Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Pharmacology - Coggle Diagram

- - - - ไม่มีความจำเพาะ ความแรงของยา (potency) ต่ำ ต้องใช้ปริมาณสารมาก
      - Surface active agents
        
        ยาทำลายจุลชีพบางชนิด, antiseptics
      - ฤทธิ์ที่เป็นด่าง
        
        ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร (antacids)
      - ฤทธิ์ในการทำให้เกิดแรงดันออสโมซิส
        
        mannitol หรือยาถ่าย magnesium sulfate
      - Adsorbents
        
        activated charcoal
    - - จับกับตัวรับ (receptor) อย่างเฉพาะเจาะจง
      - ออกฤทธิ์ได้ในความเข้มข้นต่ำๆ
      - ขนาด หรือความเข้มข้นของยาสัมพันธ์กับผลตอบสนอง(ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา)
      - ตัวยามีความจำเพาะ (specificity) สูงต่อตัวรับ
  - - - สัมพรรคภาพ (Affinity)
        
        เป็นความเหนียวแน่นของแรงยึดเหนี่ยวระหว่างยากับตัวรับ (receptor)
        
        ความชอบในการจับของยากับ receptor (ออกฤทธิ์ได้ยาวนาน)
        
        ยาที่มี affinity สูงจะแยกออกจากตัวรับได้ช้ากว่ายาที่มี affinity ต่ำ
        
        ยาที่มี affinity สูงจึงต้องการความเข้มข้นน้อยกว่า ยาที่มี affinity ต่ำกว่า ในการจับกับตัวรับในสัดส่วนที่เท่ากัน
      - Efficacy or Intrinsic efficacy
        
        เป็นความสามารถในการชักนำให้เซลล์เกิดการตอบสนองหลังจากจับ receptor
        
        ยาที่มี affinity และ efficacy จะสามารถชักนำให้ตัวรับแสดงผลตอบสนองได้ = “Agonist”
        
        ยาที่มี affinity แต่ไม่มี efficacy ก็จะไม่สามารถกระตุ้นให้ตัวรับแสดงผลตอบสนอง = “Antagonist”
        
        สารบางอย่างที่สามารถกระตุ้นให้ตัวรับเกิดการตอบสนองได้สูงสุด (maximal response) = “Full agonist”
        
        สารบางอย่างที่มี efficacy ไม่มาก แม้จะจับตัวรับ (receptor) จนหมดก็ไม่สามารถกระตุ้นให้เกิดการตอบสนองสูงสุด = “Partial agonist”
    - - จับแล้วเกิดผล
    - - จับแล้วเกิดผลเต็มที่ (จับดีมาก)
    - - จับแล้วเกิดผลแค่บางส่วน
    - - จับแล้วไม่เกิดผลในการรักษา
  - - - ถ้าได้รับสารที่เป็น agonist กระตุ้นตัวรับอย่างต่อเนื่องจะเกิดขบวนการที่เรียกว่า “desensitization”
      - โดยขนย้ายหรือทำลายตัวรับหรือมีการสร้างตัวรับน้อยลง ทำให้จำนวนตัวรับลดน้อยลง
    - - ได้รับสารที่เป็น antagonist ต่อเนื่องจะทำให้ตัวรับถูกกระตุ้นน้อยลง ตัวรับจะมี “hyperreactivity or supersensitivity”
      - มีการสร้าง receptor ขึ้นมาใหม่
  - - - ความแรงของยาที่ทำให้เนื้อเยื่อเป้าหมายเกิดการตอบสนอง
    - - ความสามารถในการชักนำให้เกิดการตอบสนองสูงสุดของยา
    - - เป็นการหาความ สัมพันธ์ระหว่างปริมาณยาที่ร่างกายได้รับกับการตอบสนองต่อการเกิดพิษจากค่าสถิติของประชากร
  - - - LD50 (Mean lethal dose)
      - TD50 (Mean toxic dose)
    - - ED50 (Mean effective dose)
    - - TI (Therapeutic index)
      - อัตราส่วนของ LD50 ต่อ ED50 หรือ (LD50 / ED50)
    - - Margin of safety
      - อัตราส่วนของ LD1 ต่อ ED99 หรือ (LD1 / ED99)
  - - - เป็นค่าที่แสดงความแตกต่างของขนาดยาที่ทำให้ตายหรือก่อให้เกิดอันตรายกับขนาดที่ทำให้เกิดการรักษา
      - ได้จาก LD50 / ED50 หรือ TD50 / ED50
      - TI สูง ยานั้นค่อนข้างปลอดภัยมากในการใช้
- - - - การดูดซึมยาจากจากบริเวณที่ให้ยาเข้าสู่ plasma
      - มี 2 กระบวนการ
        
        A. Passive Transport
        
        แพร่จากความเข้มข้นสูงไปยังที่มีความเข้มข้นต่ำ
        
        Diffusion
        
        เป็นการแพร่ของโมเลกุลจากบริเวณที่มีความเข้มข้นสูงไปยังด้านที่มีความเข้มข้นต่ำ ไม่ใช้พลังงานและตัวนำส่ง
        
        Facilitated diffusion
        
        เคลื่อนที่จากความเข้มข้นสูงไปต่ำ เหมือนการแพร่ แต่ต้องอาศัยตัวนำส่ง (Carrier)
        
        B. Active transport
        
        การเคลื่อนที่ของสารต้องอาศัยตัวนำส่ง (Carrier) และใช้พลังงาน (ATP)
        
        เคลื่อนที่จากบริเวณที่มีความเข้มข้นต่ำไปสูงได้
        
        สามารถเกิดการอิ่มตัวได้
        
        มีความจำเพาะกับโครงสร้างของยา
        
        พบในบริเวณ เช่น neuron, renal, liver cell
      - ปัจจัยที่ส่งผลต่อการดูดซึมยา
        
        คุณสมบัติของตัวยา
        
        ยาที่ดูดซึมผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ (lipid bilayer)
        
        โครงสร้างของยา
        
        Lipophilic drug
        
        โมเลกุลขนาดเล็ก(Small size)
        
        อยู่ในรูปไม่แตกตัว (Non-ionized)
        
        Gastrointestinal motility
        
        การทำงานของระบบทางเดินอาหาร หากยาเดินทางมาถึงลำไส้เล็ก เร็วการดูดซึมยาก็จะเกิดขึ้นเร็ว
        
        Splanchnic blood flow
        
        การไหลเวียนของเลือดในระบบทางเดินอาหาร หากมีการไหลเวียนที่ดี ยาจะถูกดูดซึมได้อย่างรวดเร็ว
        
        ขนาดอนุภาคผงยา (particle size) และการตั้งตำรับยา (formulation)
        
        ปัจจัยจากผู้ป่วย
        
        pH of site of absorption: GI tract
        
        Physiologic factors
        
        Pathologic conditions: reduce absorption : เป็นสภาวะโรค
      - ยาที่ให้โดยการรับประทาน (oral administration)
        
        ยาจะถูกดูดซึมมากที่สุดที่ ลำไส้เล็ก
      - การให้ยาโดยอมใต้ลิ้น (sublingual administration)
        
        การดูดซึมยาโดยตรง
      - การให้ยาผ่านทางทวารหนัก (rectal administration)
        
        กรณีต้องการให้ยาออกฤทธิ์เฉพาะที่ เนื่องจากการดูดซึมยาไม่ค่อยแน่นอน
      - การให้ยาโดยการสูดพ่น ( inhalation administration)
        
        จะทำให้มีระดับยาในเลือดสูงอย่างรวดเร็ว
      - การให้ยาโดยการทาภายนอก
        
        มักออกฤทธิ์ในบริเวณที่ทา และดูดซึมเข้ากระแสเลือดน้อย
    - - Early phase
        
        อวัยวะที่เลือดไปเลี้ยงมากจะได้รับยาก่อน เช่น
        Heart, liver, renal, brain
        
        Late phase
        
        ส่วนอวัยวะอื่นๆ เช่น muscle, visceral organ,
        skin, adipose tissue
      - ยาที่ดูดซึมเข้าหลอดเลือด แบ่งออกเป็น 3 ส่วน
        
        ส่วนที่เป็น free drug เป็นยาที่สามารถไปออกฤทธิ์ในการรักษา
        
        ส่วนที่รวมกับโปรตีนในเลือด (albumin) แบบชั่วคราว (reversible)เรียกว่า bound drug
        
        ส่วนของยาที่เข้าไปจับกับเนื้อเยื่อบางชนิด
      - Plasma protein
        
        Albumin
        
        มักจับกับยาที่เป็น กรดอ่อนและกรดไขมัน
        
        Alpha-acid glycoprotein
        
        จับยาที่เป็นเบสอ่อน
        
        Globulin
        
        จับกับยา steriod , vit B12, thyroid hormones
      - ปัจจัยที่มีผลต่อการกระจายของยา
        
        Physicochemical properties of drug
        
        Size
        
        Solubility : Lipid, aqueous
        
        Tissue affinity
        
        Protein binding
        
        Plasma protein binding
        
        Physiologic barrier
        
        ปริมาณเลือด
        
        ความเข้มข้นของยาในเลือด
        
        สภาพร่างกายของผู้ป่วย
        
        ความสามารถในการผ่านเนื้อเยื่อ (membranes)
        
        Placental barrier: highly lipophilic, unionized form, MW (< 600)
    - - ถูกเปลี่ยนแปลงเป็นสารที่มีขั้ว เพื่อให้ละลายน้ำได้ดีขึ้น
      - ยาถูกขับออกจากร่างกายได้เร็วขึ้น
      - ลดการสะสมของยาในร่างกาย
      - ฤทธิ์และระยะเวลาในการออกฤทธิ์ของยาลดลงหรือเปลี่ยนแปลง
      - ส่วนใหญ่เกิดขึ้นที่ตับ (ไต ปอด ทางเดินอาหาร พลาสมา ลำไส้เล็ก)
      - มี 2 phases
        
        Phase I reactions
        
        เพื่อให้ละลายน้ำได้มากขึ้น
        
        ส่วนใหญ่จะทำให้สารนั้นหมดฤทธิ์ (Active  Inactive metabolite)
        
        อาศัยเอนไซม์ที่สำคัญมากคือ Cytochrome P450 (CYP450) มี ประกอบด้วย isoforms ย่อยๆ > 50 ชนิด
        
        Phase II reactions (conjugation)
        
        ระยะนี้จะเกิดการสังเคราะห์หรือการรวมตัว เรียกว่า Conjugation
        
        Conjugation สามารถเกิดได้ไม่ว่าสารจะผ่าน phase I หรือไม่ผ่านก็ตาม
        
        เกิดปฏิกิริยาระหว่างยาหรือ metabolite กับสารเคมีที่อยู่ในร่างกาย
        
        ระยะจะทำให้ยาละลายน้ำได้มากขึ้นและขจัดออกทางไตได้มากขึ้น
      - ปัจจัยที่ส่งผลต่อ Metabolism ของยา
        
        Age
        
        Genetic
        
        Pathologic state
        
        Toxic substances
        
        Drug interaction
        
        Malnutrition: especially Phase II
    - - วิธีการขับยาออกจากร่างกาย
        
        Urine ปัสสาวะ
        
        hydrophilic, ionized
        
        Feces อุจาระ
        
        bile น้ำดี
        
        breast milk น้ำนม
        
        breath, lung ทางเดินหายใจ ปอด
        
        sweat ต่อเหงื่อ
        
        Lung
        
        ขับสารที่ระเหยได้
        
        Other excretion
        
        sweat,
        saliva, milk (ระวังในหญิงให้นมบุตร)
  - - - Vd = Dose / Plasma drug concentration (Cp)
        
        ปริมาตรที่ต้องการให้ยากระจายตัวให้มีความเข้มข้นเท่ากับ ความเข้มข้นของยาใน plasma
    - - ปริมาตรของพลาสมาที่ยาถูกกำจัดออกไป
        ในหนึ่งหน่วยเวลา หน่วยเป็น ปริมาตร/เวลา
      - CL = Drug excretion rate / Average plasma drug concentration
    - - ระยะเวลาที่ปริมาณยาในร่างกาย หรือความเข้มข้นของยาในพลาสมาลดลงเหลือครึ่งหนึ่งของเดิม
    - - สัดส่วนของปริมาณยาที่ถูกกำจัดต่อหนึ่งหน่วยเวลา
      - มีหน่วยเป็น ส่วนกลับของหน่วยเวลา เช่น hr-1