Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่3 ตอน 4 การตรวจช่องท้องและอวัยวะสืบพันธุ์ - Coggle Diagram
บทที่3 ตอน 4 การตรวจช่องท้องและอวัยวะสืบพันธุ์
การตรวจท้อง (Abdomen)
เทคนิคในการตรวจท้อง คือ การดู การฟัง การเคาะ และการคลำ
ตรวจด้วยการฟังก่อน การเคาะและคล่า เพราะการคล่าท้องผู้รับบริการอาจรู้สึกเจ็บ เกิดอาการเกร็งหน้าท้องท่าให้ฟังได้ ยากขึ้น และอาจท่าให้ผู้รับบริการไม่อยากให้ตรวจต่อ
การดู
การดูว่าท้องมีลักษณะสมมาตรกันหรือไม่
ดูผิวหนังหน้าท้อง การเคลื่อนไหวของผนังหน้า
ท้อง ลักษณะสะดือ
การฟัง
การฟัง ใช้ chest piece ด้าน Diaphragm วางบนหน้าท้องบริเวณ
umbilical area เพื่อฟังเสียงที่เกิดจากการบีบตัวของล่าไส้ ซึ่งเรียกว่า bowel sound
ฟังเสียงของการเคลื่อนไหวของลำใส้
การเคาะ
การเคาะ จะช่วยบ่งบอกลักษณะอวัยวะที่อยู่ในช่องท้อง และเป็นการช่วยตรวจสอบ
ว่าท้องโตที่เห็นได้จากการดูนั้นเกิดจากมีอากาศ สารน้่า หรือก้อนในช่องท้อง
การเคาะท้อง ต้องสังเกตดูว่าเสียงเคาะ
ปกติ โปร่ง หรือทึบผิดปกติ
ภาวะปกติ จะได้เสียงโปร่ง หรือ tympany
ภาวะผิดปกติ ได้เสียง hypertympany ในกรณีมีอากาศมาก
การเคาะตับ
การเคาะเพื่อหาขอบเขตบนของตับ
การเคาะเพื่อหาขอบล่างของตับ
การเคาะม้าม
ภาวะปกติ พบเสียงทึบของม้าม (Splenic dullness)
ภาวะผิดปกติ พบเสียงทึบของม้ามมากกว่าปกติ
การเคาะไต (Costrovertebral angle tenderness,CVA)
ภาวะปกติ จะไม่มีอาการเจ็บเมื่อเคาะถูก
ภาวะผิดปกติ คือ มีอาการเจ็บหรือปวด
การคลำ
การคลำตื้น เป็นการคล่าผนังหน้าท้องและกล้ามเนื้อหน้าท้อง
การคลำท้อง
ภาวะปกติ ท้องนุ่ม ไม่มีต่าแหน่งกดเจ็บ ไม่มีท้องตึงแข็ง (guarding abdomen) ไม่มีกดเจ็บ (tenderness abdomen) คล่าไม่พบก้อน คล่าไม่พบการขยายโตของอวัยวะ
ภาวะผิดปกติ ท้องตึงแข็ง (guarding abdomen) กดเจ็บ (tenderness
abdomen)พบก้อนในช่องท้อง คลำพบอวัยวะในช่องท้องขนาดผิดปกติ
การคลำตับ
ภาวะปกติ ปกติจะคล่าขอบตับไม่พบหรือประมาณ 1-2 เซนติเมตร จากใต้ชายโครงขวา ขอบตับที่คล่าได้ ผิวจะเรียบ ขอบเรียบ บาง นุ่ม ไม่ขรุขระและกดไม่เจ็บ
ภาวะผิดปกติ ตับมีขนาดโตเกินขอบชายโครงมาก ตับแน่น (firm) แข็ง (hard)หรือแข็ง มากเหมือนหิน (stony hard) ผิวขรุขระ (nodular) และกดเจ็บ
การคลำม้าม
ภาวะปกติ คลำไม่พบขอบม้าม
ภาวะผิดปกติ คล่าพบขอบม้าม ซึ่งต้องโตประมาณ 2-3 เท่าของขนาดปกติ จึงจะคลำได้
การคลำไต
ภาวะปกติ คล่าได้ขอบล่างของไตขวาระหว่างมือทั้งสองระหว่างหายใจเข้า ขอบเรียบ แข็ง และไม่เจ็บ ไตซ้ายคล่าไม่ได้
ภาวะผิดปกติ คล่าได้ไตหรือก้อนขนาดใหญ่ หรือได้ลักษณะผิดปกติระหว่างมือทั้งสอง ขอบไม่เรียบ แข็งมากหรือกดเจ็บ
การตรวจถุงน้ำดี
ใช้วิธีการเดียวกับการคล่าตับ โดยคล่าที่บริเวณชายโครงขวาตัดกับขอบนอกของกล้ามเนื้อ Rectus abdominisลักษณะของถุงน้่าดีปกติที่คล่าได้ คือ กลม อ่อนนุ่ม และเคลื่อนลงขณะหายใจเข้า
การคลำขาหนีบ
การคลำขาหนีบ บริเวณขาหนีบจะตรวจต่อมน้่าเหลือง ชีพจรและ ผิดปกติเทคนิคการตรวจจะต่อเนื่องกับการคล่าท้อง โดยดูและคล่าบริเวณขาหนีบ ใช้ปลายวนเป็นวงบริเวณขาหนีบทั้ง 2 ข้าง เพื่อคล่าต่อมน้่าเหลืองและคล่าความชัดเจนของชีพจร
ภาวะปกติ คล่าชีพจรขาหนีบได้ คล่าไม่พบต่อมน้่าเหลือง หรือก้อนนูนผิดปกติ
ภาวะผิดปกติ คล่าชีพจรขาหนีบได้เบาลง ต่อมน้่าเหลืองโต อักเสบ เป็นฝี หรือ นูน
การตรวจอวัยวะสืบพันธุ์และทวารหนัก
(Genital organ และ Anus)
การตรวจอวัยวะสืบพันธุ์เทคนิคที่ใช้ คือ การดูและการคล่า ควรสวมถุงมือเพื่อป้องกันการปนเปื้อน และตรวจเฉพาะภายนอก
การตรวจอวัยวะสืบพันธุ์ชาย ให้สังเกตขนบริเวณหัวเหน่า ผิวหนังบริเวณนี้ ตรวจองคชาตหนังหุ้มปลาย รูเปิดท่อปัสสาวะ ลูกอัณฑะ คล่าว่าอัณฑะอยู่ในถุงทั้งสองข้างหรือไม่ และขนาดปกติหรือไม่ คล่าหาก้อนที่ผิดปกติหรือบริเวณกดเจ็บ
การตรวจอวัยวะสืบพันธุ์หญิง ให้ผู้รับบริการถ่ายปัสสาวะก่อน จัดท่าให้นอนหงาย งอ
สะโพก และเข่า สังเกตการพัฒนาของอวัยวะสืบพันธุ์ การกระจายของขน ผิวหนัง labiสะโพก และเข่า สังเกตการพัฒนาของอวัยวะสืบพันธุ์ การกระจายของขน ผิวหนัง labiamaiora และ minorg ช่องคลอดและฝีเย็บ ตรวจ clitoris และรูเปิดท่อปัสสาวะว่ามีการอักเสบ มีสิ่งคัดหลั่งหรือไม่ สังเกต ก้อน แผล หรือรอยโรคต่างๆ บริเวณนี้ และบริเวณขาหนีบ
ผู้สูงอายุอวัยวะสืบพันธุ์จะเหี่ยวย่น
ในผู้สูงอายุหญิง labia จะมีสีซีดและขนาดเล็กลง และควรให้ความสนใจกับการมีอวัยวะยืนโผล่ในช่องคลอด อาจส่งตรวจภายใน ซึ่งอาจเป็นCystocele, a uterine prolapse
การตรวจทวารหนักการตรวจใช้เทคนิค การดูและการคล่า อุปกรณ์ วาสลินหรือ K-Y jelly และถุงมือ
สังเกตดู
บริเวณผิวหนังรอบทวารหนักว่าปกติหรือไม่ มีริดสีดวงทวาร (externalhemorrhoid) หรือไม่ มีส่วนใดยืนย้อยออกมานอกทวารหนักหรือไม่ มีรอยเกา การฉีกขาดหรือมีการอักเสบหรือไม่ และให้ผู้รับบริการเบ่ง เพื่อดูการปลิ้นออก(prolapse) ติ่งเนื้อ (polyp) ริดสีดวงทวาร (internal hemorrhoid) ถุงน้ำ(Cyst) การมีร่อง (fissure) ภารฉีกขาด และการอักเสบ
การคลำ
จะตรวจเมื่อผู้รับบริการมีปัญหา และต้องท่าด้วยความระมัดระวัง
ในผู้สูงอายุ
ต้องสังเกตการมีอุจจาระอัดแน่นการโตของต่อมลูกหมากในผู้สูงอายุชายอาจพบการหย่อนตัวของกล้ามเนื้อหูรูดทวารหนัก ซึ่งเป็นเหตุทำให้กลั้นอุจจาระไม่ได้ เกิดการถ่ายอุจจาระที่กระปริดกระปรอย
การคลำต่อมลูกหมาก
ภาวะปกติ ไม่มีรอยแผล รอยเกา รอยอักเสบ รอยโรค ก้อน ถุงน้ำกล้ามเนื้อมีความตึงตัวต่อมลูกหมากปกติลักษณะนุ่ม ไม่โต ไม่เจ็บ
ภาวะผิดปกติ มีแผล รอยเกา รอยอักเสบ มีการฉีกขาดเป็นร่อง (fissure) มีริดสีดวงทวาร (hemorrhoid) และฝี ถุงน้่า ฝี มีก้อน มีอวัยวะยื่นโผล่ กล้ามเนื้อหูรุดทอง ต่อมลูกหมากโตและมีความผิดปกติ