ภาวะผิดปกติที่อาจพบ
ก. ผิวสีซีด (pallor) นิยมตรวจบริเวณเยื่อบุ เช่น เยื่อบุตา เยื่อบุช่อง
ปาก แต่สามารถตรวจบริเวณอื่นได้ เช่น ผิวหนัง ฝ่ามือ-เท้า ริมฝีปากและเล็บ พบในผู้ป่วย โลหิตจาง ช็อก ผู้สูงอายุอาจพบได้ ดังนั้นต้อง
ประเมินทุกครั้ง
ข. ผิวเหลือง (jaundice) บริเวณที่ตรวจ คือ ตาขาว (sclera) เยื่อบุ
ต่างๆ ฝ่ามือ-เท้า และผิวทั่วไป พบในผู้ป่วย โรคตับ ถุงน้ำดี
ค. ผิวสีเขียวคล้ า (cyanosis) บริเวณที่ตรวจ คือ ริมฝีปาก ใบหน้า ฝ่ามือ-เท้า ลิ้น และเล็บ เป็นลักษณะของการขาดอากาศหายใจ พบในผู้ป่วยโรคหัวใจ หอบหืด
ง. ผิวสีแดง (erythema) บริเวณที่ตรวจ คือ ใบหน้า หน้าอกส่วนบน
หรือบริเวณที่มีอันตรายจนเกิดการอักเสบ เกิดจากเส้นเลือดขยายตัว พบใน ภาวะไข้ อาย ดื่มสุรา มีการอักเสบ
จ. ผิวสีอื่นๆ จากการเปลี่ยนแปลงของเม็ดสี เช่น ผู้สูงอายุ

เป็นความรู้สึกในการคลําผิวหนัง ผิวปกติจะเรียบ เกลี้ยง ไม่หยาบหรือขรุขระ เคลื่อนที่ได้ และเป็นไปตามอายุ เช่น ผิวหนังผู้สูงอายุ จะใช้เทคนิค ดูและคลำ

ตรวจโดยใช้นิ้วชี้และนิ้วหัวแม่มือ หยิบผิวหนังและไขมันใต้ผิวหนังขึ้นมาแล้วปล่อย สังเกตดูว่าจีบหายไปเร็วหรือช้า บริเวณที่นิยมตรวจได้แก่ หน้าผาก ข้างแก้ม ใต้กระดูกไหปลาร้า หลังมือภาวะปกติผิวหนังกลับสภาพเดิมทันทีภาวะผิดปกติ ผิวหนังตั้งอยู่นานเกิน
2-3 วินาที เรียกว่า poor skin turgor

บริเวณที่ตรวจ คือ ผิวกายทั่วไปในการประเมินอุณหภูมิผิวหนังทั่วไปภาวะปกติ ผิวหนังจะอุ่นทั่วกาย
ภาวะผิดปกติ ผิวหนังร้อน ในรายมีไข้
ผิวหนังเย็น ในรายที่ทีภาวะช็อก มือเท้าเย็น หรือเลือด
ไปเลี้ยงส่วนปลายไม่ด

บริเวณที่ตรวจ คือ ผิวบริเวณหน้าโดยเฉพาะหน้าผาก และ ผิวกายทั่วไป ภาวะปกติ ผิวจะแห้ง ชุ่มชื้น
ภาวะผิดปกติ เหงื่อออกมาก เหงื่อขึ้นทั่วร่างกาย ผิวแห้งมากการ
ไหลเวียนไม่ด

ใช้การดูและคล าผิว เมื่อพบเม็ดผื่นต่างๆ ให้ตรวจดู สี ชนิดหรือประเภทรูปร่างหรือการรวมกัน ต าแหน่งและการกระจาย เป็นการกระจายทั่วไปหรือเฉพาะ สิ่งที่พบร่วมกับเม็ดผื่นและตุ่มนั้นๆควรศึกษาและบอกลักษณะที่ตรวจพบได้ถูกต้อง (รายละเอียดใน
หนังสือ)

เป็นการตรวจจุดเลือด หรือจ้ำเลือดที่เกิดจากการขยายของหลอดเลือดชั้นตื้น การตรวจเริ่มด้วยการดู และการใช้คล าเพิ่มเติมจุดจ้ำเลือดที่พบบ่อยและควรศึกษา (รายละเอียดในหนังสือ)

ใช้เทคนิค การดูและการคลำ โดยใช้นิ้วมืออาจใช้นิ้วหัวแม่มือ หรือนิ้วชี้นิ้วเดียว หรือนิ้วชี้ กลาง และนิ้วนาง กดลงบนผิวหนังที่ด้านหลังมีกระดูกรอง กดแรงและนานพอควร ประมาณ 5-10 วินาที และสังเกตมีรอยบุ๋มหรือไม่ ต าแหน่งที่ตรวจ คือ หลังเท้า ข้อเท้า ขาด้าน medial ต่อกระดูกหน้าแข้ง (tibia)
ระดับการบวม มี 4 ระดับ 1+ กดบุ๋มลงไป 2 ม.ม
2+ กดบุ๋มลงไป 4 ม.ม
3+ กดบุ๋มลงไป 6 ม.ม
4+ กดบุ๋มลงไป 8 ม.ม

การตรวจผม ใช้เทคนิคการดู คล า และดมกลิ่น ร่วมกัน มีจุดมุ่งหมาย
เพื่อดูปริมาณ การกระจายของผมและขน ลักษณะ และสุขวิทยาของผมและขน การตรวจผมร่วงท าโดยหยิบผมมาส่วนหนึ่งแล้วดึง ถ้าผมร่วงติดมือออกมาทุกครั้งเกิน 5 เส้น เรียกว่า ผมร่วง
ภาวะปกติ สีผมจะเป็นธรรมชาติของเชื้อชาติและเผ่าพันธุ์ ปริมาณผม
มากในวัยรุ่น ผมควรนุ่ม ไม่หยาบและหักง่าย หนังศีรษะควรสะอาด ในผู้สูงอายุผมน้อยลง เมลานินลดลง ผมสีจางลง เส้นผมร่วงง่ายและแห้งง่าย ขนบริเวณรักแร้และหัวเหน่าจะลดลง แต่บริเวณหน้าจะเพิ่มขึ้น
ภาวะผิดปกติ ผมเปลี่ยนสีไป (โดยไม่ย้อม) ผมร่วงมาก ผมหยาบ
เปราะ แตกง่าย ผมสกปรก มีรังแค เหา มีกลิ่น มีบาดแผลและตุ่ม

การตรวจเล็บใช้การดูและคล า มีจุดมุ่งหมาย ดูสี รูปร่าง ลักษณะ
เล็บ และค้นหาความผิดปกติ
ภาวะปกติ โคนเล็บจะนุ่มหยุ่นเล็กน้อย มุมระหว่างฐานเล็บ (nailbase) กับผิวหนังโคนเล็บ ประมาณ 160 องศา เล็บเป็นสีชมพู ผิวเล็บเรียบแนบสนิทกับเนื้อเยื่อด้านล่าง
ภาวะผิดปกติ เล็บไม่เรียบ นูนบางไม่เท่ากัน หรือมีลักษณะ ดังนี
เล็บรูปช้อน (spooning finger) มีลักษณะโค้งเว้าตรงกลาง ส่วน
ปลายกระดกขึ้นทุกเล็บ (เล็บแอ่น) มักพบในผู้ที่โลหิตจาง จากการขาดธาตุเหล็ก
นิ้วปุ้ม (clubbing finger) เนื้อเยื่อโคนเล็บจะนุ่มและหยุ่นมาก มุม
ระหว่างเล็บและโคนเล็บมากกว่า 160องศา เล็บมีความโค้งนูนมากกว่าปกติ มักพบในผู้ป่วยโรคมะเร็งปอด ปอดอุดกั้นเรื้อรัง โรคหัวใจ

ภาวะปกติ ส่วน isthmus ของไทรอยด์จะเคลื่อนที่ข้างบนขณะกลืน ซึ่งตรวจได้จากการคล าพบก้อนเคลื่อนขึ้น ต่อมไทรอยด์ทั้งกลีบซ้ายและขวาจะนุ่ม คลำหารูปร่างและขอบเขตได้ไม่ชัดเจน

ภาวะผิดปกติ มองเห็นต่อมไทรอยด์โต มีก้อน มี nodule นูนชัดเจน คลําต่อมไทรอยด์ได้โตมากและคลําได้ง่ายชัดเจน ผิวของต่อมอาจขรุขระ แข็ง และผิดปกติ

หาขนาด ความยืดหยุ่น ความยึดติดกับเนื้อเยื่อการอักเสบและผิวหนังที่ปกคลุม ดังนั้นการตรวจต่อมน้ำเหลืองต้องรู้ต าแหน่งกายภาพ

ภาวะปกติ ใบหูทั้ง 2 ข้างอยู่ระดับกับตา
และเอียง 10 องศาในแนวตั้ง ในรูหูพบขี้หู เยื่อบุปกติ ไม่มีสิ่งผิดปกติ และเห็นเยื่อแก้วหูเป็นแผ่นสีเทามีแสงสะท้อนเป็นรูปกรวยของเยื่อแก้วหู

ภาวะผิดปกติ ใบหูสูงหรือต่ ากว่าระดับมุม
ตา พบในผู้ป่วยสมอง ใบหูเล็กเกินอาจมีผลต่อการได้ยิน เยื่อบุในรูหูบวมแดง มีสิ่งผิดปกติหรือขี้หู เยื่อแก้วหูมีสีชมพูอมแดงหรือเหลืองขุ่น หรือสีขาวไม่สะท้อนแสง

ภาวะปกติ ริมฝีปากสีชมพู ชุ่มชื้น ไม่มี
แผล ตุ่ม บวม เยื่อบุช่องปาก เพดานปาก สีชมพู ไม่ซีด ไม่มีตุ่มเม็ดผื่น ไม่มีรอยช้ำห้อเลือด หรือรอยแดง ลิ้นไม่เป็นฝ้าเหงือกสีชมพูขนาดปกติ คลุมคอฟันมิดชิดไม่หนา และไม่มีการอักเสบ ลิ้นไก่อยู่ตรงกลางไม่เฉเอียง ทอนซิลอยู่ระหว่าง anterior และ posterior pillar ขนาดไม่โตเกิน pillar ผนังคอเป็นสีชมพู ไม่แดง ไม่มีตุ่ม หรือสิ่งคัดหลั่งที่ผิดปกต

ภาวะผิดปกติ ริมฝีปากคล้ า เขียวหรือซีดมาก บวมแดง มีแผล
หรือตุ่ม เยื่อบุช่องปากซีดมีตุ่ม เหงือกซีดหรือบวมแดง ลิ้นแตกลิ้นเลี่ยน เป็นฝ้า ลิ้นไก่เฉเอียง ทอนซิลโตเกิน pillar ออกมา แดง มีหนอง

ภาวะปกติ เต้านมทั้ง 2 ข้างไม่ควรแตกต่างกันมาก สีผิวอ่อนกว่าผิวกาย ไม่มีก้อน ไม่พบหลอดเลือดที่ผิดปกติ หัวนมสีชมพูหรือน้ำตาลเข้ม ไม่มีสิ่งคัดหลั่งที่ผิดปกติไหลออกมา

ภาวะผิดปกติ เต้านมขนาดใหญ่มากกว่าปกติหรือไม่เท่ากัน
แตกต่างกันมาก ผิวหนังเป็นสีแดง มีลักษณะเหมือนผิวส้ม มีการอักเสบ เห็นหลอดเลือดขยายชัดเจน บวม หัวนมถูกดึงรั้งไปด้าน
ใดด้านหนึ่ง มีตุ่ม มีแผล มีก้อน หัวนมมีสิ่งคัดหลั่งที่ผิดปกต