Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
หน่วยที่ 8 ปัญหาสุขภาพอาการผิดปกติที่พบบ่อย และการจัดการอาการ…
หน่วยที่ 8 ปัญหาสุขภาพอาการผิดปกติที่พบบ่อย และการจัดการอาการ และการใช้การแพทย์ทางเลือก
ปัญหาระบบประสาท
:star:
ความแตกต่าง
ระหว่างโรคอัลไซเมอร์ กับ โรคหลอดเลือดสมอง
แต่ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง
เนื้อสมองจะตายเฉพาะส่วน
จึงพบความผิดปกติเกิดขึ้นแบบทันทีทันใดและเป็นความผิดปกติ
เฉพาะด้าน
เช่น ขับรถชนหมดสติ หรือมีบุคลิกภาพเปลี่ยนแปลงแต่ความจำยังดี
เนื้อสมอง
ของผู้ป่วยอัลไซเมอร์จะ
ตายทั่วไปพร้อมๆกัน
จึงทำให้ความสามารถของผู้ป่วย
ลดลงทุกๆด้าน
ภาวะซึมสับสนเฉียบพลัน (Delirium)
เป็นภาวะที่ผู้ป่วยมีการเปลี่ยนแปลงของระดับความรู้สึกตัว มีสมาธิลดลง
อาการ
กระวนกระวาย
เฉยเมย
ความจำเสื่อม ระยะสั้น เช่น ลืมวัน เวลา สถานที่ บุคคล
ปัญหาการนอนหลับ มันตื่นกลางดึก หลับตอนกลางวัน
การสูยเสียการจดจ่อ
อารมณ์แปรปวน
ระยะนำ อาจมีอาการเพียงออ่นเพลีย
ความผิดปกติในการรับรู้ อาจเห็นภาพหลอน
มีอาการเฉียบพลัน การเปลี่ยนแปลงของระดับความรู้สึกตัว ความจำ การใช้ภาษา
อาการทางประสาท เช่น ท่าเดิน ไม่มั่นคง กระตุก
ชนิด
Hypoactive
Mixed
Hyperactive
ปัจจัยกระตุ้น
ยากล่อมประสาท ยานอนหลับ
โรคที่เกิดร่วม โรคติดเชื้อ
โรคระบบประสาท
การผ่าตัด ผ่าตัดออร์โธปิดิกส์ ผ่าตัดหัวใจ
สิ่งแวดล้อม
การอดนอนเป็นเวลานาน
สาเหตุ
การอักเสบ และความเครียดเรื้อรังจากการเจ็บป่วย
ความผิดปกติของสารสื่อประสาท
Dopamine สูง
Cholinergic deficiency
การป้องกันการเกิดภาวะ Delirium
ดูแลให้ได้รับออกซิเจนอย่างเพียงพอ
ลดอาการเจ็บปวด
ดูแลการขับถ่าย
หยุดยาที่ไม่จำเป็น
ดูแลให้ได้รับอาหารที่เหมาะสม
การกระตุ้นให้มีการเคลื่อนไหว
การปรับสภาพแวดล้อม
ภาวะสมองเสื่อม (Dementia)
ภาวะสมองเสื่อม เป็นกลุ่มอาการที่มีสาเหตุจากความผิดปกติของการทำงานของสมองด้านการรู้คิดและสติปัญญา โดยมีการเสื่อมของความจำเป็นอาการเด่นมีความผิดปกติทางด้านความคิด การตัดสินใจ ร่วมกับมีการเปลี่ยนแปลงของพฤติกรรม
สาเหตุ
2) Secondary dementia
เกิดจากโรคต่างๆที่ทราบสาเหตุ เป็นผลจากโรคทางกายอื่นๆ ที่มีผลกระทบทำให้เกิดอาการสมองเสื่อม เช่น โรคเกี่ยวกับหลอดเลือดสมอง โรคติดเชื้อต่างๆ โรคทางเมตาบอลิซึม โรคจากสารพิษและยา ประเภทนี้หากสามารถแก้ปัญหาที่เป็นเหตุได้อาการของสมองเสื่อมก็จะหายไปด้วย อาการและอาการแสดง
1) Primary dementia
เกิดจากความผิดปกติหรือการเสื่อมลงของเซลล์สมอง ซึ่งยังไม่ทราบสาเหตุแน่ชัด เช่น โรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer's disease) ซึ่งเป็นภาวะสมองเสื่อมที่พบบ่อยที่สุดประเภทนี้สมองจะเสื่อมลงเรื่อยๆ ทำให้อาการรุนแรงขึ้น
ปัจจัยเสี่ยง
น้ำหนักตัวเกิน ขาดการออกกำลังกาย รับประทานอาหารที่มีไขมันอิ่มตัว และโคเลสเตอรอลสูง
การสูบบุหรี่ ดื่มสุราหรือสิ่งเสพติด
สารพิษในสิ่งแวดล้อมรอบตัว
ผู้หญิงมีระดับฮอร์โมนเพศหญิงต่ำมานาน
โรคประจำตัว ได้แก่ ความดันสูง เบาหวาน และภาวะดื้ออินซูลิน โรคหลอดเลือดหัวใจหรือหัวเต้นผิดปกติ ภาวะไขมันในเลือดสูง โรคซึมเศร้า
โรคหลอดลเือดสมอง เช่น เคยเป็นอัมพฤกษ์หรืออัมพาตมาก่อน หรือเคยมีอุบัติเหตุที่ศีรษะ
ระดับโฮโมซีสเตอีนในเลือดสูง (Hyperhomocysteinemia)
กรรมพันธ์พบว่า คนที่มีพ่อหรือแม่มีภาวะนี้จะมีโอกาสเกิดมากกว่าคนที่มีพ่อแม่ปกติถึง 3 เท่า ถ้าพ่อแม่มีภาวะนี้จะมีโอกาสเป็นมากกว่าปกติถึง 5 เท่า
พยาธิสภาพ
ใยประสาทในสมองมีความผิดปกติในด้านโครงสร้างด้วย
มีปัญหาด้านความจำ การรับรู้ความคิด การตัดสินใจ อารมณ์ และบุคลิกภาพผิดไปจากเดิมอย่างมาก
ในผู้ป่วยอัลไซเมอร์ พบว่ามีสารผิดปกติ คือ อมัยลอยด์ ในสมอง และมีระดับของ dopamine ลดลงอย่างมากทำให้การทำงานของสมองเสื่อมลง จนกระทั่งส่งผลกระทบต่อการปฏิวัติกิจวัตรประจำวันของผู้ป่วย
ปริมาณและจำนวนเซลล์สมองที่ทำหน้าที่ในคนปกติ จะมีการลดจำนวนลงเรื่อยๆ เมื่ออายุเพิ่มขึ้น
อาการและอาการแสดง
บกพร่องในการใช้ภาษา
หลงทาง
บกพร่องในการประกอบกิจกรรมที่เคยทำได้มาก่อน
บกพร่องในการตัดสินใจแก้ไขปัญหา
มีการประกอบกิจวัตรประจำวันด้วยตนเองบกพร่อง
บกพร่องในการประกอบกิจกรรมที่ซับซ้อนหลายขั้นตอน
อาการเลวลงเวลาพบค่ำ : Sundown syndrome
บกพร่องด้านการรับรู้หรือเรียนรู้สิ่งใหม่
พฤติกรรมแปลกๆ และมีบุคลิกภาพเปลี่ยนแปลง
บกพร่องด้านความจำสิ่งใหม่
ระยะการดำเนินโรค
ระยะปานกลาง
บุคลิกสติปัญญาเปลี่ยนแปลง
ไม่รู้ว่าตนเองอยู่ที่ไหน จำคนหรือชื่อคนไม่ได้ เดินไปเดินมาไม่หยุด เดินหลง
อารมณ์แปรปวน ก้าวร้าว
ไม่รับรู้เวลา สถานที่ บุคคล
ไม่สนใจสิ่งแวดล้อมการงาน หรือคนอื่น
แสดงพฤติกรรมทางเพศไม่เหมาะสม
ช่วยเหลือตนเองได้น้อยลง
มีอาการของกลุ่มอาการ Sundown syndrome
:warning:
อาการสับสนมากขึ้นในเวลาเย็น เนื่องจากเผชิญสิ่งสับสนมากในเวลากลางวัน การปรับตัวต่อความเครียดลดลง วิตกกังวล กระสับกระส่าย เดินหลงหรือมีอาการประสาทหลอน
ระยะรุนแรง
จำเหตุการณ์ไม่ได้ ทั้งอดีตและปัจจุบัน
จำคนสนิทไม่ได้ อาจไม่รู้จักตนเอง
พูดลิ้นรัว ขาดเป็นช่วงๆ ไม่เป็นภาษา ไม่สามารถพูดสื่อสารได้
เบื่ออาหาร อาจลืมว่ารับประทานอาหารแล้ว
มีอาการสับสน กระวนกระวายตื่นกลางคืน เดินไม่ได้
เงียบและแยกตัว
กลั้นอุจจาระปัสสาวะไม่ได้ ช่วยตนเองไม่ได้ ใช้เวลาเกือบทั้งหมดอยู่บนเตียง
ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักเสียชีวิตจากโรคแทรกซ้อน เช่น ปอดบวม แผลกดทับ ติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะหรือหลอดเลือดในสมองอุดตัน
:warning:
ระยะแรก
วิตกกังวลสูง ซึมเศร้า
อารมณ์ไม่เบิกบาน โกรธง่าย หงุดหงิด
บุคลิกเฉื่อยชา ขาดความสนใจสิ่งแวดล้อม
การรับรู้และสมาธิเสื่อมลง
มีอาการหลงลืมไม่มาก พูดช้าลง นึกคำพูดไม่ได้
สามารถช่วยเหลือตนเองได้ ทำกิจกรรมต่างๆช้าลง
การประเมินภาวะสมองเสื่อม
DSM-IV
เครื่องมือในการประเมินได้แก่
เครื่องมือประเมินความสามารถในการทำกิจวัตรชนิดพื้นฐาน
เครื่องมือประเมินความสามารถในการทำกิจวัตรชนิด
หลักการรักษา
รักษาต้นเหตุ
รักษาตามอาการ
การรักษาโดยใช้ยา
ยาขยายหลอดเลือดสมอง ทำให้เลือดไปสู่สมองเพิ่มขึ้น
ยาช่วยการทำงานของสมองทำให้เซลล์สมองทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ได้แก่ Ergoloid mesylste, Piracetam, Pyritinol, Lecithin, Rivastigmine
การป้องกัน
รับประทานให้ครบหมู่
ควบคุมน้ำหนักตัวไม่ให้เกินเกณฑ์
ฝึกสมอง
ออกกำลังกายสม่ำเสมอสัปดาห์ละ 3-5 ครั้ง
การพูดคุยพบปะผู้อื่นบ่อยๆ
ตรวจสุขภาพประจำปี
ระมัดระวังเรื่องอุบัติเหตุต่อสมอง ระวังการหกล้ม
ปฏิบัติกิจกรรมอย่างมีสติ
หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงต่อการติดเชื้อ
โรคอัลไซเมอร์ (AD)
สาเหตุ
ความผิดปกติในเนื้อสมอง
มีสาร Beta amyloid
กลุ่มใยประสาทพันกัน
การอักเสบ Inflammatory สาร amyloid
กรรมพันธุ์
อายุ
โรคความดันโลหิตสูงเรื้อรัง
อาการและอาการแสดง
การใช้ภาษา
การรับรู้ภาพ
ความผิดปกติของความจำ
Parkinson's Disease
พบในชายมากกว่าหญิง มักเกิดหลังอายุ 50 ปี มากที่สุดที่อายุ 75 ปี
เกิดจากความเสื่อมของสมองกลาง (CNS) ส่วนที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกาย
สาเหตุ
ไม่ทราบแน่ชัด แต่พบว่าภาวะ toxicity เช่น metallic poisoning, hypoxia หรือ encephalitis เป็นปัจจัยตั้งต้นให้เกิดได้
ปัจจัยอื่นๆ เช่น CVD, genetic, การได้รับยาบางชนิด เช่น cocaine, reserpine
อาการและอาการแสดงที่สำคัญ
กล้ามเนื้ออ่อนแรง ตามี drooling หน้าเหมือนใส่หน้ากาก
สูญเสียรีเฟล็กซ์การทรงตัว
การเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อที่อยู่ในอำนาจจิตใจทำได้ช้า เช่น การพูด
อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย
กล้ามเนื้อแข็งตึง
ท่าทางที่เดิน
การสั่นของมือและเท้า
น้ำลายออกมาก กลืนลำบาก
วิตกกังวล ความจำเสื่อม ซึมเศร้า
สาเหตุการตายที่สำคัญ คือ ภาวะแทรกซ้อน และอุบัติเหตุ
ภาวะสับสน (confusion)
อาจเกิดเป็น Temporary หรืออาจ permanent ก็ได้
พบมากในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะเมื่อเข้ารักษาในโรงพยาบาล
อาจเกิดขึ้นช้าๆเป็นอยู่นาน หรือเกิดขึ้นกะทันหันได้ ขึ้นกับสาเหตุที่ทำให้เกิด
อาการที่เกิดแบบทันที
Headache
Slow or rapid breathing
Fast pulse
Uncontrolled shivering
Dizziness or feeling faint
Cold or clammy skin
การตรวจเพื่อวินิฉัย
MRI of the head
Blood and urine tests
Cognitive
EEG
Brain and nervous system (neurologic) test
การพยาบาล
จัดสภาพโดยรอบให้สงบ เรียบร้อย และรู้สึกอบอุ่น
ดูแลให้ยา รักษาสาเหตุที่ทำให้เกิด
พูดคุยถึงสถานการณ์ปัจจุบันให้ฟัง และบอกแผนหรือสิ่งที่ต้องทำของแต่ละวันให้ทราบ
แนะนำให้ลด/เลิกดื่มสุรา
วางปฎิทิน นาฬิกา ไว้ใกล้ๆ
ให้รับประทานอาหารที่มีวิตามินและเกลือแร่สูง
ถ้าพบว่าเป็น Confused person ต้องดูแลใกล้ชิด ไม่ปล่อยตามลำพัง
ดูแลให้นอนหลับผักผ่อนได้เพียงพอ
การประเมินโดยถามชื่อ อายุ วันเดือนปี
ลด/เลิกบุหรี่
การฆ่าตัวตาย (Suicide)
เป็นภาวะเสี่ยงที่สำคัญในบุคคลที่มีภาวะซึมเศร้า (Depress)
สถิติเพิ่มขึ้นตามอายุที่เพิ่มขึ้น
สาเหตุ
ภาวะซึมเศร้า
การเจ็บป่วยทางกายหรือการเจ็บป่วยทางจิต
การสูญเสียคู่ชีวิต
กาติดสารเสพติด
อาการและอาการแสดง
อาการไม่สนใจในการรับประทานอาหาร ปฏิเสธการับประทานยา ปฏิเสธการรักษา ทำในสิ่งที่เป็นการเสี่ยงตาย เหล่านี้บ่งบอกว่าอยากตาย
ปัญหาเพศสัมพันธ์ในผู้สูงอายุ
:star:
ความเชื่อและความเข้าใจผิดที่พบได้บ่อยๆ
เพศสัมพันธ์ในวัยสูงอายุเป็นเรื่องน่าอาย
การมีเพศสัมพันธ์กับเด็กจะช่วยเพิ่มพลังทางเพศ
ผู้สูงอายุที่ยังคิดเรื่องเพศ เป็นความผิดปกติ
สมุนไพร อวัยวะสัตว์ จะเพิ่มพลังทางเพศ
ผู้สูงอายุไม่ควรคิดเรื่องเพศ
ปัญหาเพศสัมพันธ์ (Sexual dysfunction)
เพศสัมพันธ์เป็นวิถีแห่งธรรมชาติของคนเราซึ่งมีความสัมพันธ์กับความสุขและความทุกข์ของบุคคลและเป็นเรื่องสำคัญของครอบครัวอย่างยิ่งเรื่องหนึ่ง
เพศสัมพันธ์ เป็นการทำงานอย่างหนึ่งของร่างกาย ที่แสดงให้เห็นภาพรวมของบุคลิกลักษณะของบุคคล ประกอบด้วย ค่านิยม ความเชื่อ แบบแผนการดำเนินชีวิต ภาพลักษณ์
เพศสัมพันธ์ที่เหมาะสมส่งผลดีต่อผู้สูงอายุ
เกิดความเชื่อมั่นในตนเอง เกิดความพึงพอใจ
การมีกิจกรรมอย่างสม่ำเสมอขะช่วยให้มีการทำงานของระบบต่างๆของร่างกายดีขึ้น
ส่งผลให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพกาย สุขภาพจิตที่ดีทำให้อายุยืนยาวมากขึ้น
สามารถจัดการเป็นการออกกำลังกายอย่างหนึ่ง
ปัจจัยที่ส่งผลต่อเพศสัมพันธ์ในผู้สูงอายุ
ปัญหาสุขภาพ
การเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย
การใช้ยาบางชนิด
ปัญหาเกี่ยวกับความบกพร่องในการทำหน้าที่ทางเพศ
Frigidity (เฉยชาทางเพศ)
สาเหตุ
การเปลี่ยนแปลงทางร่างกายตามวัย
ทางจิตใจ อารมณื ความเครียด วิตกกังวล ซึมเศร้า
ทัศนคติทางเพศ
อาการ
เพศหญิงเฉยชา ขาดการตอบสนองทางเพศ
Premature Ejaculation (ล่มปากอ่าว, นกกระจอกไม่ทันกินน้ำ)
สาเหตุ
ทางจิตใจ ความเครียด วิตกกังวล
อาการ
ฝ่ายชายถึงจุดสุดยอดเร็วจนไม่สามารถทำให้ฝ่ายหญิงเกิดความพอใจได้
Dyspareunia (เจ็บเวลามีเพศสัมพันธ์)
สาเหตุ
ทางร่างกาย มีการเปลี่ยนแปลงไปตามวัย
ทางจิตใจ ขาดความรู้สึก ความต้องการทางเพศ ขาดการตอบสนองทางเพศ
อาการ
ฝ่ายหญิงเจ็บเวลามีเพศสัมพันธ์ เนื่องจากเจ็บอวัยวะเพศ ขาดการหล่อลื่นทำให้เกิดอาการเสียดสีจนบาดเจ็บ
Erectile Dysfunction (ED) การไร้/เสื่อมสมรรถภาพทาเพศ หรือมะเขือเผา
สาเหตุ
ทางกาย การเปลี่ยนแปลงของหลอดเลือดในอวัยวะเพศ
ทางจิต เกิดจากความเครียด วิตกกังวล
อาการ
อวัยวะเพศชายไม่แข็งตัว/อ่อนตัวเร็ว จนไม่สามารถมีเพศสัมพันธ์ได้
ปัญหาสุขภาพจิต
:star:
ภาวะซึมเศร้า
ความหมาย
ภาวะซึมเศร้าเป็นกลุ่มอาการที่ประกอบด้วยอาการแสดงของความผิดปกติด้านอารมณ์ การคิดรู้ และการทำหน้าที่ด้านร่างกาย
สาเหตุของภาวะซึมเศร้า
ปัจจัยทางสังคมและประชากร
เพศหญิงเสี่ยงมากกว่าเพศชาย 2-3 เท่า ผู้ที่ไม่ได้สมรส อยู่ตามลำพัง
ปัจจัยทางด้านจิตใจ
การเบี่ยงเบนด้านคิดรู้ การสูญเสีย
ปัจจัยเสี่ยง
ผู้สูงอายุหญิง มีประวัติบุคคลในครอบครัวเป็นซึมเศร้า เศรษฐกิจตกต่ำ
ปัจจัยทางชีวภาพ
ความไม่สมดุลของสารสื่อประสาท
อาการและอาการแสดงของภาวะซึมเศร้า
อาการอื่นๆ
ไม่มีความมั่นใจ คุณค่าในตัวเองลดน้อยลง รู้สึกผิดหรือบาปอย่างไม่สมเหตุผล คิดถึงเรื่องความตาย
อาการหลัก
มีอารมณ์ซึมเศร้า มีอาการเกิดขึ้นตลอด เวลาทั้งวันติดต่อกัน
เป็นเวลา 2 อาทิตย์ขึ้นไป
ไม่มีความสุข ไม่สนใจในสิ่งต่างๆที่ปกติเคยสนใจ
การวินิจฉัย
ตรวจคัดกรอง 2Q
เครื่องมือประเมิน 9Q, GDS, TGDS
ซักประวัติ ตรวจร่างกาย
SIG E CAPS
C - ลืมง่าย
E - ออ่นเพลียง่าย
A - เบื่อาหาร ผอมลง
G - รู้สึกผิด
P เฉื่อยชา กระวนกระวาย
I - ไม่อยากสนใจอะไร
S - คิดอยากตาย
S - นอนไม่หลับ
การรักษา
จิตบำบัด
ไฟฟ้ารักษา
การช่วยเหลือทางสังคม
รักษาด้วยยา
การพยาบาลผู้สูงอายุที่มีภาวะซึมเศร้า
การป้องกันการเกิดภาวะซึมเศร้า
การค้นหาภาวะซึมเศร้าตั้งแต่แรก
การพยาบาลเพื่อลดความรุนแรงของภาวะซึมเศร้า
การป้องกันอันตรายอันเกิดจากภาวะซึมเศร้า