติ
เห็นนิ้วระยะใกล้เคียงกับผู้ตรวจ
ภาวะผิดปกติ
เห็นแตกต่างจากผู้ตรวจมาก
ตรวจความสามารถในการมองเห็น
ภาวะปกติ
ตาทั้งสองข้างเห็นได้ชัดเจน
ภาวะผิดปกติ
มองไม่เห็น หรือ ไม่ชัดเจน
ตรวจรูม่านตา
ภาวะปกติ รูม่านตาจะดำ ขนาด 2-6 ม.ม. ลักษณะกลม ขอบเรียบ หดตัวเมื่อถูกแสง
ภาวะผิดปกติ
รูม่านตามีเงาทึบอยู่ภายใน หรือเมื่อส่องไฟจะมีเงาทึบขวางแสงไฟ
ตรวจความใสของของกระจกตา
ภาวะปกติ
กระจกตาจะใส โค้ง อาจพบวงขาวขุ่นรอบๆ ชิดขอบกระจกตา
ภาวะผิดปกติ
กระจกตาขุ่น มีแผลเป็น มีติ่งหรือก้อนเนื้อจากตา
การเคาะ (Percussion)
เป็นการใช้ปลายนิ้ว ฝ่ามือ สันมือหรือกำปั้นทุบ เพื่อตรวจดูว่ามีความเจ็บปวดหรือไม่ และฟังเสียงของการเคาะ เพื่อจะหาตำแหน่ง ขนาด และความหนาแน่นของโครงสร้างของอวัยวะนั้นๆ
วิธีการคลำ
การคลำมือเดียว (UNIMANUAL PALPATION)
การใช้นิ้วมือ ฝ่ามือ ข้างใดขางหนึ่งที่ถนัดคลำตรงตำแหน่งที่ต้องการ เช่น
เต้านม ใบหน้า หน้าท้อง
การคลำสองมือ (BIMANUAL PALPATION)
การใช้มือทั้งสองข้าง ช่วยการคลำพร้อมกัน เช่น การตรวจหน้าท้องหญิงตั้งครรภ์ คลำตับ คลำม้าม
