การตรวจร่างกาย เป็นการประเมินโครงสร้างและหน้าที่หรือลักษณะทางกายภาพ และหน้าที่ของร่างกาย โดยใช้เทคนิคการดู คล า เคาะ ฟัง ในการตรวจร่างกาย

การเคาะ (Percussion)การเคาะ เป็นการใช้ปลายนิ้ว ฝ่ามือ สันมือหรือก าปั้นทุบ เพื่อตรวจดูว่ามีความเจ็บปวดหรือไม่ และฟังเสียงของการเคาะ เพื่อจะหาต าแหน่ง ขนาด และความหนาแน่นของโครงสร้างของอวัยวะนั้นๆโดยท าให้เกิดการสั่นสะเทือนของเสียงไปกระทบอวัยวะที่ต้องการตรวจ

การฟัง (Auscultation)การฟัง เป็นการตรวจโดยอาศัยการได้ยิน ซึ่งโดยทั่วไปแล้ว จะมีเครื่องช่วยฟัง เพื่อให้ชัดเจนขึ้นเรียกว่า หูฟัง (Stethoscope)การฟังเป็นการตรวจแยกโรคในระบบหัวใจ หลอดเลือด ระบบหายใจ และระบบทางเดินอาหาร

วิธีการดู
1.ดูให้ทั่ว และดูให้เป็นระบบจากด้านหน้า ด้านข้าง ด้านหลังโดยดูเปรียบเทียบกันทั้งสองข้าง
2.ในการดู ผู้ตรวจต้องทราบด้วยว่าอวัยวะที่ดีปกติเป็นอย่างไรจึงจะสามารถแยกสิ่งที่ผิดปกติออกจากสิ่งที่ปกติได้โดยการเปรียบเทียบ

วิธีการคลำ
1) การคล้ามือเดียว (UNIMANUAL PALPATION) คือ การใช้นิ้วมือ ฝ่ามือ ข้างใดขางหนึ่งที่ถนัดคล าตรงต าแหน่งที่ต้องการ จะตรวจ เช่น เต้านม ใบหน้า หน้าท้อง เป็นต้น
2) การคล้าสองมือ (BIMANUAL PALPATION) คือ การใช้มือทั้งสองข้าง ช่วยการคล าพร้อมกัน เช่น การตรวจหน้าท้องหญิงตั้งครรภ

1. เครื่องชั่งน้ำหนัก

ผิวปกติจะเรียบ เกลี้ยง ไม่หยาบหรือขรุขระ เคลื่อนที่ได้ และเป็นไปตามอายุ เช่น ผิวหนัง ผู้สูงอายุ จะใช้เทคนิค ดูและคลำ

ความตึงของผิวภาวะปกติ ผิวหนังกลับสภาพเดิมทันที
ภาวะผิดปกติ ผิวหนังตั้งอยู่นานเกิน

อุณหภูมิของผิวหนัง( temperature) ภาวะปกติ ผิวหนังจะอุ่นทั่วกาย ภาวะผิดปกติ ผิวหนังร้อน ในรายมีไข้

ความชุ่มชื่น(moisture)ภาวะปกติ ผิวจะแห้ง ชุ่มชื้น
ภาวะผิดปกติ เหงื่อออกมาก เหงื่อขึ้นทั่วร่างกาย ผิวแห้งมากการไหลเวียนไม่ดี

การบวม(edema)ระดับการบวม มี 4 ระดับ
1+ กดบุ๋มลงไป 2 ม.ม
2+ กดบุ๋มลงไป 4 ม.ม
3+ กดบุ๋มลงไป 6 ม.ม
4+ กดบุ๋มลงไป 8 ม.ม

ภาวะปกติ สีผมจะเป็นธรรมชาติของเชื้อชาติและเผ่าพันธุ์ ปริมาณผมมากในวัยรุ่น ผมควรนุ่ม ไม่หยาบและหักง่าย หนังศีรษะควรสะอาด ภาวะผิดปกติ ผมเปลี่ยนสีไป (โดยไม่ย้อม) ผมร่วงมาก ผมหยาบ

ภาวะปกติ โคนเล็บจะนุ่มหยุ่นเล็กน้อย มุมระหว่างฐานเล็บ (nailbase) กับผิวหนังโคนเล็บ ประมาณ 160 เล็บเป็นสีชมพู ผิวเล็บเรียบแนบสนิทกับเนื้อเยื่อด้านล่าง ภาวะผิดปกติ เล็บไม่เรียบ นูนบางไม่เท่ากัน หรือมีลักษณะ

ภาวะปกติ ศีรษะจะมีขนาดผันแปรไปตามขนาดร่างกายของบุคคลเด็กแรกเกิดของศีรษะใหญ่กว่ารอบอก แต่เมื่อโตขึ้นขนาดศีรษะจะเล็กกว่ารอบอก ศีรษะต้องสมดุล ไม่บิดเบี้ยว ผิดรูป ผมสีตามเชื้อชาติและวัยการคลำภาวะปกติ คลำไม่พบก้อนผิดปกติ ไม่พบต่อมน้ำเหลืองภาวะผิดปกติ คลำพบก้อนผิดปกติ

ภาวะปกติ ใบหน้าทั้ง 2 ซีกสมมาตรกัน ไม่บิดเบี้ยว ไม่มีการเคลื่อนไหวิดปกติ ขนคิ้วขนตากระจายปกติ สม่ำเสมอ ใบหน้าไม่บวม
ภาวะผิดปกติ หน้าบิดเบี้ยว ไม่สมมาตร มีการกระตุก เคลื่อนไหวผิดปกติ

ลักษณะใบหน้าที่ผิดปกติที่พบบ่อยในคลินิก ได้แก่

1. Nephrotic syndrome : ใบหน้าบวมมาก จนทำให้สีผิวค่อนข้างซีด2. Cushing syndrome : ใบหน้าจะกลม เรียกว่า moon face

2. การคลำ
   ภาวะปกติ สามารถต้านแรงผู้ตรวจได้
   ภาวะผิดปกติ ไม่สามารถต้านแรงได้หรือ เคลื่อนไหวได้อ่อนแรงหรือเจ็บ

ภาวะปกติ หลอดลมอยู่ตรงกลางคอ คือ นิ้วทั้งสองแยงได้สะดวกเท่ากัน คลำได้เนื้อนุ่มๆเท่ากันทั้งสองข้าง ภาวะผิดปกติ หลอดลมเฉไปทางใด นิ้วที่แยงของฝั่งตรงข้ามจะแยงได้สะดวกกว่าและอาจคล าพบวงกระดูกอ่อนของหลอดลมได้

. การดู ผู้ตรวจยืนด้านหน้ากับผู้ใช้บริการ ให้แหงนหน้าและกลืนน้ำลาย จะเห็นตำแหน่งไทรอยด์ 2. การคล้า คลำจากด้านหน้า หรือ ด้านหลัง ก็ได้

2. การคลำ
   ภาวะปกติ คล าไม่พบก้อน (ต่อมมีขนาด 1-25 ม.ม. เป็นเม็ดๆรูปร่างกลมรี)
   ภาวะผิดปกติ ต่อมน้ าเหลืองโตมากกว่า 50 ม.ม. แดงและเจ็บ

การตรวจจะสังเกต
รูปร่าง ขนาด ความหนาแน่น การกดเจ็บ การเคลื่อนไหว ซึ่งปกติ
จะไม่เห็น แต่ถ้าโตขึ้นจะพบก้อนอยู่ด้านหน้าหู

1.ตรวจความสามารถในการมองเห็น 2.ตรวจลานตา 3.ตรวจเคลื่อนไหวของตา 4.ตรวจตำแหน่งตา ลูกตาและบริเวณรอบตา 5.ตรวจรูม่านตา 6.ตรวจความใสของกระจกตา 7.ตรวจตาขาวและเยื่อบุตา

1. การดู ดูขนาดระดับใบหู 2 ข้าง ลักษณะใบหูช้ไฟฉายส่องในรูหูจนถึง
   เยื่อแก้วหู (ear drum) โดยดึงใบหูออกมาข้างๆ
   ภาวะปกติ ใบหูทั้ง 2 ข้างอยู่ระดับกับตา
   และเอียง 10ในแนวตั้ง
   ภาวะผิดปกติ ใบหูสูงหรือต่ำกว่าระดับมุม
   ตา พบในผู้ป่วยสมองใบหูเล็กเกินอาจมี
   ผลต่อการได้ยิน เยื่อบุในรูหูบวมแดง

ภาวะปกติ ปีกจมูกและจมูกมีขนาดเหมาะสมเท่ากัน ไม่หุบบานมากขณะหายใจ
ภาวะผิดปกติ ปีกจมูกทั้ง 2 ข้างไม่เท่ากัน มีบวมแดง หุบบานไม่
เท่ากันขณะหายใจ

ภาวะปกติ ริมฝีปากสีชมพู ชุ่มชื้น ไม่มี
แผล ตุ่ม บวม เยื่อบุช่องปากเพดานปาก
สีชมพู ไม่ซีด ไม่มีตุ่มเม็ดผื่น
ภาวะผิดปกติ ริมฝีปากคล้ำ เขียวหรือซีดมาก บวมแดง มีแผล

ภาวะปกติ เต้านมทั้ง 2 ข้างไม่ควรแตกต่างกันมาก สีผิวอ่อนกว่า
ผิวกาย ไม่มีก้อน
ภาวะผิดปกติ เต้านมขนาดใหญ่มากกว่าปกติหรือไม่เท่ากัน
แตกต่างกันมาก ผิวหนังเป็นสีแดง

ภาวะปกติ ไม่พบก้อน คลำไม่พบต่อมน้าเหลือง
ภาวะผิดปกติ พบก้อน หรือต่อมน้ าเหลืองใหญ่กว่าปกต

1. การดูภาวะปกติ สามารถเคลื่อนไหวได้ตามที่ให้ทำ และเห็นพื้นที่หรือขอบเขตของคอ-ภาวะผิดปกติ คอเอียง คอแข็ง ไม่สามารถก้มคอเอียงคอ หมุนคอ แหงนหน้า ยืดคอได้

1. การดู ภาวะปกติ ไม่พบก้อน
   ภาวะผิดปกติพบก้อน นูน โต ซึ่งยืนยันโดยการคลำ