Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 4 การบริหารยา 4.1 การบริหารยากินและยาเฉพาะที่ yaakhlaayklaamenuue,…

- - - - 4.ขนาดของยา
      - 5.วิถีทางการให้ยา
      - 3.ชื่อของยา
      - 6.เวลาและความถี่
        ในการให้ยา
      - 2.วันที่เขียนคำสั่งการรักษา
      - 7.ลายมือผู้สั่งยา
      - 1.ชื่อของผู้ป่วย
        
        ชื่อและนามสกุลของผู้ป่วย
        
        ป้ายชื่อสติ๊กเกอร์มีความสะดวก
        และป้องกันการผิดพลำด
    - - วิถีทางการให้ยา (route) และ
        ชนิดของการปรุงยาแต่ละชนิด
        
        5. ทางกล้ามเนื้อ (intramuscular)
        
        ตัวอย่าง ชนิดของการปรุงยา aqueous solution
        คำสั่งแพทย์ Paracetamol 500 mg 1 amp M PRN q 4-6 hrs for fever
        
        ดูดซึมเข้าร่างกายทางระบบ
        ไหลเวียนเลือดที่ชั้นกล้ามเนื้อ
        
        7. ทางหลอดเลือดดำ
        (intravenous)
        
        ใช้ฉีดเข้าทางหลอดเลือดดำ
        เข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือดโดยตรง
        
        ตัวอย่าง ชนิดของการปรุงยา Aqueous solution
        คำสั่งแพทย์ Cefazolin 1 gm v q 6 hr.
        
        4. ทางผิวหนัง (skin)
        
        ชนิดของการปรุงยา ได้แก่ ชนิดโลชั่น
        ครีม ยาถูนวด ยาผงใช้โรย
        
        ตัวอย่าง ชนิดของการปรุงยา Cream
        คำสั่งแพทย์ - Hand E blam applied q bid
        
        ดูดซึมเข้าร่างกายทางผิวหนัง
        
        3. ทางเยื่อบุ (mucous)
        
        ดูดซึมเข้าทางเยื่อบุสู่ระบบไหลเวียน
        ของเลือดบริเวณอวัยวะ
        
        ชนิดของการปรุงยา ได้แก่ ชนิดเม็ด ใช้สอด
        ทางช่องคลอด/ทวารหนัก หรืออมใต้ลิ้น
        
        ใช้สอดใส่ / หยอดทางอวัยวะต่างๆ
        
        ตัวอย่าง ชนิดของการปรุงยา Suppository
        คำสั่งแพทย์ - Mycostatin 1 tab supp hs
        
        2.ทางสูดดม (inhalation)
        
        ชนิดของการปรุงยาได้แก่ ชนิดสเปรย์ (spray)
        พ่นทางสายให้ออกซิเจน (nebulae)
        
        ตัวอย่าง ชนิดของการปรุงยา spray
        คำสั่งแพทย์ Bricanyl 1-2 puff inhal bid
        
        ใช้พ่นให้ผู้ป่วยสูดดมทางปาก/จมูก
        ดูดซึมทางระบบทางเดินหายใจ
        
        6. ทางชั้นผิวหนัง (intradermal)
        
        ตัวอย่าง ชนิดของการปรุงยา aqueous solution
        คำสั่งแพทย์ TAT diluted skin test
        
        ใช้ฉีดเข้าทางชั้นผิวหนัง ดูดซึมเข้าร่างกาย
        ทางระบบไหลเวียนเลือดที่ชั้นผิวหนัง
        
        1. ทางปาก (oral)
        
        ยาจะดูดซึมทางระบบ
        ทางเดินอาหารและลำไส้
        
        ชนิดของการปรุงยา ได้แก่ ยาเม็ด (tablet)
        ยาแคปซูล (capsule) ยำน้ำเชื่อม (syrup
        
        ตัวอย่าง ชนิดของการปรุงยา tablet
        คำสั่งแพทย์ Vitamin C (100) 1 tab  bid.pc
        
        8. ทางใต้ผิวหนัง
        (subcutaneous / hypodermal)
        
        ฉีดเข้าที่ใต้ผิวหนัง
        ดูดซึมเข้าระบบไหลเวียนเลือดที่ชั้นใต้ผิวหนัง
        
        ตัวอย่าง ชนิดของการปรุงยา aqueous solution
        คำสั่งแพทย์ Regular insulin (RI) 10 U sc stat and if blood sugar >130 mg
      - ชื่อยา – ขนาด – จำนวน – ทางที่ให้ – ความมถี่
    - - คำสั่งใช้ภายในวันเดียว
        (Single order of order for one day)
      - คำสั่งที่ต้องให้ทันที
        (Stat order)
      - คำสั่งครั้งเดียวใช้ได้ตลอดไป
        (Standing order)
        
        เช่น การให้ยาปฎิชีวนะ Ofloxacin (200) 2 tab  bid.pc x 5 days
        จะหยุดการให้ยาได้เมื่อครบตามกำหนดคือ 5 วัน
      - คำสั่งที่ให้เมื่อจำเป็น
        (prn order)
        
        กำหนดให้ปฏิบัติเมื่อผู้ป่วย
        มีอาการบางอย่างเกิดขึ้น เช่น มีไข้ ปวดแผล
        
        ใช้ดุลยพินิจในกำรตัดสินใจ คำสั่งการรักษา อาจกำหนดไว้ใน order for continuous / order for one day
- - - - ให้ผู้ป่วยรับประทานยาที่สัมพันธ์กับมื้ออาหารอย่าง
        ไม่เหมาะสมระดับยาในกระแสเลือดสูง/ต่ำกว่าที่ควรจะเป็น
      - การให้ยาตามเวลา
        
        การให้หลังอาหารเป้าหมาย
        
        ยาได้สัมผัสกับอาหารเพื่อช่วยเรื่องการดูดซึม
        
        ให้หลังอาหารทันทีจนถึง 2 ชั่วโมงหลังอาหาร
        
        การให้ยาช่วงใดก็ได้ คือ
        อาหารไม่มีผลต่อการดูดซึม ให้ช่วงเวลาใดก็ได้
        
        การให้ยาก่อนอาหาร
        
        เพื่อไม่ต้องการให้ยาได้สัมผัสกับอาหาร
        
        ให้ยาก่อนอาหารอย่างน้อย ½ ชั่วโมง,
        หลังอาหารไปแล้ว 2 ชั่วโมง,รับประทายาตอนท้องว่าง
        
        การให้แบบกำหนดเวลา / ให้เฉพาะกับอาหารที่เฉพาะ เช่น การให้พร้อมกับอาหารคำแรก , ห้าม รับประทำนพร้อมนม
      - ให้ยาตรงเวลา/ความถี่ตามคำสั่งการให้ยา
    - - จัดยา / คำนวณยาให้มีขนาดและ
        ความเข้มข้นของยาตามคำสั่งการให้ยา
      - ผู้ป่วยได้รับมีความสอดคล้องกับโรค/อาการ
    - - หลักการปราศจากเชื้อสำหรับยาฉีด มีการประเมิน
        ค่าความดันโลหิตสำหรับยาที่แพทย์สั่งให้ประเมินก่อน
      - การประกันว่าผู้ป่วยได้รับ
        ความปลอดภัยจากการบริหารยา
      - เตรียมยา ให้ยาถูกต้อง
        ยึดหลักการปลอดเชื้อสำหรับยารับประทานทางปาก
    - - ครั้งแรก ก่อนหยิบภาชนะใส่ยาออกจากที่เก็บ
        ครั้งที่สอง ก่อนเอาาออกจากภาชนะใส่ยา
        ครั้งที่สาม ก่อนเก็บภาชนะใส่ยาเข้าที่ / ก่อนทิ้งภาชนะใส่ยา
    - - บันทึกการให้ยาถูกต้อง พยาบาลลงนามในเวลาเดียวกับที่ให้ยา
        กับผู้ป่วยในเอกสารที่ได้กำหนด เพื่อให้ข้อมูลการให้ยาเป็นปัจจุบัน
      - บันทึกการลงลายมือชื่อผู้ให้ยา วัน เวลาที่ให้ยา
        ชื่อยาที่ให้ ปริมาณที่ให้ ทางที่ให้ยา
    - - การให้ยาถูกผู้ป่วย เช็คชื่อผู้ป่วยทุกครั้งก่อนให้ยา
        ก่อนฉีดยาเทียบกับใบ Medication administration record
      - วิธีการ คือ ให้ถามผู้ป่วยว่า “คุณชื่ออะไรคะ”
        แล้วให้ผู้ป่วยตอบชื่อตนเอง / อาจตรวจที่ป้ายชื่อข้อมือ
  - - - ทดสอบ Skin test ในกรณีที่ผู้ป่วยได้รับยา Antibiotic ทาง IV เป็นครั้งแรก
      - สอบถามข้อมูล/ ตรวจสอบประวัติการแพ้ยา
      - การประเมินผู้ป่วยต้องการยาจริงๆ
        ตรวจสอบข้อห้ามในการใช้ยาของผู้ป่วยแต่ละคน
    - - หน่วยงานจัดรายชื่อยาที่มีปฏิกิริยต่อกัน
        เกิดความตระหนักในการสร้างความมปลอดภัย
      - ความตระหนัก เข้าใจเรื่องของปฏิกิริยาต่อกันของยา
      - ยาที่ใช้ร่วมกันมีผลทำให้ยาออกฤิทธิ์มาก/น้อย
    - - ผู้ป่วยมีสิทธิปฏิเสธการใช้ยา แต่ต้องตั้งอยู่พื้นฐานข้อเท็จจริง
        ว่าไม่เป็นอันตรายต่อผู้ป่วย และบันทึกการปฏิเสธการรับยาของผู้ป่วย
      - กรณีผู้ป่วยปฏิเสธ พยาบาลต้องให้คำอธิบายถึงผลที่เกิดขึ้น
      - ตรวจสอบการได้รับความยินยอมจากผู้ป่วยในการจัดการยา
    - - ก่อนจะให้ยาผู้ป่วยทุกครั้ง ต้องแจ้งชื่อยา ทางที่จะให้ยา
        ผลการรักษา ผลข้างเคียงของยา และอาการที่ต้องเฝ้าระวัง
      - ผู้ป่วยและญาติมีสิทธิที่
        จะได้รับรู้ในเรื่องของยาที่ได้รับ
- - - - ยาที่ระคายเคืองทางเดินอาหารให้กินหลังอาหาร/นม
      - การให้ยาเม็ดในเวลาเดียวกันรวมกันได้
        ส่วนยาน้ำให้แยกใส่แก้วยาต่างหาก
      - ยาชนิดผงให้ใช้ช้อนตวงปาดแล้วเทใส่แก้วยา
      - ยาจิบแก้ไอควรให้ภายหลังรับประทานยาเม็ด
        เพื่อให้ยาค้างอยู่ที่คอไม่ถูกน้ำล้างออก
      - ยาลดกรดในกระเพาะอาหาร ให้อันดับสุดท้าย
        เพื่อช่วยลดอาการระคายเคือง
      - ยาอมใต้ลิ้น เช่น Nitroglycerine ที่ใช้รักษาอาการเจ็บหน้าอก จากการขาดเลือดไปเลี้ยงกล้ามเนื้อหัวใจ
    - - น้ำเปล่า / น้ำส้ม แทนน้ำ (หากไม่มีข้อห้าม)
      - ถาด / รถใส่ยา
      - ถ้วยยา / Syringe
      - แบบบันทึกการให้ยา
    - - เตรียมยาให้ตรงกับ MAR ของผู้ป่วยแต่ละราย
      - อ่านฉลากยาให้ตรงกับ MAR ของผู้ป่วยแต่ละราย ดูวันที่หมดอายุของยา
      - ดูชื่อยา ขนาดยา เวลาที่ให้ใน MAR ของผู้ป่วยแต่ละราย
      - เทยา / รินยาให้ได้ตรงตามจำนวนกับขนาด
        ของยาใน MAR ของผู้ป่วยแต่ละราย
      - ดูเบอร์เตียง ชื่อ - นามสกุล ผู้ป่วยใน MAR ให้ตรงกัน
    - - 5 ให้ผู้ป่วยรับประทานยา
        ตรงตามเวลาในใบ MAR
      - ดูเบอร์เตียง ถามชื่อ -สกุลผู้ป่วย
        ให้ตรงกับใบ MAR ของผู้ป่วย
      - ดูชื่อ ขนาดยาให้ตรงกับใบ MAR อีกครั้งก่อนเก็บยาเข้าที่
      - แจกยาให้ผู้ป่วยรับประทานภายในเวลาที่กำหนด
      - ยาน้ำ หันฉลากยาเข้าหาฝ่ามือ ถือแก้วยาอยู่ระดับสายตา
        วางนิ้วหัวแม่มือไว้ระดับที่ต้องกาก่อนรินต้องเขย่ายา
      - ประเมินสัญญาณชีพผู้ป่วยก่อนให้ยา
      - ยาชนิด Multidose : ค่อยๆเทยาจากกซองยาโดยที่ไม่ให้มือสัมผัสยา
      - ให้ผู้ป่วยรับประทานยาต่อหน้าพยาบาล อยู่กับผู้ป่วยจนกลืนยาเรียบร้อย
      - ยาชนิด Unit dose : หยิบยาใส่ถ้วยยาจำนวนตามที่แพทย์สั่ง ยาที่หุ้มมาด้วย Foil ให้แกะยาที่เตียงของผู้ป่วย
      - สังเกตการเปลี่ยนแปลงหลังรับประทานยา
      - บันทึกในแผนการพยาบาล
        และในใบ MAR ทุกครั้งหลังให้ยา
  - - - 2. การให้ยาทางตา
        (Eye instillation)
        
        วิธีใช้หยอดตา
        
        ให้ผู้ป่วยนอน/นั่งแหงนหน้ามองขึ้นข้างบน หยอดยาตามจำนวนหยดลงไปบริเวณ Conjunctiva sac ห่างประมาณ 1-2 นิ้ว
        
        หลับตาพร้อมทั้งใช้มือกดเบาๆ บริเวณหัวตา 1-2 นาที
        ซับส่วนที่เกินออก อย่าขยี้ตา
        
        วิธีใช้ยาป้ายตา
        
        ถ้าจำเป็นต้องใช้ยาป้ายตาร่วมกับยาหยอดตา
        ให้ใช้ยาหยอดตาก่อนยาป้ายตาประมาณ 5 นาที
        
        ใช้มือดึงหนังตาล่างให้เป็นกระพุ้ง บีบยาลงในกระพุ้ง
        เริ่มจากหัวตา หลับตา กลอกตาไปมา / ใช้นิ้วมือคลึงเบาๆ
        
        ถามชื่อ - สกุลผู้ป่วย ตรวจสอบให้ตรงกับใบ MAR
        แจ้งผู้ป่วยให้ทราบเกี่ยวกับยาผู้ป่วยจะได้รับ ข้อปฏิบัติ ฤทธิ์ข้างเคียง ล้างมือให้สะอาด
        
        วิธีใช้ยาล้างตา
        
        ล้างถ้วยล้างตาด้วยน้ำสบู่ เช็ดให้แห้ง
        
        ตรวจดู ว่าน้ำยาล้างตาใส/ขุ่น ถ้าขุ่นให้ทิ้งไป
        
        ถามชื่อ - สกุลผู้ป่วย ตรวจสอบให้ตรงกับใบ MAR แจ้งผู้ป่วยให้ทราบ
        เกี่ยวกับยาผู้ป่วยจะได้รับ ข้อปฏิบัติ ฤทธิ์ข้างเคียง ล้างมือและหน้าให้สะอาด
        
        รินน้ำยาลล้างตาเต็มถ้วย ก้มศีรษะเอาตาจุ่มลงถ้วย
        ใช้มือกดถ้วยให้แน่น เงยหน้าขึ้น
        
        ลืมตำในน้ำยำล้างตากลอกไปมา ก้มศีรษะลง ยกถ้วยล้างตาออก
      - 3 การให้ยาทางหู (Ear instillation)
        
        อุ่นยาให้มีอุณหภูมิเท่ากับอุณหภูมิกาย หมุนขวด
        ล้างมือและทำความสะอาดใบหูด้วยผ้าชุบน้ำ เช็ดให้แห้ง
        
        เอียงหู/นอนตะแคง ให้หูข้างที่จะหยอดอยู่ด้านบน
        ดูดยาและหยอดยาจำนวณจำนวนหยด
        
        ถามชื่อ - สกุลผู้ป่วย ตรวจสอบ
        ให้ตรงกับใบ MAR แจ้งผู้ป่วยให้ทราบ
        
        เอียงหูข้างนั้นไว้ 2-3 นาที / ใช้สำลีอุดหูไว้ 5 นาที
        หาต้องการหยอดหูทั้ง 2 ข้างให้ทำซ้ำเหมือนเดิม
      - 4. การหยอดยาหยอดจมูก
        (Nose instillation)
        
        ผู้ป่วยเงยหน้าขึ้น และพยาบาลยกปีกจมูก
        
        ผู้ป่วยข้างที่จะหยอยยาขึ้นเบาๆ แล้วหยดยาผ่านทางรูจมูก
        ห่างประมาณ 1-2 นิ้ว จากนั้นให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าเดิมประมำณ 5 -10 นาที
      - 5. การหน็บยา
        
        เป็นการให้ยาที่มีลักษณะเป็นเม็ด
        เข้าทางเยื่อบุตามอวัยวะต่างๆ
        
        วิธีการเหน็บยา
        ทางทวารหนัก
        
        ผู้ป่วยนอนตะแคงซ้ายย พยาบลใส่ถุงมือสะอาด ยกแก้มก้น
        ผู้ป่วยขึ้นจนเห็นรูทวารหนักชัดเจน สอดใส่เม็ดยาเข้าไป
        
        ใช้นิ้วชี้ดันให้ยาเข้าไปลึกประมาณ 3-4 นิ้ว/สุดนิ้วชี้
        
        วิธีการเหน็บยาทางช่องคลอด
        
        ทำหลังจากการทำความสะอาดอวัยวะ
        สืบพันธุ์ภายนอก ให้ผู้ป่วยนอนหงาย
        
        พยาบาลใส่ถุงมือปราศจากเชื้อ สอดใส่เม็ดยา/แท่งเข้าไปทำงช่องคลอด
        ใช้นิ้วชี้ดันยาเข้าไปลึกประมาณ 2-3 นิ้ว
      - 1. การสูดดม (Inhalation)
        
        ให้ยาในรูปของก๊าซ ไอระเหย
        
        เพื่อให้ยาดูดซึมในส่วนลึกของระบบทางเดินหายใจ
        ที่มีเส้นเลือดขนาดเล็กอยู่มาก