Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 5 การใช้ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาท, วัคซีนกับเซรุ่มต่างกันอย่างไร,…
บทที่ 5 การใช้ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาท
ระบบประสาทอัตโนมัติแบ่งออกเป็น 2 ระบบย่อย
ระบบประสาทซิมพาเธติค(Sympathetic) หรือ Adrenergic system
ระบบ Sympathetic มักจะกระตุ้น ส่วน Parasympathetic มักจะยับยั้ง
และควบคุมอวัยวะภายใน ระบบดังกล่าวจะท างานผสานกัน เช่น ที่หัวใจสารที่มีผลต่อระบบ Sympatheticเรียกว่า adrenergic agents
ระบบประสาทพาราซิมพาเธติค (Parasympathetic) หรือ Cholinergic system
Parasympathetic หัวใจจะเต้นเร็วขึ้น ถ้า Parasympathetic ท างาน
มากหัวใจจะเต้นช้าสารที่มีผลต่อระบบ Parasympathetic ทางเภสัชนิยมเรียกว่า cholinergic agents
Receptors
เป็นตัวรับที่จับกับ neurotransmitter ซึ่งประกอบด้วย Cholinergic
Receptor หรือ cholinoceptor
ส่วน presynaptic receptor ที่อยู่ที่ presynaptic nerveending มีหน้าที่ควบคุมปริมาณของ neurotransmitterที่หลั่งออกมา เมื่อneurotransmitter ถูกหลั่งออกมาสูงพอแล้ว
ผลต่อร่างกายและประโยชน์ทางยา
ทำให้เส้นเลือดขยายตัว ทำให้ความดันโลหิตตก ลดอัตราการเต้นของหัวใจ
ทำให้กระเพาะปัสสาวะหดตัวช่วยให้ปัสสาวะได้ง่ายขึ้น เช่น bethanecol
ทำให้รูม่านตาหด (miosis) ทำให้ความดันในลูกตาลดลงในโรคต้อหิน เช่นpilocarpine
เห็ดบางอย่างก็มี องค์ประกอบของสารพวกนี้ เมื่อรับประทานเข้าไปจึงเป็นพิษ ลักษณะอาการที่เรียกว่า Cholinergic effect
การ monitor และการพยาบาล
การให้ IV infusion เร็วเกินไปอาจเป็นสาเหตุให้ผู้ป่วย death
Monitor HR,BP ถ้ามีอาการดังต่อไปนี้ข้อใดข้อหนึ่งให้รายงานแพทย์
สังเกตผิวหนังบริเวณมือและเท้า, ริมฝีปาก, ใบหู เพื่อดู sign ของ
vasoconstriction เช่น ผิวหนังซีด, ลาย, เย็น
Neurotransmitter(NT)
สารสื่อประสาทที่เชื่อมต่อการส่งสัญญาณหรือกระแสประสาทระหว่างเซลล์ประสาท หรือการส่งสัญญาณไปกระตุ้นอวัยวะเป้าหมาย
สารที่หลั่งจาก cholinergic neuron เรียกว่า acetylcholine
(Ach)
สารที่หลั่งจาก adrenergic neuronเรียกว่าnorepinephrine (NE) สารที่หลั่งจาก adrenal medulla เรียกว่า epinephrine (EPI)
Cholinergic drug
2.1 Nicotinic Cholinergic Agents
Nicotine เป็นตัวต้นแบบของ Nicotinic Cholinergic Agents
พบในบุหรี
ทำให้เกิด euphoria เคลิ้มฝัน ความดันโลหิตสูงขึ้น ถ้าให้น้อยกระตุ้นการหายใจ
ความรุนแรงขึ้นกับขนาดที่ได้รับ กรณีได้รับในขนาดสูง เช่น ฉีดเข้าโดยตรงมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน
น ้าลายไหลมาก ผิวหนังเย็น
2.2 Muscarinic cholinergic Agents
Acetylcholine มีผลต่อ Muscarinic ที่แรงกว่า
nicotinic
จุดเด่นของ Muscarinic อยู่ที่ post ganglionic parasympathetic nerve จะมีอยู่ที่ในสมอง ปมประสาทดังนั้นจึงเรียกว่า Parasympathomimetics
แบ่งง่ายๆเป็น 2 กลุ่มคือ acetylcholine และอนุพันธ์ และสารที่ให้ผล
แบบเดียวกัน เช่น pilocarpine
สารหรือยาแต่ละตัวจ าเพาะ และมีความแรงต่อreceptorไม่เท่ากัน
3.Muscarinic Receptor Antagonist
หรือ Anticholinegic Drugs
Anticholinegic drug หรือ Parasympatholytic
ได้แก่ hyoscine, atropine
ผลต่อร่างกายและประโยชน์ทางยาของ Atropine สามารถ block
muscarinic receptors เท่านั้น
ถ้าให้ปริมาณไม่มากจะไม่มีผลต่อ CNS
4.Adrenergic Agents
Adrenergic Agents เป็นสารที่มีผลต่อระบบประสาท
sympathetic
ระบบประสาทsympathetic เหมือนที่เกิดจากสารสื่อประสาท
epinephrine
Dopamine
เป็นสารสื่อประสาทในสมอง เมื่อแตกตัวจะได้ norepinephrine และ
Epinephrine
เป็นยาฉีดเพื่อ แก้ปัญหา ความดันตกอย่างรวดเร็ว (shock)
ยากลุ่มβ2 agonist
้อดี ใช้ขยายหลอดลมได้ดี ในผู้ป่วย หอบหืด
5.Adrenergic Antagonist
ยาที่ใช้ได้แก่ Prazosin, Doxazosin
ลักษณะเด่น ซึ่งแสดงถึงความเป็นautonomic nervous system ก็คือ มีการลดความดันลงอย่างรวดเร็ว
ดื้อยาอย่างรวดเร็ว เหมาะกับการใช้แบบชั่วคราว ถ้าใช้เป็นประจำ ร่างกายจะปรับตัว ทำให้ยาไม่ค่อยได้ผล โดยเฉพาะ Doxazosin
β1 selective adrenergic blocker
ข้อดีคือ ให้ผลจำเพาะมากกว่า
ข้อเสียคือ ปัญหาของการทนต่อยา และวิธีการบริหารยาต้องค่อยๆให้ จึงทำให้การใช้ใน
ผู้ป่วยความดันโลหิตสูง ซึ่งต้องใช้ยาประจ านั้นต้องปรับยาขึ้นเรื่อยๆ
ส่วนมากในปัจจุบันมุ่งเน้นมาใช้ในโรคหัวใจมากกว่า เช่น Angina
Arrhythmia, Heart Failure
