Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

หน่วยที่ 8 ปัญหาสุขภาพที่พบบ่อย ในผู้สูงอายุ - Coggle Diagram

- - - - พบบ่อย โดยเฉพาะผู้สูงอายุตั้งแต่ 45 ปีขึ้นไป
      - ในประเทศที่พัฒนาแล้วพบว่าเป็นสาเหตุการตายอันดับ 3 รองจากโรคหัวใจและโรคมะเร็ง
      - ส่วนประเทศแถบเอเชีย พบเป็นสาเหตุการตายเป็นอันดับ 2 รองจากโรคหัวใจ
      - สำหรับประเทศไทย ประมาณได้ว่า มีผู้ป่วยโรคนี้ 496,800 คน และเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดอัมพฤกษ์ อัมพาต
      - ความชุกของโรคหลอดเลือดสมองในประเทศไทยใกล้เคียงกับประเทศต่าง ๆ ทั่วโลก
      - ก่อให้เกิดความพิการเป็นอันดับสองทั้งเพศชายและหญิง
      - ปัจจุบันความรู้เรื่องโรคหลอดเลือดสมองพัฒนามาก ทั้งด้านการป้องกัน การตรวจวินิจฉัย และการดูแลรักษา
    - - เกิดจากสมองขาดเลือด (Ischemic stroke) พบ ประมาณร้อยละ 75-80
      - เกิดจากการมีเลือดออกในสมอง (Hemorrhagic stroke) พบประมาณร้อยละ 20-25
    - - หน้าเบี้ยว
      - แขนขาอ่อนแรง
      - พูดไม่ชัด
      - ปวดศีรษะ อาเจียน ชัก สับสน
      - ความรู้สึกตัวลดลง
      - กลืนลำบาก
      - กลั้นปัสสาวะอุจจาระไม่ได้
    - - ปัจจัยเสี่ยงที่ปรับเปลี่ยนไม่ได้
        
        อายุ
        
        เพศ
        
        ชาติพันธ์
        
        พันธุกรรม
      - ปัจจัยเสี่ยงที่ปรับเปลี่ยนได้
        
        ความดันโลหิตสูง
        
        Atrial fibrillation
        
        โรคหลอดเลือดหัวใจ
        
        ความผิดปกติของหลอดเลือดแดง Carotid
        
        การสูบบุหรี่
        
        เบาหวาน
        
        ไขมันในเลือดสูง
        
        เคยเป็นโรคหลอดเลือดสมอง
    - - ประวัติ: อาการสำคัญ ระยะเวลาที่เกิดอาการผิดปกติ
      - ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต ปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ
      - การตรวจร่างกาย
        
        ระดับความรู้สึกตัว (Glasgow coma scale)
        
        การแปลผล : คะแนน 14-15 เสียการทำงานเล็กน้อย
        
        คะแนน 11-13 เสียการทำงานปานกลาง
        
        คะแนน ≤ 10 เสียการทำงานรุนแรง เป็นผู้ป่วยวิกฤติ
        
        การอ่อนแรงกล้ามเนื้อใบหน้า มุมปากด้านใดตกแสดงว่ากล้ามเนื้อใบหน้าด้านนั้นอ่อนแรง
        
        การอ่อนแรงกล้ามเนื้อแขนขา
      - การประเมินด้วย Cincinnati pre-hospital stroke scale
      - หน้าเบี้ยว
      - แขนขาอ่อนแรง
      - พูดไม่ชัด
      - ผิดปกติ 1 ใน 3 ถือว่าเป็นโรคหลอดเลือดสมองร้อยละ 72
    - - BP; SBP > 185-220 mmHg, DBP>120-140 mmHg
      - พร่องออกซิเจน O2 sat < 95 หรือมีภาวะcyanosis
      - GCS < 10 หรือ ลดลง
      - DTX<50mg% หรือ >400mg%
      - เจ็บหน้าอก ชัก เกร็ง กระตุก เหนื่อยหอบ เป็นต้น
    - - ตรวจทางห้องปฏิบัติการ: CBC, PT, PTT, INR, Glusose, E+, EKG, BUN, Cr+, ABG, Lipid profife; LDL, HDL, Cholesterol
      - การตรวจทางรังสี: CT (computer tomography)
    - - การรักษาแบบทางด่วน (fast track)
        
        กรณีที่เป็นโรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตัน และเข้ารับการรักษาภายในโรงพยาบาลไม่เกิน 3 ชั่วโมง และเป็นโรงพยาบาล ที่มีความพร้อมทางด้านเทคโนโลยี
        
        ให้ยาละลายลิ่มเลือดขนาด 0.9 มก./กก. ไม่เกิน 90 มก. ทางหลอดเลือดดำ
      - การรักษาแบบไม่ใช่ทางด่วน
    - - ได้รับการวินิจฉัยจากแพทย์ว่าเป็นโรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตันภายใน 3 ชั่วโมง
      - ผล CT ไม่พบว่ามีเลือดออกในสมอง
      - ผู้ป่วยและญาติเข้าใจประโยชน์และอาการข้างเคียงที่เกิดขึ้นจากการให้ยา และยินยอมให้การรักษา
    - - มีเลือดออกในสมอง
      - มีอาการชัก
      - มีประวัติเลือดออกในสมอง
      - มีความดันโลหิตสูง (SBP ≥180 mmHg, DBP ≥ 110mmHg)
      - มีประวัติบาดเจ็บที่ศีรษะภายใน 3 เดือน
      - ได้รับยาต้านการแข็งตัวของเลือดภายใน 48 ชั่วโมง
      - มีค่าความแข็งตัวของเลือดผิดปกติ หรือมีความผิดปกติของเกล็ดเลือด (น้อยกว่า 100,000 mm3)
      - มีประวัติผ่าตัดใหญ่ใน 14 วัน
      - Hct < 25%
      - มีเลือดออกในทางเดินอาหารหรือปัสสาวะภายใน 21 วัน
      - มีเนื้อสมองตายมากกว่า 1 กลีบ
    - - Prevention therapy ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองตีบ ควรได้รับแอสไพริน 160-325 มิลลิกรัมต่อวัน ภายใน 48 ชั่วโมง
      - การป้องกันการกลับเป็นซ้ำ ได้แก่ การป้องกันเกล็ดเลือดเกาะตัว (antiplatelet treatment) คือ ให้แอสไพริน การป้องกันการเกิดลิ่มเลือด การลดความดันโลหิต การลดไขมันในเลือด รักษาระดับน้ำตาลให้คงที่ งดสูบบุหรี่
    - - เนื้อเยื่อสมองได้รับออกซิเจนไม่เพียงพอ เนื่องจากหลอดเลือดในสมองตีบหรืออุดตัน/แตก
      - ระดับความรู้สึกตัวลดลงเนื่องจากเนื้อเยื่อสมองได้รับออกซิเจนไปเลี้ยงไม่เพียงพอ
      - ระดับความรู้สึกตัวลดลงเนื่องจากมีภาวะสมองบวมหรือความดันกะโหลกศีรษะสูง
      - พร่องความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวันเนื่องจากความรู้สึกตัวลดลงหรือแขนขาเคลื่อนไหวได้น้อยหรือไม่ได้เลย
      - การสื่อสารด้วยการพูดบกพร่องเนื่องจากเซลล์สมองด้านการพูดได้รับบาดเจ็บ
    - - อธิบายญาติเข้าใจข้อดี ข้อเสียของการได้รับยาละลายลิ่มเลือด ให้ลงนามในใบยินยอมการรักษา
      - เปิดหลอดเลือดดำ 2 เส้น เส้นหนึ่งให้ 0.9 % NSS ที่เหลือ lock ไว้ให้ยา
      - การเตรียมยา คำนวนยาตามน้ำหนักตัว คือ 0.6-0.9 mg/kg ไม่เกิน 90 mg ผสมยาใน sterile water (ไม่ละลายในสารละลายที่มีน้ำตาล)
      - ยาที่ผสมเหลือให้เก็บไว้ในตู้เย็น อุณหภูมิ 2-8 C ถ้าไม่ใช้ใน 24 hr ต้องทิ้ง
      - ขณะให้ยาละลายลิ่มเลือดไม่ให้ยาชนิดอื่นเข้าทางสายให้สารน้ำเดียวกัน
      - ผู้ป่วยควรได้รับการเฝ้าะวังและป้องกันการมีเลือดออก ดังนี้
        
        เข้ารับการรักษาใน stroke unit or ICU
        
        ให้ยา heparin/warfarin/antiplatelet
        
        ใส่ NG tube
        
        แทงสายเข้าหลอดเลือดดำส่วนกลาง
        
        เจาะ arterial blood gas หรือ เจาะหลอดเลือดแดง
      - หลีกเลี่ยงการใส่สายสวนปัสสาวะใน 30 นาที
      - ให้ยาลดกรดเพื่อป้องกันเลือดออกในระบบทางเดินอาหารตามแผนการรักษา
      - เฝ้าระวังและสังเกตอาการมีเลือดออกตามอวัยวะต่าง ๆ
      - กรณีที่สงสัยว่าจะมีเลือดออกในสมอง เช่น ปวดศีรษะ GCS ลดลง BP สูง คลื่นไส้อาเจียน ให้หยุดการให้ยาละลายลิ่มเลือด เจาะ lab เตรียมให้ FFP ตามแผนการรักษา
      - ให้ผู้ป่วยพักผ่อนบนเตียง
      - งดน้ำและอาหารทางปาก ยกเว้นยา
      - วัดสัญญาณชีพ ทุก 15 นาที 2 ชั่วโมง ทุก 30 นาที 6 ชั่วโมง
      - ให้ออกซิเจนตามแผนการรักษา
      - Monitor EKG
      - ประเมิน GCS
      - ควบคุมระดับน้ำตาล ไม่ควรเกิน 150 mg% เพราะทำให้สมองมีเนื้อตายเพิ่มขึ้น
      - หลีกเลี่ยงการให้สารน้ำที่มีน้ำตาลกลูโคส
    - - เฝ้าระวังไม่ให้เกิดภาวะพร่องออกซิเจนในเลือดและการหายใจที่ผิดปกติ (O2 saturation ≥ 95%)
      - ดูแลทางเดินหายใจให้โล่ง ถ้าใส่เครื่องช่วยหายใจต้องดูแลการทำงานของเครื่องช่วยหายใจ ไม่ควรใช้ PEEP เพราะจะทำให้เพิ่ม ICP ได้
      - ดูดเสมหะเมื่อจำเป็นและต้อง Hyperventilate ทุกครั้งและไม่ใช้เวลาในการดูดเสมหะนานเกิน 10-15 นาที
      - ประเมินความรู้สึกตัวและภาวะเลือดออกในสมอง เช่น ปวดศีรษะ ความรู้สึกตัวลดลง ความดันโลหิตสูงขึ้น และมีคลื่นไส้อาเจียน
      - ดูแลให้ยาตามแผนการรักษา เช่น ยาละลายลิ่มเลือด ยากันชัก ยาลดความดันโลหิต
      - ประเมินความดันโลหิตอย่างต่อเนื่อง
      - กรณีที่มีความดันโลหิตสูง การพิจารณาให้ยาลดความดันโลหิตต้องพิจารณา คือ หลีกเลี่ยงการให้ยาลดความดันโลหิตเมื่อความดันโลหิต SBP ≤ 220 mmHg หรือ DBP≤120 mmHg
      - ไม่ควรให้ Nifedipine อมใต้ลิ้นหรือทางปาก เพราะทำให้ความดันโลหิตลดลงอย่างรวดเร็ว ทำให้สมองขาดเลือดไปเลี้ยงมากขึ้น
      - ดูแลงดน้ำและอาหารทางปาก กรณีผู้ป่วยซึม และสงสัยว่ามี Massive infarction หรือมีแนวโน้มที่จะได้รับการผ่าตัด (สารน้ำที่ให้คือ NSS ทางหลอดเลือดดำ)
      - ประเมินระดับน้ำตาลในเลือด โดยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดน้อยกว่า 150 mg/dlในผู้ป่วยที่มีภาวะน้ำตาลในเลือดสูง
      - ให้ยาลดไข้กรณีที่มีไข้ พร้อมทั้งสาเหตุและการรักษาตามสาเหตุ
      - ให้ยาป้องกันชักและระวังชักในกรณีที่มีอาการชัก
      - จัดท่านอนศีรษะสูง 30 องศา เพื่อให้เลือดดำไหลกลับสมองได้ดีขึ้น หลีกเลี่ยงที่ทำให้มีการงอ หัก พับ แหงนคอ หรือก้มศีรษะ จะขัดขวางการไหลของหลอดเลือดดำ ทำให้ความดันกะโหลกศีรษะเพิ่มขึ้นได้
      - หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ทำให้ความดันในช่องอก ช่องท้องเพิ่มขึ้น เพราะขัดขวางการไหลกลับของหลอดเลือดจากสมอง เกิด ICP กิจกรรมเหล่านี้ได้แก่ การเบ่งถ่าย การไอจามแรง ๆ การต้านการผูกยึด การดึงรั้งไม้กั้นเตียงเพื่อพยุงตัวเองขึ้นนั่ง
      - ลดการกระตุ้นที่ทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการเกร็ง เช่น Isometric exercise, การใช้ foot board ป้องกันปลายเท้าตกขณะที่ผู้ป่วยชักเกร็ง
      - ให้การดูแลญาติและครอบครัว โดยการรับฟังปัญหา ให้การช่วยเหลืออย่างเป็นมิตร
- - - - ได้ผลดีและโรคแทรกซ้อนไม่มาก วิธีการผ่าตัดมีได้หลายวิธี
      - การผ่าตัดโดยการส่องกล้อง (arthroscope) เหมาะสำหรับข้อที่เสื่อมไม่มาก แพทย์จะเข้าไปเอาสิ่งสกปรกที่เกิดจากการสึกออกมา
      - การผ่าตัดแก้ความโก่งงอของเข่า ตัดกระดูกบางส่วนออกทำให้ใช้เวลานานกว่าจะใช้งานได้ ปัจจุบันนิยมลดลง
      - การผ่าตัดใส่ข้อเข่าเทียม (arthroplasty) คือการใส่ข้อเข่าเทียมเข้าแทนข้อที่เสื่อม ซึ่งผลการผ่าตัดทำให้หายปวด ผู้ป่วยใช้ชีวิตได้ดีขึ้น
    - - การลดน้ำหนัก
      - ปฏิบัติตัวเพื่อหลีกเลี่ยงการเกิดข้อเข่าเสื่อม เช่น การยกของหนัก
      - การนั่งพับเพียบ นั่งยองๆ การนั่งสมาธิเป็นเวลานานๆ การใช้ส้วมชนิดนั่งยองๆ
      - การนอนกับพื้นเป็นประจำเพราะขณะลุกขึ้นหรือลงนอนจะเกิดอันตรายกับเข่า
      - การออกกำลังกายและการบริหารกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะการบริหารกล้ามเนื้อต้นขาจะทำให้กล้ามเนื้อแข็งแรงจะช่วยลดแรงที่กระทำต่อเข่า
      - การเดินเร็วหรือการว่ายน้ำจะช่วยกระตุ้นให้กระดูกแข็งแรง
      - ประคบอุ่นเวลาปวดเข่า
      - การบริหารกล้ามเนื้อ
        
        นั่งบนเก้าอี้ให้นั่งห้อยเท้าไว้ ผูกน้ำหนักที่ข้อเท้าประมาณ 2-5 กิโลกรัมไว้ที่ขาทั้งสองข้าง ให้ทำวันละ 1-3 ครั้งครั้งละ 5-15 นาที
        
        นั่งบนเก้าอี้ พักเท้าข้างหนึ่งไว้บนพื้น เท้าอีกข้างหนึ่งวางบนเก้าอี้ ให้กดเท้าทีวางอยู่บนเก้าอี้ลงหาพื้นนาน 5-10 วินาที่แล้วพัก 1 นาที ทำซ้ำข้างละ10 ครั้ง ให้ทำวันละ 3 เวลา
        
        ให้นั่งบนเก้าอี้ หลังพิงพนัก ยกเท้าขึ้นมาและเกร็งกล้ามเนื้อต้นขาโดยการกระดกข้อเท้าให้นับถึง5- 10วินาที ทำข้างละ 10 ครั้ง ทำวันละ 3 เวลา ถ้าหากแข็งแรงขึ้นอาจจะถ่วงน้ำหนักที่ปลายเท้า
        
        ให้นอนหงาย ยกเท้าข้างหนึ่งงอตั้งไว้ อีกข้างหนึ่งยกสูงขึ้นจากพื้นเกร็ง 1 ฟุต นับ 1-10 สลับข้างทำ ให้ทำซ้ำหลายๆครั้ง หรืออาจะเคลื่อนเท้าเป็นรูปตัวที ให้ทำวันละ 3 เวลา
        
        นอนหงาย หรือนั่งหาหมอนรองบริเวณข้อเท้าข้างหนึ่ง กดเข่าของเท้าที่มีหมอนหนุนให้ติดพื้นให้นับ นาน 5-10 วินาทีพัก1 นาทีทำข้างละ 10 ครั้ง วันละ 3 เวลา ทำสลับข้างทำบ่อยๆ
        
        นั่งบนเก้าอี้ นำผ้าวางไว้ใต้เท้าข้างหนึ่ง แล้วดึงขึ้นมาให้สูงจากพื้น 4-5 นิ้วดึงไว้ 5-10 วินาที พักหนึ่งนาที่ ทำซ้ำข้างละ 10 ครั้ง ทำวันละ 3 ครั้ง
        
        ให้ยืนหลังพิงกำแพง ให้เคลื่อนตัวลงจนเข่างอ 30 องศา แล้วให้ยืนขึ้นทำ 5-10ครั้ง วันละ 3 เวลา
    - - ยาแก้ปวด เป็นยาลดอาการปวดแต่ไม่ได้แก้อาการอักเสบ พอหมดฤทธิ์ยาก็ปวดอีก เช่นยา paracetamol
      - ยาแก้อักเสบ steroid เมื่อสมัยก่อนนิยมใช้กันมากทั้งชนิดรับประทานและชนิดฉีดเข้าข้อ
      - แต่ปัจจุบันความนิยมลดลงเนื่องจากผลข้างเคียง โดยเฉพาะยาที่ฉีดเข้าข้อจะทำให้ข้อเข่าเสื่อมเร็วขึ้น
      - ยาแก้อักเสบที่ไม่ใช่ ยาแก้อักเสบที่ไม่ใช่ steroid (NSAID) ยากลุ่มนี้นิยมใช้กันมากขึ้น แต่ต้องระวังการเกิดโรคแทรกซ้อน
      - ยาบำรุงกระดูกอ่อน ได้ผลช้าและใช้ค่าใช้จ่ายสูงจึงไม่เป็นที่นิยม
      - การใช้น้ำหล่อเลี้ยงข้อชนิดเทียม เนื่องจากโรคข้อเสื่อมจะมีน้ำหล่อเลี้ยงข้อน้อยทำให้มีการเสียดสีของข้อ จึงได้มีการฉีดน้ำหล่อเลี้ยงข้อเทียมเข้าไปในเข่า 3-5 ครั้งแต่ละครั้งห่างกัน 1 สัปดาห์ซึ่งจะทำให้ลดการเสียดสีของข้อ ลดอาการปวด
  - - - การเคลื่อนไหวของร่างกายบกพร่อง เนื่องจากปวดข้อและข้อมีการเคลื่อนไหวจำกัด
        
        ภาพลักษณ์เปลี่ยนแปลง เนื่องจากความสามารถในการเคลื่อนไหวลดลงเพราะมีการอักเสบของข้อ......
        
        ความรู้สึกมีคุณค่าในตนเองลดลง เนื่องจากความสามารถในการทำกิจกรรมหรือเคลื่อนไหวลดลง
        
        ปวดเรื้อรัง เนื่องจากมีการอักเสบของข้อ...
    - - ประเมินความปวด
      - ประเมินปัจจัยที่ทำให้อาการปวดเพิ่มขึ้นหรือทำให้อาการปวดลดลง เพื่อวางแผนป้องกันและควบคุมอาการปวด
      - ประเมินผลกระทบของความปวดต่อการทำกิจวัตรประจำวัน
      - แนะนำให้พักใช้ข้อในระยะที่มีการอักเสบเฉียบพลัน ลดการนั่ง ยืน เดินนาน ๆแต่ยังให้มีการเคลื่อนไหว
      - ประเมินความสามารถในการเคลื่อนไหวข้อ
      - สังเกตลักษณะการอักเสบของข้อ เช่น ปวด บวม แดง ร้อน
      - ประคบความร้อนเพื่อลดอาการปวด
      - สวมถุงเท้าหรือใช้ผ้าคลุม ห่อหุ้มบริเวณข้อเพื่อให้ความอบอุ่น
      - แนะนำให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าที่ถูกต้อง ลดแรงกดที่ข้อและหลีกเลี่ยงการใช้งานข้อมากเกินไป
      - แนะนำการขึ้นลงบันไดให้ถูกวิธี เดินขึ้น ก้าวขาดีขึ้นก่อน เดินลงก้าวขาข้างที่เจ็บก่อน
      - แนะนำใช้ไม้เท้าหรือเครื่องพยุงเดิน ควรถือไม้เท้าด้วยมือตรงข้ามข้างที่เจ็บ
      - ออกกำลังกายเพื่อคงไว้ซึ่งพิสัยของข้อ (range of motion exercise: ROM) และเพื่อเพิ่มความแข็งแรงของข้อ
      - นั่งเก้าอี้ที่มีเท้าแขน เพื่อช่วยในการลุกยืนได้สะดวก
      - ไม่ควรใช้พรมปูพื้น เพื่อป้องกันการสะดุดหกล้ม
      - ดูแลให้ยาตามแผนการรักษา
      - ดูแลด้านจิตใจ ให้ผู้ป่วยระบายความรู้สึกที่ไม่สบายใจ
- - - - การได้รับปริมาณแคลเซียมเพียงพอ
        
        นมและผลิตภัณฑ์จากนมถือว่าเป็นแคลเซียมที่มีการดูดซึมได้ดีที่สุดโดยผู้สูงอายุที่มีปัญหาการดื่มนม ท้องอืดและท้องเสียสามารถแก้ไขโดยดื่มทีละน้อยและดื่มหลังอาหาร
      - วิตามินดี
        
        การศึกษา พบว่า การให้วิตามินดีทั้งแบบดั้งเดิม และในรูปอนุพันธ์ไม่สามารถลดอุบัติการณ์การเกิดกระดูกหักได้ แต่ถ้าให้วิตามินดี 700 IU ต่อวันร่วมกับแคลเซียม 500 mg จะช่วยลดอุบัติการณ์ได้
      - การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเสี่ยงต่อโรคกระดูกพรุน
        
        งดสูบบุหรี่
        
        งดดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน
        
        หลีกเลี่ยงอาหารเค็มจัดและโปรตีนสูง
        
        ไม่ดื่มสุรา
        
        มีการเคลื่อนไหวร่างกายมากขึ้น หรือออกกำลังกาย
        
        ควบคุมโรคเรื้อรังที่เป็นปัจจัยเสี่ยงต่อโรคกระดูกพรุน
        
        ระมัดระวังการใช้ยาที่เป็นปัจจัยเสี่ยงต่อโรคกระดูกพรุน
      - การออกกำลังกาย
        
        ช่วยลดมวลกระดูก เพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ การทรงตัว ลดความเสี่ยงต่อกระดูกหัก
        
        การออกกำลังกายที่มีการแบกรับน้ำหนักอย่างเหมาะสม (appropriate weight bearing exercise) และการออกกำลังกายที่ออกแรงต้าน (resistance exercise) จะช่วยเพิ่มความหนาแน่นกระดูก เช่น เดินโดยยกขวดน้ำ หรือ dumbbell
        
        ข้อควรระวังผู้ป่วยควรได้รับการตรวจสภาพร่างกายก่อนการออกกำลังกาย
  - - - ระมัดระวังในการจัดท่า การเคลื่อนไหว และออกกำลังกาย
      - ดูแลสิ่งแวดล้อมให้ปลอดภัยจากอุบัติเหตุหกล้ม ยกไม้กั้นเตียงขึ้น
      - กระตุ้นให้มีกิจกรรม มีการเคลื่อนไหว ให้เวลาในการทำกิจกรรมและถูกแสงแดด
      - ดูแลให้รับประทานอาหารที่แคลเซียมสูง ควรได้รับวันละ 1500มก.
      - ประเมินและติดตามอาการปวด
      - ให้ยาแก้ปวดตามแผนการรักษา และใช้วิธีอื่น ๆ ในการลดอาการปวด
      - ให้การดูแลด้านอารมณ์ จิตใจ ให้ระบายความรู้สึก มีปฏิสัมพันธ์กับผู้ป่วยอื่นที่มีปัญหาเหมือนกัน
- - - - พบในเด็กหรือผู้ที่อายุน้อย ส่วนใหญ่น้อยกว่า 30 ปี
        ที่มักจะมีรูปร่างผอม
      - เกิดจากตับอ่อนไม่สามารถสร้างอินสุลินได้ ต้องรักษาโดยการฉีดอินสุลิน
      - ถ้าขาดจะเกิดภาวะหมดสติจากน้ำตาลในเลือดสูงและกรดคั่งในเลือด (Ketoacidosis)
    - - พบมากร้อยละ 95-97 ส่วนใหญ่มักจะอ้วน
      - ตับอ่อนยังพอผลิตอินสุลินได้ แต่มีภาวะดื้อต่ออินสุลิน
      - ระยะแรกรักษาโดยการควบคุมอาหารหรือยาเม็ดลดระดับน้ำตาลในเลือดเป็นนาน ๆ อาจต้องฉีด เพราะเบต้าเซลล์เสื่อมหน้าที่
      - ส่วนใหญ่พบในผู้สูงอายุ
- - - - การกินอาหารที่มีกากน้อย
      - การละเลยไม่ถ่ายอุจจาระทันทีที่ปวดถ่าย
      - การออกกำลังกายน้อย
      - การถูกจำกัดการเคลื่อนไหว
      - การไม่เคยชินสภาพแวดล้อมหรือไม่สะดวกในการขับถ่าย
      - การดื่มน้ำน้อย
      - มีกล้ามเนื้อหน้าท้องอ่อนแอ
    - - มีก้อนเนื้องอกของลำไส้ ลำไส้กลืนกัน ไส้เลื่อน
      - การเคลื่อนไหวของลำไส้ผิดปกติ
      - มีความผิดปกติทางจิต เช่น วิตกกังวล ซึมเศร้า
      - มีความผิดปกติของต่อมไร้ท่อ เช่น เบาหวาน โรคต่อมไทรอยด์
      - มีพยาธิสภาพของไขสันหลัง
      - การได้รับยา เช่น antacid, anticholinergics, tranquilizers, antidepressant, antihypertensive (calcium channel blocker), narcotic analgesic, NSAIDs
- - - - สอบถามอาการถ่ายปัสสาวะผิดปกติ
      - ระยะเวลาที่เริ่มอาการถ่ายปัสสาวะผิดปกติ
      - ลักษณะของขับถ่ายปัสสาวะ
    - - ควรตรวจร่างกายในทุกระบบมิใช่ตรวจเฉพาะระบบที่มีปัญหา
      - อาจจะมีปัญหาเลือดจาง
      - บวมตามตัวเนื่องจากมีภาวะ Azotemia
      - อาจติดเชื้อของไตเคาะบริเวณบั้นเอวด้านหลังมีอาการเจ็บ
      - คลำและเคาะบริเวณหน้าท้องเหนือหัวหน่าวจะพบกระเพาะปัสสาวะโป่งนูนมีเสียงทึบ เนื่องจากมีการคั่งค้างของปัสสาวะ
      - ตรวจทางทวารหนัก เพื่อดูขนาดและลักษณะต่อมลูกหมาก
    - - ตรวจปัสสาวะเพื่อหาว่ามีการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
      - ตรวจเลือดเพื่อประเมินการทำงานของไต
      - ตรวจ Prostate-specific antigen (PSA) ค่าปกติประมาณ 0-4 นาโนกรัมต่อมิลลิลิตร
      - Tumor-marker ในการสืบค้นหามะเร็งของต่อมลูกหมาก
      - Cystoscope เพื่อดูว่ามีท่อปัสสาวะตีบตันหรือไม่ ต่อมลูกหมากโตเพียงใด และกระเพาะปัสสาวะเป็นอย่างไร
      - Plain kidney ureter bladder (KUB) และการทำ IVP [ intravenous pyelography]
      - ultrasound
      - Uroflowmetry เพื่อดูว่าทางเดินปัสสาวะอุดกั้นมากน้อย
  - - - Transurethral Microwave Procedures
      - Transurethral Needle Ablation (TUNA)
      - Balloon dilatation
    - - Transurethral resection of the prostate (TURP) : โดยการใส่เครื่องมือเข้าทางท่อปัสสาวะและใช้เครื่องมือตัดชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากเป็นชิ้นเล็กๆ แล้วล้างออก เหมาะสำหรับผู้ที่มีต่อมลูกหมากโตขนาดปานกลาง ข้อเสียคือ เลือดออกง่าย มีน้ำอสุจิไหลย้อนกลับ กลั้นปัสสาวะไม่ได้ องคชาตไม่แข็งตัว และต่อมลูกหมากอาจโตขึ้นอีกถ้าตัดออกไม่หมด
      - Transurethral incision of the prostate (TUIP) :โดยใช้เครื่องมือใส่เข้าท่อปัสสาวะแล้วกรีดต่อมลูกหมาก 2-3 รอยไม่มีการตัดชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากเพื่อลดความดันในต่อมลูกหมากทำให้ปัสสาวะออกง่ายขึ้นใช้ในกรณีที่ต่อมลูกหมากไม่โตมาก
      - Open prostatectomy or suprapubic prostatectomy : คือการผ่าตัดผ่านทางหน้าท้องแล้วเอาต่อมลูกหมากออก กรณีต่อมลูกหมากโตมาก
- - - - DIAPPERS หลักการประเมิน
        
        D = Delirium สูญเสียการควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะ เพราะสับสนเฉียบพลัน สาเหตุจากเสียสมดุลน้ำและอิเลคโตรไลท์ การติดเชื้อ
        
        I = Infection of urinary tract
        
        A = Atrophic vaginitis/ urethritis การขาดฮอร์โมนในวัยหมดประจำเดือน ทำให้เยื่อบุกระเพาะปัสสาวะแห้ง ช่องคลอดแห้ง การบีบรัดของหูรูดเสื่อมท่อปัสสาวะปิดไม่สนิท การได้รับฮอร์โมนทดแทน ทำให้ดีขึ้น
        
        P= Pharmacological agents/ drug เช่น ยาขับปัสสาวะ แอลกอฮอล์
        
        P= Psychological factors ปัญหาทางจิตทำให้มีปัญหาเกี่ยวกับอารมณ์ ความตั้งใจในการควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะ
        
        E = Excess urine output
        
        R= Restrict mobility ไม้กั้นเตียง อุปกรณการแพทย์ติดตัว หลังผ่าตัด เตียงไกลจากห้องน้ำ
        
        S = Stool impact อุจจาระอัดแน่น มีผลต่อกดท่อปัสสาวะ และกระเพาะปัสสาวะ ขับถ่ายบ่อย รีบด่วนขับถ่าย กลั้นปัสสาวะไม่ได้
    - - Functional incontinence
        
        ไม่ได้เกิดจากพยาธิสภาพ คล้ายกับกลุ่มปัญหากลั้นปัสสาวะไม่อยู่แบบชั่วคราว คือ เดินไปปัสสาวะไม่สะดวก เช่น ปวดเข่าเนื่องจากเข่าเสื่อม เหนื่อยง่ายจากโลหิตจาง ภาวะหัวใจวาย เดินลำบากจากโรคหลอดเลือดสมอง
        
        สมองเสื่อม ทำให้ไม่รับรู้มารยาทในการขับถ่ายปัสสาวะ
        
        ภาวะซึมเศร้าทำให้ไม่สนใจดูแลตนเอง
      - Stress incontinence
        
        มีปัสสาวะเล็ดราดออกมาเมื่อมีแรงดันในช่องท้องเพิ่มขึ้น เช่น ไอ จาม หัวเราะ ออกกำลังกาย หรือยกของ เนื่องจากแรงดันที่เพิ่มขึ้นในช่องท้องที่ลงมายังกระเพาะปัสสาวะ
      - Urge incontinence
        
        การมีปัสสาวะเล็ดร่วมกับความรู้สึกปวดถ่ายอย่างรุนแรง ไม่สามารถไปห้องน้ำได้ทัน กระเพาะปัสสาวะบีบตัวขึ้นมาเองทั้งที่ปัสสาวะยังไม่เต็ม
        สาเหตุที่พบบ่อย คือ เกิดจากกระเพาะปัสสาวะมีความไวต่อการกระตุ้น
      - Overflow incontinence
        
        การมีปัสสาวะเล็ดออกมาเนื่องมาจากกระเพาะปัสสาวะยืดขยาย (overdistension) มีน้ำปัสสาวะเต็มและล้นออกมาและไม่ค่อยรู้สึกอยากขับถ่ายปัสสาวะ ปัสสาวะไม่ค่อยพุ่งแรง ปัสสาวะสะดุดติดขัดไม่ค่อยออก ต้องเบ่งปัสสาวะทำให้รู้สึกไม่สุขสบายท้องน้อย
  - - - เบาหวาน
      - ความดันโลหิตสูง
      - หัวใจล้มเหลวจากการมีน้ำคั่ง
      - ข้ออักเสบ
      - ซึมเศร้า
      - และความบกพร่องทางสติปัญญา (cognitive impairment)
    - - ระยะเวลาที่มีอาการ
      - ลักษณะอาการกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ อาการอื่นๆ ที่พบร่วมด้วย
      - สาเหตุชักนำที่ทำให้เกิดอาการ
      - การได้รับยา
      - โรคประจำตัว
      - การตั้งครรภ์ การคลอด
      - อุบัติเหตุ และการผ่าตัด
      - การทำ Voiding diary เพื่อดบันทึกปริมาณน้ำดื่มและเครื่องดื่มทุกชนิดที่ดื่ม และปริมาณปัสสาวะที่ขับถ่ายออกมา
    - - ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง: BMI
      - ตรวจหน้าท้อง: มีก้อน มีบาดแผลผ่าตัด คลำกระเพาะปัสสาวะได้หรือไม่
      - ตรวจระบบประสาท: การรับความรู้สึก การควบคุมและสั่งการ และการตรวจ reflex
      - ผู้หญิง: ตรวจภายในดูลักษณะท่อปัสสาวะ ช่องคลอด เยื่อบุว่าซีดหรือไม่ มีก้อนเนื้อหรือไม่
      - ประเมินความแข็งแรงของกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน: ให้ไอทั้งในท่านอนราบและท่ายืนเพื่อดูว่ามีปัสสาวะเล็ดราดหรือไม่
      - ตรวจปัสสาวะดูว่ามีการติดเชื้อหรือไม่
      - ตรวจเลือดเพื่อประเมินระดับน้ำตาลในเลือดและการทำงานของไต
      - ประเมินปัสสาวะตกค้าง หลังการถ่ายปัสสาวะ (post void residual urine) มากกว่า 100 มล แสดงว่าผิดปกติ
        Pad test
      - การตรวจยูโรพลศาสตร์ เพิ่มความแม่นยำและเลือกวิธีการรักษา
      - Uroflowmetry เป็นการวัดการไหลของปัสสาวะ โดยใช้เครื่องอิเลคโทรนิก
      - Cystometry เป็นการวัดการทำหน้าที่ของกล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะ
      - Cystourethroscopy การตรวจโดยการส่องกล้องทางท่อปัสสาวะ
  - - - การฝึกกระเพาะปัสสาวะ (bladder training)
      - การฝึกกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน (pelvic muscle exercise or kegel exercise) โดยการกลั้นปัสสาวะในขณะถ่าย
        ขมิบก้นในท่านั่งหรือยืน ขมิบก้นและช่องคลอดช้าๆหรือซิทอัพ
      - การใช้อุปกรณ์ช่วยในการบริหารช่องคลอด
    - - ได้แก่ ยากลุ่ม Anticholinergic , Alpha-adrenergic agonist , Cholinergic –agonist และ Antibiotic เป็นต้น
    - - การสวนปัสสาวะเป็นระยะ (intermittent catherization) ผู้ป่วยอาจทำเองโดยการสวนปัสสาวะเป็นระยะอย่างสะอาด (clean intermittent catheterization: CIC)
      - การคาสายสวนปัสสาวะ (indwelling catherization)
      - การใช้อุปกรณ์ช่วยเก็บปัสสาวะ
      - การใช้ผ้าอ้อมอนามัยสำหรับผู้ใหญ่
  - - - สอนให้บริหารกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน
      - Bladder training
      - แนะนำให้ใช้แผ่นรองซับ
      - ควบคุมน้ำหนัก
      - ประสานทีมสุขภาพ เมื่อต้องรักษาด้วยยา alpha adrenergic agonist , estrogen
    - - Bladder Training
      - Kegel exercise
      - ประสานทีมสุขภาพ เมื่อต้องรักษาด้วยยา anticholinergic
    - - แนะนำให้ปัสสาวะเมื่อรู้สึกอยากปัสสาวะ
      - แนะนำให้ปัสสาวะอย่างไม่เร่งรีบ ให้มีเวลานานพอที่ปัสสาวะได้มากที่สุด
      - แนะนำให้ใช้ Crede’s maneuver และ double voiding technique
      - ผู้สูงอายุชาย ให้ใช้อุปกรณ์ รองรับน้ำปัสสาวะช่วย
      - สวนปัสสาวะเป็นครั้งคราว
      - ประสานทีมสุขภาพในการใช้ยา Cholinergic –agonist or parasympathomimetic คือ bethanechol