Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ปัญหาสุขภาพจิตและปัญหาเพศสัมพันธ์ในผู้สูงอายุ - Coggle Diagram
ปัญหาสุขภาพจิตและปัญหาเพศสัมพันธ์ในผู้สูงอายุ
•
ภาวะซึมเศร้า (Depression)
อาการและอาการแสดง
อาการหลัก ได้แก่ มีอารมณ์ซึมเศร้า มีอาการเกิดขึ้นตลอดเวลาทั้งวันติดต่อกันเป็นเวลา 2 สัปดาห์ขึ้นไป ไม่มีความสุข ไม่สนใจในสิ่งต่างๆที่ปกติเคยสนใจ อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย
อาการอื่นๆ ได้แก่ ไม่มีความมั่นใจ คุณค่าในตนเองลดน้อยลง รู้สึกผิดหรือบาปอย่างไม่สมเหตุผล คิดถึงเรื่องความตาย มีความคิดหรือพฤติกรรมอยากฆ่าตัวตาย ไม่มีสมาธิหรือคิดอะไรไม่ออก ตัดสินใจไม่ได้ การเคลื่อนไหวผิดปกติไปจากเดิม เชื่องช้า กระวนกระวายผุดลุกผุดนั่ง นอนไม่หลับ เบื่ออาหาร ไม่สนใจเรื่องเพศสัมพันธ์
การวินิจฉัย
ซักประวัติ ตรวจร่างกาย
ตรวจคัดกรอง : 2Q
เครื่องมือประเมิน : 9Q, GDS, TGDS
สาเหตุ
ปัจจัยทางชีวภาพ : ความไม่สมดุลของสารสื่อประสารท และการสูญเสียการควบคุมการทำหน้าที่ของระบบต่อมไร้ท่อ
ปัจจัยทางด้านจิตใจ : การเบี่ยงเบนด้านการคิดรู้ เหตุการณ์ชีวิตที่ก่อให้เกิดความเครียด เช่น การสูญเสีย การคาดหวังความสามารถในตนเองต่ำ
ปัจจัยทางสังคมและประชากร : เพศหญิงเสี่ยงมากกว่าเพศชาย 2-3 เท่า ผู้ที่ไม่ได้สมรส อยู่ตามลำพัง การขาดแหล่งให้การสนับสนุนทางสังคม
ปัจจัยเสี่ยง : ผู้สูงอายุหญิง มีประวัติบุคคลในครอบครัวเป็นซึมเศร้า สถานะทางเศรษฐกิจสังคมต่ำ มีโรคร่วมหลายโรค มีภาวะทุพพลภาพต้องพึ่งพา ได้รับยาหลายขนาน ประวัติใช้สารเสพติด
SIG E CAPS
S - Sleep disturbances (นอนไม่หลับ)
I - Loss of Interest (ไม่อยากสนใจอะไร)
G - Feelings of Guilt (รู้สึกผิด)
E - Decreased Energy (อ่อนเพลียง่าย)
C – Concentration / memory problems (ลืมง่าย)
A – Appetite / weight changes (เบื่ออาหาร ผอมลง)
P – Psychomotor changes (agitation / retardation เฉื่อยชา / กระวนกระวาย)
S – Thoughts of death or Suicide (คิดอยากตาย)
ทำไมผู้สูงอายุจึงมีอาการโรคซึมเศร้ามากกว่าวัยอื่น
การเปลี่ยนแปลงของสารสื่อประสาทในสมองทำให้เกิดโรคซึมเศร้าได้ง่าย
การที่มีโรคทางกายบางอย่าง เช่น โรคสมองเสื่อม โรคหลอดเลือดสมอง โรคมะเร็ง
การเจ็บป่วยทางกายที่ไม่ได้มีผลกระทบต่อสมองโดยตรงแต่ทำให้เกิดความทุกข์ทรมาน เจ็บปวด หรือ เกิดความรู้สึกว่าร่างกายไม่แข็งแรง อาจทำให้เกิดอารมณ์ซึมเศร้าได้
ยาหลายชนิดอาจทำให้มีอารมณ์เศร้าได้
การเปลี่ยนแปลงทางด้านจิตใจ เช่น ต้องสูญเสียคู่ชีวิต หรือ ต้องออกจากงานเนื่องจากเกษียณอายุการทำงาน
การเปลี่ยนแปลงทางด้านสังคม
การรักษา
รักษาด้วยยา : Selective serotonin reuptake enhances : SSRE
ไฟฟ้ารักษา (electroconvulsive therapy)
จิตบำบัด เช่น Cognitive Behavioral Therapy (CBT), Interpersonal Psychotherapy (IPT), Problem Solving Therapy (PST)
การช่วยเหลือทางสังคม
ความหมาย
เป็นกลุ่มอาการที่ประกอบด้วยอาการแสดงของความผิดปกติด้านอารมณ์ การรู้คิด และการทำหน้าที่ด้านร่างกาย
การพยาบาล
การค้นหาภาวะซึมเศร้าตั้งแต่ระยะแรก
ประเมินการคิดรู้ หรือ สภาพสมอง MMSE, SGDS, SIG E CAPS
การประสานการบำบัดโดยเร็วและถูกต้องจะช่วยป้องกันผลลัพธ์ที่ไม่พึงประสงค์ รวมทั้งการเสียชีวิตของผู้สูงอายุ
การพยาบาลเพื่อลดความรุนแรงของภาวะซึมเศร้า
ประสานการบำบัดรักษากับแพทย์ที่รักษาและจิตแพทย์
ให้ยาตามแนวทางการรักษาและสังเกตผลลัพธ์ของยา
ประสานการบำบัดรักษาต่างๆ
การป้องกันการเกิดภาวะซึมเศร้า
ลดปัจจัยเสี่ยง หรือ ปัจจัยกระตุ้น เช่น หลีกเลี่ยงการแยกผู้สูงอายุออกจากสังคม
ให้การดูแลด้านจิตสังคมอย่างสม่ำเสมอ โดยร่วมกับญาติและครอบครัวเพื่อส่งเสริมกระบวนการปรับตัวกับความเจ็บป่วยและผลของการเจ็บป่วยที่เกิดขึ้น
เฝ้าระวังยาที่ใช้รักษาโรคทางกายแต่อาจทำให้เกิดอารมณ์ซึมเศร้า
ลดภาวะแทรกซ้อนจากโรคที่ป้องกันได้ ซึ่งอาจทำให้การเจ็บป่วยรุนแรงขึ้น
การป้องกันอันตรายอันเกิดจากภาวะซึมเศร้า
• ปัญหาเพศสัมพันธ์ (Sexual dysfunction)
ปัจจัยที่ส่งผลต่อเพศสัมพันธ์ในผู้สูงอายุ
การเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย เช่น การตอบสนองทางเพศลดลง ความถี่ของจุดสุดยอดลดลง ผู้สูงอายุชายมีการตื่นตัวทางงเพศลดลง ผู้หญิงมีอาการเจ็บปวดเมื่อมีเพศสัมพันธ์
ปัญหาสุขภาพ เช่น ต่อมลูกหมากอักเสบ ไขสันหลังถูกกดจากโรคข้อเสื่อม Pakinsonism
การใช้ยาบางชนิด เช่น ยารักษาโรคความดันโลหิตสูง
ปัญหาเกี่ยวกับความบกพร่องในการทำหน้าที่ทางเพศ
Premature Ejaculation (ล่มปากอ่าว , นกกระจอกไม่ทันกินน้ำ)
อาการ ฝ่ายชายถึงจุดสุดยอดเร็วจนไม่สามารถทำให้ฝ่ายหญิงเกิดความพอใจได้
สาเหตุ ทางจิตใจ ความเครียด วิตกกังวล
Frigidity (เฉยชาทางเพศ)
อาการ เพศหญิงเฉยชา ขาดการตอบสนองทางเพศ
สาเหตุ การเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกายตามวัย ทางจิตใจ อารมณ์ ความเครียด วิตกกังวล ซึมเศร้า ทัศนคติทางเพศ
Erectile Dysfunction (ED) การไร้ หรือ เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ หรือ มะเขือเผา
อาการ อวัยวะเพศชายไม่แข็งตัว หรือ อ่อนตัวเร็ว จนไม่สามารถมีเพศสัมพันธ์ได้
สาเหตุ ทางร่างกาย มีการเปลี่ยนแปลงของหลอดเลือดในอวัยวะเพศ
ทางจิตใจ เกิดจากความเครียด วิตกกังวล ทัศนคติและความเชื่อในเรื่องเพศ
Dyspareunia (เจ็บเวลามีเพศสัมพันธ์)
อาการ ฝ่ายหญิงเจ็บเวลามีเพศสัมพันธ์ เนื่องจากอวัยวะเพศขาดการหล่อลื่นทำให้เกิดการเสียดสีจนบาดเจ็บ
สาเหตุ ทางร่างกาย มีการเปลี่ยนแปลงไปตามวัย ทางจิตใจ ขาดความรู้สึก ความต้องการทางเพศ ขาดการตอบสนองทางเพศ
เพศสัมพันธ์ที่เหมาะสมส่งผลดีต่อผู้สูงอายุ
สามารถจัดเป็นการออกกำลังกายอย่างหนึ่ง
การมีกิจกรรมอย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้มีการทำงานของระบบต่างๆของร่างกายดีขึ้น
เกิดความเชื่อมั่นในตนเอง เกิดความพึงพอใจ ส่งผลให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพกายและสุขภาพจิตที่ดี ทำให้อายุยืนยาวมากขึ้น
บทบาทของพยาบาลในการช่วยเหลือผู้สูงอายุที่มีปัญหาด้านเพศสัมพันธ์
ประเมินปัญหาโดยซักประวัติเกี่ยวกับเรื่องเพศ ได้แก่ สัมพันธภาพระหว่างคู่ ความสนใจในเรื่องเพศ แบบแผนการทำหน้าที่ทางเพศ ปัญหาสุขภาพ
ประเมินการใช้ยาในผู้สูงอายุโดยเฉพาะยาที่ใช้ทั่วไปในการรักษาโรคที่มีผลกระทบต่อการแสดงออกด้านเพศสัมพันธ์ เช่น กลุ่มยาต้านเศร้า กลุ่มยาลดความดันโลหิต
ประเมินการดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ซึ่งส่งผลต่อวงจรการตอสนองทางเพศ
ใช้ข้อมูลที่ได้จากการประเมินปัญหามาแก้ไข้ความเข้าใจผิดในเรื่องเพศ
ส่งเสริมให้อัตมโนทัศน์ที่ดี
ให้คำแนะนำ เป็นที่ปรึกษา และปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญที่เกี่ยวข้อง
เพศสัมพันธ์เป็นวิถีแห่งธรรมชาติของคนเราซึ่งมีความสัมพันธ์กับความสุขและความทุกข์ของบุคคลและเป็นเรื่องสำคัญของครอบครัวอย่างยิ่งเรื่องหนึ่ง