Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 4.2 การบริหารยาฉีด image - Coggle Diagram

- - - - ตัวอย่างที่ 1
        
        คำสั่งการรักษาให้ Morphine 3 mg v q 6 hr.
        
        สิ่งที่ต้องเข้ำใจ
        
        กำรฉีดยา Morphine เข้าทางหลอดเลือดดำต้องผสมให้เจือจางเป็น 10 ml
        
        ยา Morphine 1 amp มี 10 mg/ml (ดูได้จากข้าง amp ยา)
        
        วิธีทำ
        
        ผสม Morphine กับ sterile water ให้ตัวยาเจือจางเป็น 10 ml เนื่องจากยา Morphine 1 amp มี 1 ml จึงใช้ sterile water จำนวน 9 ml เมื่อเจือจางเป็น 10 cc แล้ว ความเข้มข้นจะเท่ากับ 10 mg/10 ml
        
        Morphine 10 mg = 10 ml ต้องการใช้ 3 mg = 3x10 ml หาร 10 ตอบ = 3 ml
      - ตัวอย่างที่ 2
        
        คำสั่งการรักษา ให้ Cloxacillin 500 mg v q 6 hr.
        
        สิ่งที่ต้องเข้าใจ
        
        ใช้ sterile water 4 ml เข้สไปทำละลยาตัวยารวมกับยาจะได้ 5 ml
        
        Cloxacillin เป็นยารูปแบบผง 1 vial = 1 gm
        
        วิธีทำ
        
        Cloxacillin 1 gm หรือ 1000 mg = 5 ml Cloxacillin 500 mg = 25 ml
- - - - ส่วนมากทำจาก stainless steel และเป็นชนิดใช้ครั้งเดียว
        
        ประกอบด้วย 3 ส่วน
        
        ตัวเข็ม (shaft) เป็นส่วนที่ต่อจากหัวเข็ม
        
        ปลายเข็ม (bevel or slanted tip)
        
        หัวเข็ม (hub) ซึ่งมีขนำดพอดีกับปลาย กระบอกฉีดยา
    - - ยาที่บรรจุในหลอดจะเป็นยาน้ำซึ่งใช้ฉีดครั้งเดียว (single dose) ถ้าใช้ไม่หมดต้องทิ้งไป
      - ยาที่บรรจุในขวดจะมีทั้งชนิดที่เป็นผงและยาน้ำ มีทั้งแบบ single dose และ multiple dose ยาที่เป็นผงจะมีความคงตัวต่ำจุกขวดจะเป็นยางและมีแผ่นโลหะยึดรอบริมของขอบจุก ยางไว้กันปากขวดส่วนกลางของจุกยางจะบาง
    - - ประกอบด้วย 2 ส่วนคือ
        
        ลูกสูบ (plunger) กระบอกฉีดยาจะมีทั้งชนิดที่ทำด้วยพลาสติกซึ่งใช้แล้วทิ้ง และชนิดทำด้วยแก้วกระบอกฉีดยาที่ทำด้วยแก้วเมื่อล้างสะอาดแล้วและทำให้แห้งจะห่อด้วยผ้ำ 2 ชั้น แยกลูกสูบและกระบอกออกจากกัน ห่อ ส่วนที่เป็นกระบอกไว้นอกสุด
        
        กระบอก (barrel) ซึ่งมีปลาย (tip) ที่มีขนาดสวมได้พอดีกับหัวเข็มฉีดยา
    - - เกณฑ์ดังต่อไปนี้
        
        ปริมาณของยาที่จะฉีด
        
        ขนาดรูปร่างของผู้ป่วย
        
        ความหนืดของยา
        
        ชนิดของยาเช่น ฉีดยาอินซูลิน ต้องใช้กระบอกฉีดยาสำหรับโดยเฉพาะการฉีดยาเข้าชั้นกล้ำมเนื้อจะต้องเลือกใช้เข็มที่ยาวกว่าการฉีดยาเข้าชั้นใต้ผิวหนัง
        
        ทางที่ให้ยาเข้าสู่ร่างกาย ฉีดยาIM เข็มยาวกว่า SC และID
    - - ฉีดยำเข้ากล้ามเนื้อสำหรับทารกและเด็กเล็ก
        
        เบอร์25 – 27
        
        ความยาว½ - 1 (นิ้ว)
      - ฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำ
        
        เบอร์18 – 23
        
        ความยาว 1 ½ (นิ้ว)
      - ฉีดยาเข้าใต้ผิวหนัง
        
        เบอร์23 – 25
        
        ความยาว ½ - 5/8 (นิ้ว)
      - ฉีดยาเข้าผิวหนัง
        
        เบอร์25 – 27
        
        ความยาว 3/8 – ½ (นิ้ว)
      - ดูดยา ละลายยา
        
        เบอร์18 – 20
        
        ความยาว1 – 1 ½ (นิ้ว)
      - ฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อสำหรับผู้ใหญ่
        
        เบอร์20 – 23
        
        ความยาว 1 – 2 ½ (นิ้ว)
      - ฉีดยำเข้ำกล้ามเนื้อสำหรับทารกและเด็กเล็ก
        
        เบอร์25 – 27
        
        ความยาว½ - 1 (นิ้ว)
      - ฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำ
        
        เบอร์18 – 23
        
        ความยาว 1 ½ (นิ้ว)
      - ฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อสำหรับผู้ใหญ่
        
        เบอร์20 – 23
        
        ความยาว 1 – 2 ½ (นิ้ว)
      - ฉีดยาเข้าใต้ผิวหนัง
        
        เบอร์23 – 25
        
        ความยาว ½ - 5/8 (นิ้ว)
      - ฉีดยาเข้าผิวหนัง
        
        เบอร์25 – 27
        
        ความยาว 3/8 – ½ (นิ้ว)
      - ดูดยา ละลายยา
        
        เบอร์18 – 20
        
        ความยาว1 – 1 ½ (นิ้ว)
  - - - 6) สวมหัวเข็มสำหรับดูดยาเข้ากับปลายกระบอกฉีดยา บิดหัวเข็มให้แน่น
        พอประมาณ
      - 7) ถอดปลอกเข็มออก จับหลอดยาด้วยมือข้างที่ไม่ถนัด ถือกระบอกฉีดยาด้วยมือข้าง ที่ถนัด สอดเข็มเข้าหลอดยา ระวังมิให้เข็มสัมผัสกับด้านนอกและปากหลอดยา
      - 5) ฉีกซองกระบอกฉีดยาโดยระวังมิให้เกิดการปนเปื้อน
      - 8) เอียงหลอดยาให้ปลายตัดเข็มจุ่มในน้ำยา ดูดยาตามจำนวนที่ต้องการ
      - 4) คลี่สำลีชุบ alcoholหรือ gauze ที่ผ่านการฆ่าเชื้อโรคแล้วหุ้มรอบบริเวณคอหลอดยา แล้วทำการหักหลอดยา วางหลอดยาที่หักปลายแล้วใน บริเวณที่ไม่ถูกปนเปื้อน
      - 9) ตรวจสอบชื่อยาบนหลอดยาอีกครั้งหนึ่งก่อนทิ้งหลอดยา
      - 3) เช็ดรอบคอหลอดยาด้วยสำลีชุบ alcohol
      - 10) เปลี่ยนเข็มใหม่ เลือกขนาด และความยาวที่เหมาะสมสำหรับการฉีดยานั้น ๆ
      - 2) เลื่อยรอบคอหลอดยาพอเป็นรอย โดยคลี่สำลีชุบ alcohol รองหลังคอหลอดยา ถ้ำมียาค้างอยู่เหนือคอหลอดยาต้องไล่ยาลงไปอยู่ส่วนใต้คอหลอดยา ถ้ำหลอดยามีแถบสีที่คอหลอดยาไม่ จำเป็นต้องเลื่อยคอหลอดยา
      - 11) ถ้าเตรียมยาสำหรับฉีดผู้ป่วยหลายคนหรือหลายชนิดพร้อมกัน ควรวาง กระบอกฉีดยาที่เตรียมยาแล้วบนถาดที่มีผ้ำสะอาดปูรอง และมีการ์ดยาแนบกระบอกฉีดยาไว้
      - 1) ทำความสะอาดรอบคอหลอดยา และใบเลื่อยด้วยสำลีชุบ alcohol70%
    - - 3) ฉีกซองห่อกระบอกฉีดยาโดยระวังมิให้เกิดการปนเปื้อน
      - 4) สวมหัวเข็มสำหรับดูดยาเข้ากับปลายกระบอกฉีดยา บิดหัวเข็มให้แน่น พอประมำณ
      - 2) ทำความสะอาดจุกขวดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70% โดยวิธีหมุนจากจุดที่ แทงเข็มวนออกด้ำนนอกจนถึงคอขวดยา (ถ้ำมีแผ่นโลหะปิดอยู่บนจุกยางให้ดึงออกแล้วทำความสะอาดอีก ครั้งหนึ่ง) ปล่อยให้ alcohol แห้ง
      - 5) ถอดปลอกเข็มออก ดูดอากาศเข้ากระบอกฉีดยาเท่าปริมาณยาที่ต้องการ
      - 1) เขย่าขวดยาเบา ๆ ให้ยาเข้ากัน
      - 6) แทงเข็มเข้าจุกยางใช้นิ้วหัวแม่มือดันลูกสูบให้อากาศเข้าขวดยาจนหมด
      - 7) คว่ำขวดยาลง โดยให้นิ้วดันลูกสูบอยู่ ปรับให้ปลายตัดเข็มอยู่ในน้ำยา
      - 8) ค่อย ๆ ปล่อยนิ้วที่ดันลูกสูบออก น้ำยาจากขวดจะไหลเข้ามาในกระบอกฉีดยา เมื่อได้ยาครบตามปริมาณที่ต้องการ ถอนเข็มและกระบอกฉีดยาออกจากจุกขวดยา
      - 9) ตรวจสอบชื่อยาบนขวดยาอีกครั้งหนึ่ง
      - 10) เปลี่ยนเข็มใหม่ เลือกขนาด และความยาวที่เหมาะสมสำหรับการฉีดยานั้น ๆ
      - 11) หากเตรียมยาสำหรับฉีดผู้ป่วยหลายคน หรือหลายชนิดพร้อมกัน ควรวำง กระบอกฉีดยา (ที่เตรียมยาแล้ว) บนถาดที่มีผ้าสะอาดปูรอง และแนบการ์ดยาไว้เพื่อป้องกันการน้ำยาผิด ชนิดไปฉีดให้ผู้ป่วย
    - - 4) ถอนเข็ม และกระบอกฉีดยาออกจากขวดยา นำปลอกเข็มที่ถอดออกมาสวมครอบเข็มไว้
      - 5) เขย่าขวดให้ตัวทำละลายละลายผงจนหมดเป็นเนื้อเดียวกัน
      - 6) ทำความสะอาดจุกขวดยาอีกครั้งด้วยสำลีชุบalcoholปล่อยให้ alcohol แห้ง
      - 7) ใช้กระบอกฉีดยาพร้อมเข็มชุดเดิม ดูดยาออกจากขวดตามปริมาณที่ต้องการ ด้วยวิธีเดียวกับการเตรียมยาฉีดจากยาน้ำบรรจุขวด
      - 3) ดูดตัวทำละลายตามปริมาณที่ต้องการ ด้วยวิธีเดียวกับการเตรียมยาฉีดจากยา น้ำบรรจุขวด เมื่อได้ตัวทำละลายแล้วให้ฉีดตัวทำละลายเข้าในขวดยาผง โดยแทงเข็มเข้าจุกขวดยาแล้วดัน ลูกสูบ ให้ตัวทำละลายเข้าไปในขวดยาจนหมด หลังจากนั้นปล่อยนิ้วที่ดันลูกสูบออก อากาศที่ถูกแทนที่ ด้วยตัวทำละลายจะเข้ามาในกระบอกฉีดยาจนหมด ความดันในขวดยาจะเท่ากับความดันในบรรยากาศ
      - 8) หากยาที่ละลายแล้วใช้ไม่หมด และมีอายุที่จะเก็บไว้ใช้ได้ให้เขียนฉลากติดขวดไว้ เกี่ยวกับความเข้มข้นของยา วัน เดือน ปีที่ละลาย ผู้ละลาย และเก็บยาไว้ในที่ที่เหมาะสมตามสลากยาที่ แนบมากับยา
      - 2) ทำความสะอาดจุกขวดตัวทำละลาย และจุกขวดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70% จนถึงคอขวด ปล่อยให้ alcohol แห้ง
      - 1) ตรวจดูตัวทำละลาย (น้ำกลั่นหรือน้ำเกลือ) ว่ามีฝุ่นผงหรือไม่ โดยคว่ำขวดยกส่องดู หากมีฝุ่นผง ไม่ควรนำมาใช้
- - - - 1) บริเวณต้นแขนส่วนกลางด้านนอก
      - 2) บริเวณส่วนกลางของหน้าขา
      - 3) บริเวณหน้าท้องที่อยู่ระหว่างแนวใต้ชายโครงกับแนวของ anterior superior iliac spine ยกเว้นบริเวณรอบสะดือ 1 นิ้ว เพราะมี pain receptor มาก
      - 4) บริเวณสะบัก
  - - - 2) วิธีหำตำแหน่งฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อสะโพก (Glutens muscle) มี 3 วิธี
        
        วิธีที่ 2
        
        แบ่งสะโพกออกเป็น 4 ส่วน
        
        •ด้านนอก (lateral) มีขอบเขตตามแนวด้านข้างของต้นขาและสะโพก
        
        •ด้านใน (medial) มีขอบเขตตามแนวแบ่งครึ่งจากกระดูก Coccyx ขึ้นไปตาม แนวแบ่งครึ่งของกระดูก sacrum
        
        •ด้านล่าง มีขอบเขตตามแนวของก้นย้อย (glutealfold)
        
        •ด้านบน มีขอบเขตตามแนวของ iliac crest
        
        วิธีที่3
        
        ลากเส้นจาก posterior superior iliac spine ไปยังปุ่มกระดูกต้นขา(greater trochanter of the femur) เส้นนี้จะขนานกับ sciatic never ตำแหน่งที่ฉีด คือ ส่วนบนด้าน นอกของเส้น ต่ำจากขอบกระดูกเชิงกราน 2-3 นิ้วฟุต
        
        วิธีที่ 1
        
        แบ่งสะโพกออกเป็น 3 ส่วนใช้ landmark 2 แห่ง คือ anterior superior iliac spine และ coccyx ลากเส้นสมมุติระหว่าง 2 จุด แบ่งเส้นสมมุติออกเป็น 3 ส่วนเท่าๆ กัน ตำแหน่ง ที่ฉีดยาได้คือส่วนแรกนับจาก anterior superior iliac spine โดยฉีดต่ำกว่าระดับของ iliac crest ประมาณ 2-3 นิ้วมือ
      - 1) วิธีหาตำแหน่งฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อต้นแขน (Deltoid muscle) เป็นบริเวณที่ อยู่ต่ำกว่าขอบล่างของ acromion process 2 นิ้ว เป็นบริเวณที่มีกล้ามเนื้อมาก ควรฉีดบริเวณส่วนกลาง ของกล้ามเนื้อ ซึ่งมีขอบเขตเป็นรูปสามเหลี่ยม
    - - 5) ยึดหัวเข็มและกระบอกฉีดยาให้มั่นคง (ไม่โยกไปมา และไม่เลื่อนขึ้นลง) ด้วยมือ ข้างที่ไม่ถนัด และใช้มือข้างถนัดดึงลูกสูบขึ้นเล็กน้อย
      - 6) เมื่อยาหมดให้ใช้สำลีกดตำแหน่งแทงเข็ม ขณะที่ถอนเข็มออกด้วยความรวดเร็ว
      - 4) แทงเข็มด้วยความเร็วและมั่นคง แทงเข็มทำมุม 90 องศา
      - 7) คลึงบริเวณฉีดยำเบา ๆ เพื่อช่วยให้ยาดูดซึมได้เร็วขึ้นและลดอาการเจ็บปวดได้ ด้วย
      - 3) ถือกระบอกฉีดยาด้วยมือข้างถนัด ส่วนมือข้างไม่ถนัดทำผิวหนังบริเวณฉีดยาให้ตึง โดยใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้กางออกขณะกดลงบนผิวหนัง
      - 8) ปลดเข็มออกจากกระบอกฉีดยา แยกเข็มฉีดยาทิ้งในชามรูปไต หรือภาชนะ สำหรับทิ้งเข็มโดยเฉพาะเพื่อนำเข็มไปทำลายต่อไป
      - 2) ถอดปลายเข็มออก จับกระบอกฉีดยาตั้งขึ้น ไล่อากาศ
      - 9) จัดเสื้อผ้าผู้ป่วยให้เรียบร้อย และจัดให้อยู่ในท่าที่สบาย (ถ้าเป็นผู้ป่วยนอก ควรให้ ผู้ป่วยพักเพื่อสังเกตอาการประมาณ 15 นาที)
      - 1) ทำความสะอาดผิวหนังบริเวณที่จะฉีดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70% โดยหมุนออก จากจุดที่จะแทงเข็มให้เป็นวงกว้างประมำณ 2-3 นิ้ว ปล่อยให้ alcoholแห้ง
      - ล้างมือให้สะอาด
    - - 4) จัดท่าให้ผู้ป่วยผ่อนคลายที่สุด จะช่วยบรรเทาความเจ็บปวดและไม่สุขสบายลงได้
      - 5) อย่าฉีดยาบริเวณที่เนื้อเยื่อแข็งตัวหรือกดเจ็บ
      - 3) ใช้ Z-track technique ในการฉีดยาเข้าชั้นกล้ามเนื้อ จะทำให้ผู้ป่วยเจ็บปวดน้อยลง กว่าวิธีฉีดเข้ากล้ามเนื้อแบบดั้งเดิม
      - 6) แทงเข็มและดึงเข็มออกจากเนื้อเยื่ออย่างรวดเร็ว ในทิศทางเดียวกัน
      - 2) เข็มที่ใช้ฉีดยาจะต้องไม่มียาเคลือบอยู่ภายนอก เพราะยาจะระคายเคืองเนื้อเยื่อที่เข็มแทงผ่าน
      - 7) จับกระบอกฉีดยาให้อยู่กับที่ขณะฉีด
      - 1) เลือกเข็มเบอร์เล็กที่สุดที่เหมาะสมกับชนิดของยาและตำแหน่งที่จะฉีดยา
      - 8) เดินยาช้าๆ เพื่อให้ยากระจายไปรอบๆ เนื้อเยื่อได้ดี กดบริเวณที่ฉีดเบาๆ หลังฉีดยา ยกเว้นมีข้อห้าม