Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การนอนหลับในผู้สูงอายุ, REM, การนอนหลับระยะที่ 3, 4 NREM…

- - - - การกระตุกเป็นการหดตัวของกล้ามเนื้อระยะเวลาสั้น พบในการนอนหลับระยะที่ 1 และ 2 NREM
      - มักเกิดร่วมกับการหยุดหายใจขณะนอนหลับ มีภาวะไตวายเรื้อรัง หรือการใช้ยาต้านอาการซึมเศร้า
      - การกระตุกแขนขาทำให้ตื่นบ่อยขณะนอนหลับ
      - ไม่สดชื่น ภายหลังการตื่นนอน และนอนหลับในกลางวันเพิ่มขึ้น
    - - ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีโรคประจำตัว จึงจำเป็นต้องใช้ยา
      - ยาออกฤทธิ์ในระยะยาว และมีผลข้างเคียงค่อนข้างสูงต่อผู้สูงอายุ โดยเฉพาะถ้ารับยาขนาดที่ไม่เหมาะสม
      - ยาที่รบกวนในการนอนหลับ ได้แก่ บาบิทูเรต โดยยาจะรบกวนการนอนหลับในระยะ REM ทำให้เกิดอาการฝันร้ายเกิดภาพหลอน
      - ยากั้นเบต้าทำให้เกิดฝันร้าย
      - ยาคอร์ติโคเสตียรอยด์ รบกวนการนอนหลับและทำให้นอนไม่หลับ
      - ยาขับปัสสาวะทำให้ถ่ายปัสสาวะบ่อยตอนกลางคืนและเกิดการหยุดหายใจขณะนอนหลับ
      - ยาขยายหลอดลม ทำให้นอนหลับยากและรบกวนแบบแผนการนอนหลับ
      - ยาต้านการซึมเศร้า มีผลต่อการนอนหลับในระยะ REM ทำให้แขนขากระตุกเป็นระยะ ขณะนอนหลับเพิ่มขึ้น
    - - ความไม่สุขสบายเกิดจากสาเหตุต่าง ๆ ได้แก่ ท่านอน ลักษณะของเตียงและที่นอน
    - - คาเฟอีนจะมีฤทธิ์กระตุ้นและคงอยู่ภายในร่างกาย 3-5 ชั่วโมง มีผลทั้งการนอนหลับและการตื่นนอน ทำให้เข้าสู่ระยะการนอนหลับช้า
      - ลดระยะการนอนหลับในแต่ละคืน ตื่นระหว่างนอนหลับเพิ่มมากขึ้น
      - ในผู้สูงอายุความรุนแรงจะเพิ่มมากขึ้นเนื่องจาก ผู้สูงอายุมีความทนต่อคาเฟอีนและการทำหน้าที่ของเซลล์ตับลดลง
    - - เป็นกลไกป้องกันของร่างกายที่พยายามขจัดสิ่งแปลกปลอมหรือฝุ่นละอองออกจากทางเดินหายใจ
      - สิ่งระคายเคืองกระตุ้นเส้นประสาททำให้เกิดสัญญาณประสาทไปยับยั้งการทำงานของศูนย์ควบคุมการหายใจ ส่วนเมดุลลา ทำให้หยุดหายใจ CO2 เพิ่มขึ้น
      - เกิดการยับยั้งการหายใจเข้า ไปกระตุ้นการหายใจออก เมื่อความดันในปอดเพิ่มมากขึ้น จะดันฝาปิดกล่องเสียงเปิด
      - มีผลให้เกิดเสียงดังและนำเอาฝุ่นละอองหรือสิ่งแปลกปลอมออกจากทางเดินหายใจได้
      - อาการไอที่เกิดขึ้นจะกระตุ้นให้ร่างกายขณะนอนหลับตื่นขึ้นมา ทำให้ไม่สามารถนอนหลับพักผ่อนได้
    - - สารนิโคตินในบุหรี่ เป็นสารกระตุ้นการทำงานของระบบประสาทซิมพาเธติกทำให้มีการหลั่งแคทีโคลามีน เพิ่มขึ้น
      - อัตราการเต้นหัวใจและความดันโลหิตสูงขึ้น ส่งผลให้นอนหลับยากขึ้น คุณภาพการนอนหลับลดลง
    - - เมื่อสูงอายุ มีการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับกระเพาะปัสสาวะตามกระบวนการสูงอายุ ส่งผลให้ความสามารถในการกลั้นปัสสาวะลดลง
      - การถ่ายปัสสาวะบ่อยตอนกลางคืนมีผลต่อคุณภาพการนอนหลับของผู้สูงอายุลดลง
    - - การเจ็บปวดที่รบกวนการนอนหลับในผู้สูงอายุ เป็นได้ทั้งการเจ็บปวดชนิดเฉียบพลันและเรื้อรัง
      - การเจ็บปวดชนิดเฉียบพลันได้แก่ การผ่าตัด การอักเสบ อุบัติเหตุ
      - การเจ็บปวดชนิดเรื้อรัง ได้แก่ ข้ออักเสบ ข้อเสื่อม เก๊าท์ โรคหลอดเลือดส่วนปลาย โรคหัวใจ และโรคมะเร็ง
    - - ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสารเคมี โครงสร้าง และการทำหน้าที่ของระบบประสาท
      - ทำให้เกิดความไม่สมดุลระหว่าง การกระตุ้น การยับยั้ง และการปล่อยสารสื่อประสาทบริเวณซินแนป
      - เมื่ออายุมากกว่า 60 ปี พบว่า มีการลดลงของเซลล์ประสาทแคทีโคลามิเนอร์จิก ทำให้จังหวะทางชีวภาพของร่างกายทำงานไม่ประสานกัน วงจรการนอนหลับมีการเปลี่ยนแปลง
      - โดยทำให้การนอนหลับในระยะที่ 1 NREM เพิ่มขึ้น การนอนหลับในระยะที่ 3 , 4 NREM และ การนอนหลับในระยะ REM ลดลง
    - - การหายใจลำบากมักเกิดในขณะนอนหลับเพิ่มมากขึ้น เนื่องจากกล้ามเนื้อ pharynx คลายตัวทางเดินหายใจ มีแรงต้านเพิ่มขึ้น
      - ปริมาณอากาศที่หายใจเข้าและออกหนึ่งครั้ง และการระบายอากาศลดลง
      - ทำให้เกิดภาวะพร่องออกซิเจนระดับปานกลาง โดยเฉพาะในผู้ป่วยโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง
      - การนอนหลับในระยะ REM ความอิ่มตัวของออกซิเจน ในกระแสเลือดลดลง
      - หลอดลมหดเกร็ง มีการคั่งของเสมหะในหลอดลม แรงดันในปอดสูงขึ้น
    - - แอลกอฮอล์จะลดการกระตุ้นร่างกายในระยะแรกของการนอนหลับ จึงมีฤทธิ์ทำให้นอนหลับ
      - แอลกอฮอล์จะกระตุ้นร่างกายในระยะท้ายการนอนหลับ และรบกวนการนอนหลับในระยะ REM
      - ทำให้ตื่นระหว่างการนอนหลับในตอนกลางคืน มีการนอนหลับตอนกลางวันเพิ่มขึ้น และตื่นช้ากว่าปกติ
- - - - ประเมินหาสาเหตุ
        
        สังเกตในเรื่องการนอน การตื่น รวมทั้งผลการนอนหลับไม่เพียงพอ คือ อาการง่วงนอนตอนกลางวัน หาวนอนบ่อย ๆ อ่อนเพลีย ขอบตาคล้ำ หงุดหงิด ขาดความสนใจต่อสิ่งแวดล้อม ซึมเศร้า ก้าวร้าว
        
        สัมภาษณ์ครอบครัว ผู้สูงอายุ ผู้ดูแล สาเหตุที่ทำให้นอนหลับไม่เพียงพอ เช่น นอนหลับยาก นอนหลับไม่สนิท ตื่นนอนเช้ามากๆ
        
        การตรวจการนอนหลับทางห้องปฏิบัติการ (sleep laboratory)
      - ผู้สูงอายุควรรับรู้และต้องการแก้ไขปัญหาการนอนหลับของตนเองเพื่อให้ความร่วมมือในการปฏิบัติตามคำแนะนำของพยาบาล
      - ให้ข้อมูลเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงลักษณะการนอนหลับที่ถูกต้องให้ผู้สูงอายุทราบ
      - จัดให้ผู้สูงอายุเข้านอนด้วยเครื่องนอนที่นำมาจากบ้าน
      - ทำความสะอาดร่างกาย ปาก ฟัน และการถ่ายปัสสาวะก่อนเข้านอน หากอยู่ในระหว่างการรักษาด้วยยาขับปัสสาวะ ควรให้ยาในตอนเช้า
      - จัดหาหม้อนอนหรือกระบอกถ่ายปัสสาวะให้สามารถใช้ได้สะดวก แนะนำวิธีใช้และสถานที่เก็บ เพื่อคลายความกังวลเรื่องการปัสสาวะในตอนกลางคืน
      - แนะนำและดูแลผู้สูงอายุให้เข้านอนและตื่นนอนตรงเวลาทุกวัน เพื่อปรับให้จังหวะชีวภาพมีความสม่ำเสมอ
      - กำจัดสาเหตุที่รบกวนการนอนหลับ หากสาเหตุเกิดจากการปวดข้อ ควรลดความเจ็บปวดโดยประคบด้วยความเย็นหรือความร้อน จัดท่านอนที่เหมาะสม ให้ยาแก้ปวดก่อนการนอน 30 นาที
      - งดดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น ชา กาแฟ น้ำอัดลม หลังเวลา 13.30 น เนื่องจากสารคาเฟอีนกระตุ้นสมองทำให้ผู้สูงอายุนอนไม่หลับ
      - งดดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ แม้ว่าแอลกอฮอล์ทำให้นอนหลับได้เร็วขึ้น แต่มีผลลดช่วงการนอนหลับแบบ REM
      - แนะนำเทคนิคผ่อนคลายทั้งร่างกายและจิตใจจากการตั้งใจนอนหลับ ให้กับผู้สูงอายุที่นอนหลับยาก
      - ลดช่วงงีบหลับเวลานอนกลางวัน การนอนงีบหลับกลางวันเกิน 30 นาที อาจรบกวนวงจรการนอนหลับปกติ
      - ควรจัดกิจกรรมต่าง ๆ หรือการออกกำลังกายเบา ๆ เช่น เดิน กิจกรรมพูดคุย ซึ่งควรทำในช่วงเช้าหรือบ่าย ทั้งนี้ก่อนนอน 2 ชั่วโมง ไม่ควรจัดกิจกรรมที่กระตุ้นให้ตื่นตัว
      - อาหารว่างและเครื่องดื่ม นม โอวัลติน เป็นโปรตีนที่ถูกย่อยและเปลี่ยนเป็นสารสื่อประสาทชื่อซีโรโตนิน พบมากในสมองขณะง่วง
      - จัดสิ่งแวดล้อมให้ช่วยนอนหลับได้ เปิดไฟสลัว ๆ บริเวณทางเดิน ไม่เปิดไฟจ้าตรงเตียงนอนของผู้สูงอายุ
      - งดการใช้เสียง จัดให้นอนเตียงที่ห่างจากเตียงผู้ป่วยหนัก ซึ่งมีเครื่องช่วยหายใจ เพราะอาจรบกวนการนอนหลับของผู้สูงอายุ
      - ปรับตารางกิจกรรมการพยาบาลให้ลดการรบกวนการนอนหลับของผู้สูงอายุ
  - - - ความเสื่อมตามวัย
      - โรคหรือความผิดปกติทางร่างกายและจิตใจ ที่พบบ่อย คือ การหยุดหายใจขณะนอนหลับ เกิดจากการเสื่อมสภาพของกล้ามเนื้อตอนบนของระบบหายใจ ทำให้ตีบแคบ พร่องออกซิเจน และตื่นนอนเป็นระยะ ๆ
      - พฤติกรรมอนามัยไม่เหมาะสม ที่พบบ่อย คือ การใช้ยานอนหลับที่ไม่ถูกต้อง
    - - ให้ข้อมูลเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงลักษณะการนอนหลับที่ถูกต้องให้ผู้สูงอายุทราบ โดยเน้นเรื่องความรู้สึกเพียงพอในการนอนหลับ
        และผลกระทบต่อกิจวัตรประจำวัน สุขภาพกายและจิต ผลเสียของการใช้ยานอนหลับ และข้อมูลการรักษาที่ผู้สูงอายุจะได้รับ
      - แนะนำและดูแลให้ผู้สูงอายุให้เข้านอนและตื่นตรงเวลาทุกวัน เพื่อปรับจังหวะชีวภาพ
      - ลดช่วงเวลการนอนหลับเวลากลางวันให้เหลือเพียงวันละ 30 นาที โดยจัดให้ผู้สูงอายุร่วมกิจกรรมต่าง ๆ หรือออกกำลังกายเบา ๆ เช่น เดิน ซึ่งควรจัดในช่วงเช้าหรือบ่าย
      - หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายหนัก ๆ ในช่วงใกล้เวลานอน และควรเลือกกิจกรรมที่มีการสื่อสารกับคนอื่น ๆ หรือกิจกรรมที่ต้องใช้ความคิดร่วมกับการเคลื่อนไหวร่างกายไปพร้อม ๆ กัน
      - จัดสิ่งแวดล้อมเพื่อป้องกันอุบัติเหตุให้ผู้สูงอายุ ทั้งที่พัก และสถานที่ดำเนินกิจกรรม
- - - - หลับตื้น แบบเคลิ้มหลับ กล้ามเนื้อเริ่มผ่อนคลาย อัตราการหายใจช้าลง บางครั้งอาจพบว่า หายใจไม่สม่ำเสมอ
      - ปกติระยะนี้ใช้เวลานาน 1-7 นาที
      - เมื่ออายุมากขึ้นระยะการนอนหลับระยะนี้จะเพิ่มขึ้นร้อยละ 8-15 นาที ทำให้หลับยากขึ้น
      - และถูกกระตุ้นได้ง่าย ทำให้ตื่นบ่อย และเมื่อตื่นขึ้นจะรู้สึกนอนไม่หลับ ไม่สดชื่น