Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 4 ยาปฏิชีวนะกลุ่มต่างๆ ยาต้านมะเร็ง - Coggle Diagram

- - - - 1.3 Fosfomycin
      - 1.2 Glycopeptide ได้แก่ Vancomycin และ Teicoplanin
      - 1.1 กลุ่ม Beta –lactams และยาอื่นที่มีโครงสร้างคล้ายกัน ได้แก่ ยากลุ่ม Penicilline ทั้งหมด Cephalosporins และ Carbapenam (Imipenam/Cilastatin , Meropenam , Doripenam , Ertapenam )
    - - 2.2 Macrolides ได้แก่ erythromycin, roxithromycin azithromycin, Clarithromycinและ Lincosamide ( Clindamycin )
      - 2.3 Tetracycline เช่น Tetracycline, Minocycline,doxycycline
      - 2.4 Glycylcyclines ขณะนี้มีตัวเดียวคือ tigecycline
      - 2.1 Aminoglycoside เช่น Gentamicin , Amikacin
  - - - กลไกการออกฤทธิ์ของยาเพนิซิลลินคือ ตัวยาจะยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย โดยจะเข้าไปยับยั้งการสร้างสารเปบทิโดกลัยแคน (Peptidoglycan) ซึ่งเป็นตัวประกอบสำคัญของผนังเซลล์ของแบคทีเรีย จากการก่อกวนนี้ทำให้การสร้างผนังเซลล์ในแบคทีเรียหยุดชะงัก ไม่สามารถเจริญ เติบโตหรือแพร่พันธุ์ได้และทำให้แบคทีเรียตายลงในที่สุด
      - ยาเพนิซิลลินถือเป็นยาปฏิชีวนะกลุ่มแรกที่ถูกนำมาใช้บำบัดรักษาการติดเชื้อจากแบคทีเรียกลุ่ม Staphylococci และ Streptococci สำหรับเชื้อที่ตอบสนองต่อเพนิซิลลินได้ดีจะเป็นแบคทีเรียกลุ่ม แกรมบวก (Gram positive) ปัจจุบันยังมีการใช้ยากลุ่มเพนิซิลลินอยู่ ถึงแม้จะมีเชื้อหลายตัวเกิดการดื้อยาด้วยผลของการใช้ยาที่ผิดวิธี แต่ก็ยังมีแบคทีเรียบางกลุ่มที่ตอบสนองกับยานี้
      - องค์การอนามัยโลก (WHO) ได้จัดให้ยาเพนิซิลลินเป็นกลุ่มยาจำเป็นขั้นพื้นฐานสำหรับชุมชน คณะกรรมการอาหารและยาของไทยก็ได้บรรจุยาเพนิซิลลินลงในบัญชียาหลักแห่งชาติเช่นกัน
      - มีข้อควรระวังการใช้ยาเพนิซิลลินดังนี้เช่น
        
        ห้ามใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยาเพนิซิลลินหรือผู้ที่แพ้ยาในตระกูลเบต้า-แลคแตม (Beta lactam) เช่น เซฟาโลสปอริน (Cephalosporin)
        
        หากพบอาการเหล่านี้หลังใช้ยาให้หยุดการใช้ยานี้ทันที แล้วรีบพบแพทย์/ไปโรง พยาบาลทันทีเช่น มีลมพิษ ผื่นคันขึ้นเต็มตัว หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก ปวดท้องมาก ท้องเสียอย่างมาก หรือคลื่นไส้- อาเจียนอย่างรุนแรง
        
        ระวังการใช้ยากับสตรีตั้งครรภ์และสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร ถึงแม้ว่าเพนิซิลลินจะจัดว่าปลอดภัยในผู้ป่วยกลุ่มนี้ แต่ก็ต้องระวังในเรื่องผลข้างเคียงที่อาจส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันของผู้ป่วยเช่น มีอาการท้องเสีย หรือผื่นคันขึ้นหลังการใช้
        
        ระวังการเกิดเชื้อราในช่องปากและที่อวัยวะเพศขณะที่ได้รับยากลุ่มเพนิซิลลิน
    - - แมคโครไลด์ (Macrolide) จัดเป็นยาปฏิชีวนะที่ใช้แพร่หลายอีกกลุ่มหนึ่ง สามารถยับยั้งเชื้อแบคทีเรียโดยการก่อกวนที่สารพันธุกรรม หรือที่เรียกว่า อาร์เอนเอ (RNA) ตัว อย่างยากลุ่มแมคโครไลด์ เช่น อีรีโทรมัยซิน (Erythromycin) อะซิโทรมัยซิน (Azithromycin)คลาริโธรมัยซิน(Clarithromycin) และรอกซิโทรมัยซิน (Roxithromycin) ทำให้เชื้อไม่สามารถสังเคราะห์โปรตีนในการดำรงชีวิตได้ มักใช้ในการรักษาโรคติดเชื้อจากแบคทีเรียในทางเดินหายใจส่วนบนและส่วนล่างมักนำมาใช้ กรณีคนที่แพ้ยากลุ่ม Penicilline
        
        มีข้อควรระวังการใช้ยาแมคโครไลด์ดังนี้เช่น
        
        หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคตับ
        
        การใช้ยาในกลุ่มแมคโครไลด์มีข้อจำกัดและต้องระวังการใช้ยากับหญิงตั้งครรภ์และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตรเช่น ยาErythromycin ส่วนยา Roxithromycin และ Clarithromycin มีความปลอดภัยในการใช้กับหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
        
        การใช้ยากลุ่มนี้นานมากกว่า 10 วันมีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะตับอักเสบ
        
        ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาในกลุ่มแมคโครไลด์
    - - อะมิโนไกลโคไซด์ (Aminoglycosides) เป็นยาปฏิชีวนะใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียที่กระดูกข้อ การติดเชื้อที่ผิวหนัง การติดเชื้อระบบทางเดินหายใจ การติดเชื้อหลังผ่าตัด ยากลุ่มนี้ไม่ค่อยดูดซึมทางลำไส้ต้องใช้วิธีฉีดเข้ากล้ามหรือฉีดเข้าทางหลอดเลือด มีความเป็นพิษต่อไตและหูชั้นใน ( Ototoxicity )
      - กลไกการออกฤทธิ์ของยากลุ่มอะมิโนไกลโคไซด์คือ ตัวยาจะออกฤทธิ์รบกวนการทำงานของสารพันธุกรรมในแบคทีเรียที่เรียกว่า อาร์เอ็นเอ (RNA) ทำให้แบคทีเรียไม่สามารถจำลองหรือสร้างสารพันธุกรรมขึ้นมาใหม่ได้ จึงเป็นเหตุให้ตัวแบคทีเรียตายลงและหยุดการแพร่พันธุ์ในที่สุด
    - - เซฟาโลสปอริน (Cephalosporin) จัดเป็นกลุ่มยาปฏิชีวนะที่ออกฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียได้หลายชนิด เช่น ชนิดก่อการอักเสบของทางเดินหายใจ และของทางเดินอา หาร ยากลุ่มนี้ไม่ทนกรดเช่นเดียวกับกลุ่มเพนิซิลลิน(Penicillin) และดูดซึมในทางเดินอาหารได้ไม่ดี จึงต้องใช้การฉีดเข้ากล้ามหรือเข้าหลอดเลือด แต่ก็พบว่ายาเซฟาโลสปอรินบางตัวมีคุณสมบัติทนกรดได้ดี ทั้งยังสามารถให้ยาโดยการรับประทานได้
      - กลไกการออกฤทธิ์ของยากลุ่มเซฟาโลสปอริน คือ ตัวยาจะรบกวนการสังเคราะห์เปปทิโด ไกลแคน (Peptidoglycan) ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญของผนังเซลล์ในแบคทีเรียส่งผลให้แบค ทีเรียหยุดการเจริญเติบโตและตายในที่สุด ยาในกลุ่มนี้ยังสามารถทนต่อเอนไซม์เบต้าแลคแตมของแบคทีเรีย ซึ่งมีฤทธิ์ทำลายยาปฏิชีวนะในกลุ่มเพนิซิลลิน (Penicillin) ได้อีกด้วย (จึงใช้รักษาโรคติดเชื้อแบคทีเรียที่ดื้อต่อยาเพนิซิลลิน) จากกลไกที่กล่าวมาจึงทำให้ยากลุ่มนี้มีฤทธิ์ตามสรรพคุณ
      - กลุ่มยาเซฟาโลสปอริน (Cephalosporin) เป็นยาปฏิชีวนะประเภทเบต้า-แลคแตม (B-Lactam antibiotic) โดยมีแหล่งกำเนิดมาจากเชื้อราที่รู้จักกันในชื่อว่า Cephalosporium โดยยา เซฟาโลสปอริน มีฤทธิ์ต่อต้านเชื้อแบคทีเรียทั้งชนิดแกรมบวกและชนิดแกรมลบ และถูกจำแนกออกเป็น 5 รุ่นย่อย (Generation) ดังนี้
        
        รุ่นที่ 1 (First generation)
        
        รุ่นที่ 2 (Second generation)
        
        รุ่นที่ 3 (Third generation )
        
        รุ่นที่ 4 (Fourth generation)
        
        รุ่นที่ 5 (Fifth generation)
      - มีข้อควรระวังการใช้ยาเซฟาโลสปอรินดังนี้
        
        ห้ามใช้ยานี้กับผู้แพ้ยากลุ่มเซฟาโซลิน
        
        ระวังการใช้ยานี้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยาเพนิซิลิน
        
        ระวังการใช้ยานี้กับผู้ที่มีภาวะไต และ/หรือ ตับทำงานผิดปกติ
        
        ระวังการใช้ยานี้กับหญิงตั้งครรภ์และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
        
        ระวังการใช้ยานี้กับผู้ที่มีโรคท่อทางเดินน้ำดีอุดตัน
    - - เตตราไซคลีน (Tetracyclines) ใช้รักษาการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะและการติดเชื้อในลำไส้ รักษาหลอดลมอักเสบแผล ฝี หนอง มีกลไกการออกฤทธิ์โดยก่อกวนการทำ งานของสารพันธุกรรม หรือ RNA ของเชื้อแบคทีเรีย ทำให้เชื้อไม่สามารถสังเคราะห์โปรตีนได้ และทำให้เชื้อหยุดการเจริญเติบโต ห้ามใช้ยาในเด็กอ่อนและหญิงมีครรภ์ เพราะอาจส่ง ผลถึงการเจริญเติบโตของกระดูกของเด็กและของทารกในครรภ์ได้ หากใช้ร่วมกับยาเม็ดคุมกำเนิด จะลดประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดจึงอาจตั้งท้องได้ ห้ามใช้ร่วมกับยาลดกรด และ/หรือ ยากลุ่มวิตามินที่มีเหล็กเป็นส่วนประกอบ เพราะจะลดการดูดซึมยาเตตราไซคลีนได้
      - ข้อควรระวังของยากลุ่มเตตราไซคลีน มีดังนี้
        
        ห้ามใช้ยาในเด็กอ่อนและหญิงตั้งครรภ์ เพราะอาจส่งผลถึงการเจริญเติบโตของกระดูกของเด็กและของทารกในครรภ์ได้
        
        หากใช้ร่วมกับยาเม็ดคุมกำเนิด จะลดประสิทธิภาพในการคุมกำเนิด จึงอาจตั้งครรภ์ได้
        
        ห้ามใช้ร่วมกับยาลดกรด และ/หรือ ยากลุ่มวิตามินที่มีเหล็กเป็นส่วนประกอบ เพราะจะลดการดูดซึมยาเตตราไซคลีนได้
        
        ตัวอย่างยากลุ่มเตตราไซคลีน เช่น เตตราไซคลีน Doxycycline และ Oxytetracycline
        
        ห้ามใช้ยากับผู้ที่แพ้ยานี้
        
        ห้ามใช้ยาในหญิงตั้งครรภ์ และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
        
        ห้ามใช้ยาในเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 8 ปี ด้วยก่อให้เกิดภาวะสีของฟันคล้ำขึ้น
        
        ห้ามรับประทานยาเตตราไซคลีน พร้อมกับนม และยาลดกรด ด้วยจะลดการดูดซึมของยา
    - - ข้อควรระวังและห้ามใช้ยากลุ่มควิโนโลน คือ ในผู้ที่เป็นโรคลมชักเพราะอาจกระตุ้นสมองเป็นสาเหตุให้ชักได้บ่อยขึ้น ตัวอย่างยากลุ่มควิโนโลน Ciprofloxacin Levofloxacin Norfloxacin และ Ofloxacin
      - ควิโนโลน (Quinolones) ใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียในระบบทางเดินปัสสาวะ ทางไต และต่อมลูกหมาก ยากลุ่มนี้ออกฤทธิ์โดยรบกวนการสร้างโปรตีนในสารพันธุกรรมของเชื้อแบคทีเรียที่เรียกว่า ดีเอนเอ (DNA)
      - กลไกการออกฤทธิ์ของยากลุ่มควิโนโลนคือ ตัวยาจะออกฤทธิ์ยับยั้งการสังเคราะห์ดีเอ็นเอ(DNA) ของตัวแบคทีเรีย ทำให้แบคทีเรียหมดสภาพในการแบ่งเซลล์และตายในที่สุด