Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 3 ตอนที่ 2 การตรวจร่างกาย หัวใจ ปอด เต้านม ทางปกติ. - Coggle Diagram
บทที่ 3 ตอนที่ 2 การตรวจร่างกาย หัวใจ ปอด เต้านม ทางปกติ.
การตรวจทรวงอกและปอด (Thorax and lung)
Chest landmark
เป็นเส้นสมมติกําหนดให้แนวทางและขอบเขตของทรวงอก
Mid Sternal Line (MSL)
Mid Clavicular Line (MCL)
Anterior Axillary Line (AAL)
Mid Axillary Line (MAL)
Posterior Axillary Line (PAL)
Vertebral Line
Scapular Line
การตรวจทรวงอกและปอด
ตรวจในท่านั่ง หากผู้รับบริการอาการหนักจะตรวจในท่านอน ตรวจด้านหลังและด้านหน้า ควรถอดเสื้อออกจนถึงระดับเอว
2 การตรวจปอด(การดู)
การดู สิ่งที่ต้องสังเกต คือ รูปร่างของทรวงอก ขนาดของทรวงอก การเคลื่อนไหวของทรวงอก และผิวหนัง 1.1 รูปร่างของทรวงอก สังเกตได้จากโครงของกระดูกทรวงอกความโค้งของกระดูกซี่โครง
1.2 ขนาดของทรวงอก สังเกตทรวงอก 2 ข้าง เปรียบเทียบกันและสังเกตช่องซี่โครง
ภาวะปกติ ทรวงอกขนาดเท่ากันทั้ง 2 ข้าง ช่องซี่โครงไม่แคบหรือกว้างเกิน
ภาวะผิดปกติ ทรวงอกไม่เท่ากัน ช่องซี่โครงแคบ
1.3 การเคลื่อนไหวของทรวงอก ทรวงอกจะขยายตัวออกเมื่อหายใจเข้า และจะแฟบลงเมื่อ ให้สังเกต อัตราการหายใจ ความลึก
ภาวะปกติ : การเคลื่อนไหวทรวงอกสัมพันธ์กับการหายใจ และเท่ากันทั้ง 2 ข้าง
ภาวะผิดปกติ : การเคลื่อนไหวของทรวงอกไม่สัมพันธ์กับการหายใจ
2.2 การตรวจปอด (การคลำ)
การคลํา สิ่งที่ต้องคลํา คือ คลําส่วนต่างๆ ของทรวงอก คลําการขยายตัวของทรวงอก อาการสั่นสะเทือนของเสียงพูด หรือ tactile fremitus
2.1 การคลําส่วนต่าง ๆ ของทรวงอก คลํากล้ามเนื้อ กระดูก ตําแหน่งกดเจ็บ
ภาวะปกติ : rib cage จะยืดหยุ่น กระดูก sternum ไม่ค่อยเคลื่อนที่ กระดูกสันหลังอยู่กับที่
ภาวะผิดปกติ : มีก้อน แผล ตําแหน่งกดเจ็บ มี crepitus ซึ่งเป็นลักษณะกรอบแกรบที่ คลํา และฟังได้
2.2 คลําการขยายตัวของทรวงอก (ปอด) (expansion of thorax or lung)
การคลําการขยายตัวทรวงอกด้านหลัง จัดท่าให้ผู้รับบริการนั่ง แขนทั้งสองอยู่ด้านหน้า หรืออยู่ในท่ากอดอก ผู้ตรวจยืนด้านหลังผู้รับบริการ
การคลำการขยายตัวของทรวงอกด้านหน้า จัดท่าให้ผู้ป่วยนั่งหรือนอน ผู้ตรวจยืนด้านหน้าทาบฝ่ามือทั้งสองกับทรวงอก
ภาวะปกติ : ฝ่ามือทั้งสองรู้สึกถูกดันขยายออกเท่ากัน และเมื่อสังเกตจะเห็นนิ้วหัวแม่มือเครื่อง แยกออกจากจุดกึ่งกลางในระยะที่เท่ากัน
ภาวะผิดปกติ : ความรู้สึกถูกดันขยายขณะหายใจของมือทั้งสองข้างไม่เท่ากัน นิ้วหัวแม่มือ เคลื่อนแยกออกจากจุดกึ่งกลางไม่เท่ากัน
2.3 การตรวจปอด (การเคาะ)
2.3 การคลํา tactile (vocal) fremius เป็นการตรวจการสั่นสะเทือนที่เกิดจากเสียงที่ผู้รับ บริการพูด และส่งผ่านจากปอด
2.4 การตรวจปอด (การฟัง)
ภาวะผิดปกติ รูปร่างทรวงอกที่ผิดปกติ
-Kyphosis หรือหลังโกง กระดูกสันหลังโค้งโก่งขึ้นมาในผู้สูงอายุมักเป็น (curved kyphosis)
Scoliosis หรือหลังคด กระดูกสันหลังคดเอียงไปด้านข้าง
Pigeon chest หรือ อกนูน กระดูก sternum ยื่นออกมาเหนือระดับอก คล้ายอกนก
Funnel chest หรืออกบุ๋ม กระดูก sternum ยุบเข้าไปคล้ายกรวย
Barrel shape หรือ อกถังเบียร์ กระดูก sternum นูนออกมาจนเห็นผิดสังเกต สัดส่วน
การเคาะทรวงอก (ปอด)
การเคาะทรวงอกจะเปรียบเทียบเสียงที่เกิดจากการเคาะ (percussion note) บนทรวงอก (ปอด) ทั้งสองข้าง เพื่อประเมินสภาพปอดที่อยู่ภายใ
การเคาะทรวงอกด้านหลัง ให้ผู้รับบริการก้มศีรษะ มือกอดอก ท่านี้กระดูกสะบัก จะเลื่อน ไปด้านข้าง
ภาวะปกติ จะได้ยินเสียงเคาะชนิ ที่บริเวณหัวใจคือด้านซ้ายของกระดูก sternum ของตับที่ช่องซี่โครงที่ 6 ด้านขวาของกระดูก
ภาวะผิดปกติ พบเสียง hyperresonance เช่นใน ภาวะ pneumothorax, emphysema มง flatness เช่น เคาะบนกระดูก
การเคาะทรวงอกด้านหน้า ให้ผู้รับบริการนั่งเบียงไหล่ไปด้านหลังหรือเท้าเอว หรือนอน กางแขนหรือยกไว้เหนือศีรษะ
การเคาะทรวงอกด้านหน้าในผู้หญิง อาจต้องเลือนเต้านมไปข้าง ๆ เพื่อจะเคาะได้ชัดเจนขึ้น
3 Heart Landmark
3.1 การตรวจหัวใจ (การดู+การคลำ)
การดู สังเกตสีผิว หลอดเลือดดําบริเวณทรวงอก และรูปร่างทรวงอกโดยเฉพาะบริเวณ precordium
ภาวะปกติ สีผิวทรวงอกเหมือนสีผิวกาย ไม่มีรอยโรค หลอดเลือดดําไม่โป่งพอง บริเวณ precordium ลักษณะไม่แตกต่างจากทรวงอกอีกข้างบริเวณเดียวกัน
ภาวะผิดปกติ ผิวหนังเขียวคล้ำ อาจพบ spider nervi หลอดเลือดดําที่ผนังทรวงอกขยาย ผิดปกติ มีการนูนหรือยุบบริเวณ precordium
การคลํา การคลําจะใช้ส่วนต่างๆ ของมือ เช่น ปลายนิ้ว ฝ่ามือบริเวณฐานของนิ้วมือ (metal metacarpal) หรือสันมือ (heel of palm) รับสัมผัส ต้องทําให้มืออุ่นก่อนคลํา
การคลํา apex beat เพื่อยืนยันตําแหน่งของ apical impulse ในรายที่มองไม่เห็น ให้คลําหา apex beat หรือตําแหน่งต่ำสุดและนอกสุด
ภาวะปกติ apex beat คลําได้กว้างประมาณ 1-2 เซนติเมตร อยู่ที่ช่องซี่โครงที่ 5 ข้างซ้ายไม่เกินแนว
ภาวะผิดปกติ apex beat เลื่อนจากตําแหน่งปกติ ซึ่งต้องบอกว่าอยู่ตรงกับช่องซี่โครงใด และห่างหรือใกล้กับเส้น
การคลํา heave ของหัวใจห้องล่างซ้าย ให้วางฝ่ามือบริเวณหัวใจห้องล่างซ้าย เหนือบริเวณยอดหัวใจ หันปลายมือไปทางด้านข้าง
การคลํา thril หรือ การสั่นสะเทือนของ cardiac murmur ต้องคลําทั่ว pericardial area เมื่อมี thrill จะรู้สึกมีคลื่นมากระทบฝ่ามือในขณะตรวจ
3.1 การตรวจหัวใจ (การเคาะ+การฟัง)
การเคาะ เป็นการตรวจหาขอบเขตของหัวใจ ทําให้ทราบขนาดหัวใจ มักไม่ทําเป็นประจํา จะเลือกทําในกรณีที่สงสัยความผิดปกติบางอย่างเท่านั้น
การฟัง การฟังนิยมฟังบริเวณลิ้นหัวใจ ตําแหน่งที่ใช้ฟังลิ้นหัวใจ ไม่ใช่ ตำแหน่งลิ้นหัวใจจริงๆ แต่เป็นตําแหน่งที่ได้ยินเสียงลิ้นหัวใจนั้นชัดเจนที่สุด ซึ่งอยู่ ณ ตําแหน่ง ต่าง ๆ
สิ่งที่ต้องสังเกตในการฟัง
ฟังเสียง หัวใจ (heart sound) หรือ เสียง S1 (เสียง Iub)
ภาวะปกติ จะได้ยินเสียงหัวใจอย่างน้อย 2 เสียง คือ S1 หรือเสียงหัวใจเสียงที่ 1 (ตรงกับ การเต้นของชีพจรที่คลำที่หลอดเลือดแครอติด)
ภาวะผิดปกติ อัตราการเต้นของหัวใจผิดปกติ จังหวะไม่สม่ำเสมอ มีเสียงผิดปกติอื่นๆ
3.2 การตรวจหลอดเลือด
การตรวจหลอดเลือดดำที่คอ (Jugular vein) และหลอดเลือดส่วนปลาย จะใช้เทคนิคการดูและการคลำ
การตรวจหลอดเลือดดำที่คอ ทำได้โดยการจัดท่านั่งศีรษะสูง 45 องศา หรือหนุนหมอน 2 ใบ หันหน้าตรงให้กล้ามเนื้อ sternocleidomastoid หย่อนตัวดูบริเวณด้านข้างของลำคอ หรือบริเวณสามเหลี่ยมด้านหลังของคอ
ภาวะผิดปกติ jugular vein โป่งพอง ความดันเลือดดํา jugular เกินกว่า 4 เซนติเมตร , หาก jugular vein โป่งพองด้านเดียวให้นึกถึงปัญหาที่คอ
ภาวะปกติ ไม่เห็น jugular vein โป่งพองหรือ neck vein engorge ในท่านอนศีรษะ 45 หรือความดันเลือดดํา
การคลําหลอดเลือดส่วนปลาย จะคลําหลอดเลือดแดงเพื่อประเมินความแรงของการ ไหลเวียนที่ไปยังอวัยวะส่วนปลาย
การตรวจหลอดเลือดดําส่วนปลาย ตรวจโดยสังเกตอาการแสดงที่เกิดจากเลือดไป เลี้ยงไม่เพียงพอ เช่น แขนขาบวม ผิวหนังและเล็บสีซีดหรือเขียวคล้ำ
4 การตรวจเต้านม
การตรวจเต้านม
เทคนิคที่ใช้คือ การดูและการคลํา ตรวจเฉพาะผู้หญิงและในผู้ที่มีข้อมูลที่แสดงถึงความผิด ปกติที่คาดว่าอวัยวะเหล่านี้จะเกี่ยวข้อง การตรวจเต้านมจะแบ่งเต้านมออกเป็น 4 ส่วน
upper inner (1)
upper outer (2)
lower inner (3)
lower outer (4)
การดู จัดให้ผู้รับบริการนั่ง เปลื้องเสื้อออกจนถึงเอว แขนปล่อยไว้ข้างลําตัว หรือให้เท้า เอว สังเกต ขนาดเต้านมทั้งสองข้าง ดูสีผิว เส้นเลือด และลักษณะการบวม
ภาวะปกติ เต้านมทั้งสองข้างไม่ควรแตกต่างกันมาก สีผิวอ่อนกว่าผิวกาย ไม่มีก้อน ไม่พบ หลอดเลือดที่ผิดปกติ
ภาวะผิดปกติ เต้านมขนาดใหญ่มากกว่าปกติ หรือทั้งสองข้างไม่เท่ากันแตกต่างกันมากผิวหนัง มีสีแดง มีลักษณะเหมือนผิวส้ม มีการอักเสบ
การคลํา จัดท่านั่งหรือท่านอนหงาย วางหมอนเล็ก ๆ ใต้ไหล่ที่ตรวจ แขนวางข้างลําตัว คลําทุกส่วนของเต้านม โดยใช้อุ้งมือส่วนนิ้วชี้ นิ้วกลางและนิ้วนาง คลําแบบคลึงเป็นวง
ภาวะปกติ เต้านมจะยืดหยุ่น กดไม่เจ็บ อาจเจ็บได้บ้างเล็กน้อยสัมพันธ์กับฮอร์โมน คลําไม่พบก้อน แผล หัวนมกดไม่เจ็บ ไม่มีแผล ไม่มีสิ่งคัดหลั่ง
ภาวะผิดปกติ อาการบวมแดง กดเจ็บของเต้านมหรือหัวนม คลําพบก้อน มีแผล หรือผิวเด้า นมไม่นุ่ม แข็ง
การตรวจรักแร้
การตรวจรักแร้
การตรวจรักแร้เพื่อตรวจต่อมน้ำเหลืองบริเวณรักแร้ ใช้เทคนิคการดและคลํา สังเกตสีผิวและการมีก้อนบริเวณรักแร้ การคลํารักแร้
ภาวะปกติ คลำไม่พบก้อน คลำไม่พบต่อมน้ำเหลือง
ภาวะผิดปกติ : พบก้อนหรือต่อมน้ำเหลืองขนาดใหญ่กว่าปกติ
การตรวจหัวใจ (Heart)
หัวใจเป็นอวัยวะในช่องอกที่มีรูปร่างคล้ายกรวย ฐานอยู่ด้านบนยอดอยู่ด้านล่าง ขนาดจะแปรตามร่างกายและรูปร่าง ตําแหน่งที่อยู่คือ กลางทรวงอก ค่อนไปทางด้านซ้าย เหนือกระบังลม
การตรวจหัวใจ เป็นการประเมินการไหลเวียนที่ใช้เทคนิคทั้งการดู การเคาะ การคลําและ การฟัง