Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การบริหารยาในผู้สูงอายุ - Coggle Diagram
การบริหารยาในผู้สูงอายุ
เภสัชวิทยาในผู้สูงอายุ
1.การเปลี่ยนแปลงทางเภสัชจลศาสตร์ (กระบวนการที่ร่างกายกระทำต่อยา)
1.1การดูดซึม(Absorption)
กรดในกระเพาะอาหารลดลง ทำให้ยาแตกตัวไม่ดี
อาหารผ่านกระเพาะอาหารช้าลง ทำให้ยาดูดซึมช้า
เลือดไปเลี้ยงกระเพาะอาหารลดลง
การเคลื่อนไหวของลำไส้ช้าลง
พื้นที่ผิวในการดูดซึมยาลดลง เพราะ microvilliลดลง
หลั่งกรดและน้ำย่อยในทางอาหารลดลง
1.2การกระจายตัว(Distribution)
ไขมันในร่างกายมากขึ้น ยาละลายในไขมันสะสมเยอะ เช่น Dilantin,Benzodizepine
สัดส่วนน้ำในร่างกายลดลง
โปรตีนอัลบูมินในเลือดลดลง ทำให้ free-form มากยาออกฤทธิ์ได้ดีเกิดผลข้างเคียงมากขึ้น
α1-acid glycoprotineเพิ่มขึ้น
เลือดไปเลี้ยงที่ตับและไตน้อยลง ทำให้การกระจายตัวของยาลดลง
1.3การเปลี่ยนแปลงสภาพยา(Metabolism)
ขนาดของตับลดลง
เลือดที่ไหลเวียนผ่านตับลดลง
การทำงานของเอนไซม์ CYP450(Cytochrome P450) ลดลง
1.4การกำจัดยา(Elimination) [ไตขับยาในรูปสารละลายในปัสสาวะ / ปอดขับยาในรูปแก๊ส]
Creatinine clearanceลดลง ทำให้การกรองของไตไม่ดี
Glomerular filtration rate ลดลงทำให้ยาอยู่ในร่างกายนานขึ้นมีโอกาสเกิดพิษได้เยอะขึ้น
เลือดมาที่ไตน้อยลง
ประสิทธิภาพการทำงานของหน่วยไตลดลง
ระดับค่าeGFR
ระยะ 2 ค่าตั้งแต่ 60-90 ml/min การกรองของไตผิดปกติเล็กน้อย
ระยะ 3 ค่าตั้งแต่ 30-59 ml/min การกรองของไตลดลงผิดปกติปานกลาง
ระยะ 1 ค่าตั้งแต่ 90 ml/min ไตเริ่มเสื่อม แต่การกรองปกติ
ระยะ 4 ค่าตั้งแต่ 15-29 ml/min ไตเริ่มวาย การกรองของไตผิดปกติรุนแรง
ระยะ 5 ค่าน้อยกว่า 15 ml/min ไตล้มเหลว ต้องได้รับการล้างไต
2.การเปลี่ยนแปลงทางเภสัชพลศาสตร์
2.1Dopaminergic system
Dopamine receptor ชนิด D2 ลดลงใน striatum เกิดอาการParkinsonismระวังการกินยาต้านอาการโรคจิตจะทำให้อาการรุนแรงขึ้น
2.2Cholinergic system
เอนไซม์ choline acetyltransferase ลดลงการทำงานของcholinergic system ลดลงสัมพันธ์กับการเกิด Alzheimer’s
จำนวน cholinergic cells ลดลงให้ยาอาจเกิดAnticholinergic delirium
2.3Adrenergic system
สร้าง cAMP ลดลงเมื่อกระตุ้นด้วย Beta-andrenergic agonists การรับปริมาณยาเพิ่มขึ้นเกิดภาวะToxicจากยาเพิ่มขึ้น
Beta-adrenoreceptors และ Beta receptor affinity ลดลง
การตอบสนองของ alpha2-adrenoreceptorลดลง
2.4Gabaminergic system
psychomotor performance ลดลงเมื่อตอบสนองต่อ benzodiazepine
เกิดการเพิ่มของsensitivity ของ benzodiazepine receptor ของผู้สูงอายุ
การตอบสนองต่อ GABA ของ postsynaptic receptorลดลง
กลุ่มยาที่ใช้บ่อยและอาจทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาในผู้สูงอายุ
1.Cardiovascular drugs
1.2Antiarrhythmics ใช้ในภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะรุนแรง ควรเลี่ยงไม่ใช้ในผู้สูงอายุเนื่องจากมีพิษที่สำคัญอาจเกิดหัวใจล้มเหลวได้ ex.quintidin,procainamide
1.3Antihypertensive drugs
ยาขับปัสสาวะ ควรใช้ในขนาดต่ำๆ ระวังการเกิดระดับโปตัสเซียมในเลือดต่ำ ภาวะขาดสมดุลอิเล็กโทรลัย หากใช้ไม่ได้ผลให้ใช้ยากลุ่ม Beta blocker
calcium antagonist มีประสิทธิภาพดีและปลอดภัย แต่ราคาแพงและต้องใช้วันละหลายครั้ง
angiotensin-converting enzyme inhibitor(ACEI) มีประสิทธิภาพแต่ขับออกทางไต ทำให้การทำงานของไตลดลง ผลกระทบคือไอเยอะ
andrenergic neuron blocking ลดความดันโลหิต และทำให้หัวใจเต้นผิดจังหวะ
1.1Cardiac glycosides ex.diagoxin รักษาโรคหัวใจล้มเหลว ผู้ป่วยไตวายระวังเกิดการะสมของยาและเกิดพิษได้
1.4Atherosclerosis
ผู้ใหญ่ที่มีสภาวะ hyperlipidemia สามารถรักษาได้โดยให้ควบคุมอาหาร งดของทอดของมัน อาการกลุ่มนี้ที่พบได้คือคลื่นไส้ อึดอัดในท้อง ผื่นคันตามตัว อาจพบระดับของtransaminase,alkaline phosphatase และ uric acid ในเลือดสูงได้
2.Diabetes drugs
ส่วนใหญ่เป็นเบาหวานชนิดไม่พึ่งอินซูลิน หลักในการรักษาคือควบคุมชนิดอาหาร น้ำหนัก และออกกำลังกาย
ยาsulfonylurea พบอาการไม่พึงประสงค์คือระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ ยาจะถูกเมตาบอไลท์ในตับและไต บางครั้งให้ใช้การฉีดอินซูลินไปแทนยาตัวนี้
3.Gastrointestinal drugs
histamine2 (H2) blockers ใช้รักษาแผลกระเพาะอาหารและลำไส้ได้ดีในผู้สูงอายุ cimetidine ในผู้ป่วยหนักพบว่าอาจทำให้เกิดจิตสับสน นอกจากนี้ cimertidine และ ranitidine จะยับยั้งการทำงานของcytochrome P450 ในตับ
ยาแก้คลื่นไส้ อาเจียน กลุ่ม metoclopramide ใช้รักษาหลอดอาหารอักเสบ อาการข้างเคียงเกิดเซื่องซึม สับสน และเกิด extra pyramidal side effect
dopamine antagonist และ cholinergic agonist ใช้ในการรักษาอาการคลื่นไส้ อาเจียน และ GERD ผลกระทบ สับสน ซึม เกิดextra pyramidal
4.Non-stroidol anti-inflammatory drugs (NSAIDs)
NSAIDs ใช้แง่รักษาการปวด ควรเลือกใช้ยากลุ่มออกฤธิ์สั้น ผลข้างเคียง:แผลเลือดออกในกระเพาะอาหาร
6.Antimicrbial drugs
โรคการอักเสบติดเชื้อที่พบบ่อยคือ โรคทางระบบหายใจและโรคทางระบบทางเดินปัสสาวะ
ควรจะต้องมีการปรับขนาดยาที่จะใช้เหล่านี้เพื่อป้องกันพิษที่จะเกิดขึ้นกับไต และอวัยวะอื่นๆด้วย
7.Drug used in Alzheimer’s disease
ส่วนใหญ่เน้นที่ยา cholinomimetic drugs ออกฤทธิ์คล้าย Acetylcholine ex.tacrine donepezil รักษาอาการdementia
การเกิดปฎิกิริยาต่อกันของยากับยาและยากับอาหารในผู้สูงอายุ
Cardiac glycosides + Quinidine ก่อให้เกิดพิษที่หูและไตได้รุนแรงขึ้น
ยาช่วยในการเต้นของหัวใจ + กาแฟ ทำให้เกิดหัวใจเต้นผิดจังหวะ
-Aspirin +Heparin/Warfarin เกิดภาวะเลือดออกไม่หยุด ตามอวัยวะต่างๆ ควรเจาะหาระดับINR และหลีกเลี่ยงการกินอาหารพวก โสม ขิง แปะก๊วย กระเทียม
การใช้ยาในผู้สูงอายุ
พฤติกรรมการใช้ยาในผู้สูงอายุ
1.การใข้ยาด้วยตนเอง
ความสามารถในการบริหารยา มีความรู้ในการใช้ยา ความจำในเวลาที่ใช้ยา จำนวนปริมาณที่ถูกและสามารถใช้ได้ถูกต้องตามคำแนะนำ
ความสามารถในการตัดสินใจเกี่ยวกับการใช้ยาอย่างเหมาะสม เช่น เมื่อมีอาการปวดสามารถหยิบยาที่บรรเทาอาการปวดได้เหมาะสม
2.การใช้ยาตามคำสั่งแพทย์
ให้ความร่วมมือในการใช้ยา มีหลักการใช้
concordance ใช้ในกรณีที่มีข้อตกลงให้โอกาสผู้ป่วยได้ตัดสินใจ
adherence การปฎิบัติตามข้อตกลงทีเ่กิดขึ้นระหว่างแพทย์กับผู้ป่วย
compliance การปฎิบัติตามคำสั่งใช้ยา
ปัจจัยที่ส่งผลต่อพฤติกรรม
ความเชื่อและทัศนคติของผู้สูงอายุ
การใช้ยาหลายชนิดและความซับซ้อนของแผนการใช้ยา
ความจำของผู้สูงอายุ
การได้รับข้อมูลเกี่ยวกับตัวยา
ความรู้ผู้สูงอายุ
ปัญหาการใช้ยาของผู้สูงอายุ
ความคลาดเคลื่อนทางยา
ความไม่ร่วมมืดในการใช้ยา
เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา
ปฎิกิริยาอันไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา
การจัดการปัญหาการใช้ยาในผู้สูงอายุ
การจัดการเชิงรุก เน้นการให้ข้อมูลและการให้คำแนะนำก่อนกลับบ้าน
การจัดการเชิงระบบ จัดตั้งทีมที่ปรึกษาหารือกันในทีมสุขภาพ
การจัดการเชิงรับ จะกระทำเมื่อผู้สูงอายุเข้ารับบริการในสถานพยาบาล ต้องแก้ไขพฤติกรรมการใช้ยาโดยใช้การสื่อสารลักษณะ2ทาง
บทบาทของพยาบาลที่เกี่ยวข้องกับการใช้ยาในผู้สูงอายุ
สั่งใช้ยาซึ่งจะต้องเป็นไปตามพระราชบัญญัติวิชาชีพพยาบาล
ส่งเสริมให้ผู้ป่วยมีพฤติกรรมกาใช้ยาที่ปลอดภัยโดยคำนึงถึงประสิทธิภาพของการรักษาและความปลอดภัย
บริหารยาให้แก่ผู้ป่วยโดยตรง เช่น จัดยาให้ผู้ป่วย
การบริหารยาแก่ผู้สูงอายุควรคำนึงถึงสิ่งต่อไปนี้
ให้การวินิจฉัยที่ถูกต้อง
ขนาดของยา
ความจำเป็นที่ใช้ยา
รูปแบบของยาที่เหมาะสม
ผลข้างเคียงหรือฤทธิ์ยาที่ไม่พึงประสงค์
ปฎิกิริยาต่อกันของยา
ความชัดเจนของการอธิบายเกี่ยวกับการใช้ยา
ไม่ควรใช้ยาติดต่อกันเป็นเวลานาน