Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาต้านโรคมะเร็ง - Coggle Diagram
ยาต้านโรคมะเร็ง
ยากลุ่ม Alkylating agents
Cyclophosphamide
กลไกการออกฤทธิ์
ยาถูกเปลี่ยนโดย CYP450 กลายเป็น Phosphoramide mustard ไปรบกวนการสร้างDNA ของcell cancer
ยา ไปเติมหมู่ alkyl ที่เบสguanine บนสาย DNA ของ cancer cell
ไปรบกสนการสร้างDNA ของcell cancer ทำให้ cell cancer ตาย
การนำไปใช้ทางคลินิก
มีทั้งรูปแบบกินและฉีด
รักษากลุ่มมะเร็งรังไข่ มะเร็งต่อมน้ำเหลือง (ชนิดHodgkin’s, Non-Hodgkinlymphoma) และมะเร็งในเด็ก
เป็นยากดภูมิคุ้มกันในผู้ป่วยที่ปลูกถ่ายอัวยวะ ผูัป่วยautoimmune
diseases Rheumatoid arthritis
Ifosfamide
กลไกการออกฤทธิ์
เหมือนCyclophosphamide
การนำไปใช้ทางคลินิก
รักษากลุ่มมะเร็งต่อมน้ำเหลือง มะเร็งอัณฑะ มะเร็งเนื้อเยื่ออ่อน
Chlorambucil
กลไกการออกฤทธิ์ แทรกการเชื่อมจับสายDNA ของ cancer cell แบบ cross-linking
การนำไปใช้ทางคลินิก เป็นยามาตรฐานในการรักษา มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดCLL มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดfollicular
Carmustine
กลไกการออกฤทธิ์
เกิด หมู่alkyl ไปจับกับสายของDNA ของ cancer cell ทำให้เกิดDNA Strand break และทำให้เซลล์ตาย
การนำไปใช้ทางคลินิก
รักษามะเร็งสมอง
Dacarbazine
กลไกการออกฤทธิ์ ยาถูกเปลี่ยนโดย CYP450 กลายเป็นสารที่มีพิษต่อการสร้างDNA และ RNA ของเซลล์มะเร็ง
การนำไปใช้ทางคลินิก
รักษากลุ่มมะเร็งต่อมน้ำเหลือง มะเร็งผิวหนัง
Cisplatin, Carboplatin
กลไกการออกฤทธิ์ แทรกการเชื่อมจับสายDNA ของ cancer cell และ ยับยั้งDNA replication และ DNA transcription ของ cancer cell
การนำไปใช้ทางคลินิก
รักษามะเร็งอัณฑะ มะเร็งรังไข่ มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ มะเร็งปอด มะเร็งทางเดินอาหาร
Busulfan
กลไกการออกฤทธิ์ แทรกการเชื่อมจับสายDNA ของ cancer cell ทำให้เซลล์มะเร็งไม่สามารถสร้างหรือแบ่งตัวได้ ทำให้เซลล์ตาย
การนำไปใช้ทางคลินิก
รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดCML ใช้ร่วมกับยาเคมีบำบัด ก่อนการปลูกถ่ายไขกระดูก
Mechlorethamine
กลไกการออกฤทธิ์ แทรกการเชื่อมจับสายDNAทำให้สายDNA แตก และยับยั้งกระบวนการ DNA transcription
การนำไปใช้ทางคลินิก รักษามะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด Hodgkin's lymphoma
ผลข้างเคียงจากยากลุ่ม Alkylating agents
ทำให้เซลล์เม็ดเลือดขาวต่ำ เกล็ดเลือดต่ำ หลังได้รับยา
ทำให้มีการคลื่นไส้ อาเจียน มีแผลในปาก มีการเบื่ออาหาร
อาการในระบบประสาม อาจมีอารมณ์แปรปรวน เสียการทรงตัว เดินเซ อาจทำให้เกิดอาการชักได้
ความเป็นพิษต่อไต ทำให้มีเลือดออกในกระเพาะปัสสาวะ
ต่อผิวหนัง มีสีคล้ำ โดยเฉพาะบริเวณขาหนีบ เอว รักแร้
วัฏจักรเซลล์(Cell cycle)
G0 phase ระยะพักcell แบ่งตัวสมบูรณ์แล้วหากได้สัญญาณการแบ่งตัว ก็จะเปลี่ยนเข้าสู่ Gphase 1
G1 phase ระยะการแบ่งตัวcell เริ่มสร้างโปรตีนและเอนไซม์เพื่อใช้สร้างDNA RNA
S phase Cell สร้างและสังเคราะห์DNA ที่เหมือนกัน อีก 1 ชุด
G2 phase Cell สร้างองค์ประกอบต่างๆและแบ่งเป็น 2 เซลล์
M phase Cell แบ่งตัวแบบmitosis แยกโครโมโซมออกเป็น2 Cell
ยากลุ่ม VAnticancer antibiotics
สกัดมาจากเชื้อราดิน ที่เรียกว่า Streptomyces มีผลต่อเซลล์ทุกระยะ
กลไกของยา ยาจะไปรบกวนเมตาบอลิซึมของDNA โดยแทรกเข้าไปในสาย DNA มีผลให้ DNA แตก
ประเภทของยากลุ่ม VAnticancer antibiotics
Dactinomycin
กลไกการออกฤทธิ์ แทรกเข้าไปในสายDNAของ cancer cell
ทำให้สาย single-strand ของ DNAของ cancer cell แตกหัก
การนำไปใช้ทางคลินิก รักษา Wilms’ tumor มะเร็งเนื้อเยื่อเกี่ยวพันในเด็กใช้ร่วมกับยา Vincristine รักษามะเร็งรก
Mitomycin C
กลไกการออกฤทธิ์ ยาถูกเปลี่ยนเป็นสาร Alkylating agents มีผลยับยั้งการสังเคราะห์DNA
กานนำไปใช้ทางคลินิก รักษามะเร็งปากมดลูกมะเร็งปอด มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ มะเร็งลำไส้ใหญ่
Doxorubicin
กลไกการออกฤทธิ์ ยับยั้งTopoisomerase 2 แทรกไประหว่าง DNA base pairs ใรสาย DNA ปิดกลั้นการสังเคราะห์ DNA สร้างสารต้านอนุมูลอิสระ ทำให้สาย DNA แตก
การนำไปใช้ทางคลินิก รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน มะเร็งต่อมน้ำเหลือง มะเร็งเต้านม มะเร็งรังไข่ มะเร็งปอด
Bleomycin
กลไกการออกฤทธิ์ มีผลต่อเซลล์ระยะ G2
การนำไปใช้ทางคลินิก รักษากลุ่มมะเร็งอัณฑะ มะเร็งต่อมน้ำเหลือง (ชนิดHodgkin’s, Non-Hodgkinlymphoma)
ผลข้างเคียง
การทำงานของไขกระดูก
มีอาการคลื่นไส้อาเจียน เบื่ออาหาร เยื่อบุในช่องปากอักเสบ
Mitomycin มีพิษต่อไต และเกิดพังผืดในปอด
หากยารั่วออกนอกหลอดเลือด จะมำให้ผิวหนังรอบๆตาย
ยากลุ่มฮอร์โมน (Hormone and hormone antagonists)
ยากลุ่มสเตียรอยด์ Glucocorticoids ได้แก่ Prednisolone, Prednisone, Hydrocortisone
การนำไปใช้รักษาทางคลินิก รักษามะเร็งต่อมน้ำเหลือง มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด AlL
ผลข้างเคียง มีโอกาสติดเชื้อได้ง่าย กลูโคสในเลือดสูง เสี่ยงต่อการเป็นโรคกระดูกพรุน โรคแผลในกระเพาะอาหาร
ยาฮอร์โมนเอสโตรเจน Antiestrogens
การนำไปใช้รักษาทางคลินิก Tamoxifen เป็นตัวเลือกแรกในการนำมาใช้รักษามะเร็งเต้านม Toremifene ใช้รักษามะเร็งเต้านม และ Roloxifene ป้องกันการเกิดมะเร็งกระดูกพรุน
ผลข้างเคียง ร้อนวูบวาบ รบกวนทางเดินอาหาร คลื้นไส้ อาเจียน มีประจำเดือนมาผิดปกติ
ยาออกฤทธิ์ต้านฮอร์โมน Androgen (anti androgens)
การนำไปใช้รักษาทางคลินิก Goserelin , Leuprolide รักษามะเร็งต่อมลูกหมาก ยาAbarelix เป็นยาฉีดเข้ากล้ามเนื้อ บรรเทาอาการผู้ป่วยมะเร็งต่อมลูกหมาก
ผลข้างเคียง ร้อนวูบวาบ เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ
ยาฮอร์โมนโปรเจสติน Progestins
การนำไปใช้รักษาทางคลินิก รักษามะเร็งเยื่อบุมดลูก มะเร็งเต้านม มะเร็งของไต
ผลข้างเคียง Progestins เพิ่มอุบัติการณ์ การเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจอุดตัน
การพยาบาลผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาด้วยยาต้านมะเร็งโดยรวม
พยาบาลควรเตรียมความพร้อม ของผู้ป่วย ครอบครัวโดยการให้ความรู้ แนะนำผู้ป่วยและญาติ
ประเมินสัญญาณชีพก่อนและหลังให้ยา
ประเมินผลข้างเคียงจากการได้รับยาเคมีบำบัดอย่างใกล้ชิด
ให้ผู้ป่วยดื่มน้ำตามมากๆ หลังรัปประทานยา
ยากลุ่ม Antimetabolites หรือ Antineoplastic agents
Antifolate/Folate antagonist
Methotrexate
กลไกการออกฤทธิ์ เป็นยาต้านโฟเลท ที่ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ DHFR และเป็นสารตั้งต้น ของDNA RNA และโปรตีน
การนำไปใช้รักษาในคลินิก รักษามะเร็งที่ศรีษะและคอ มะเร็งรก มะเร็งกระดูก มะเร็งเต้านม
Pemetrexed
กลไกการออกฤทธิ์ เป็นยาต้านโฟเลตตัวใหม่ เมื่อยาเข้าสู่ร่างกายจะถูก เมตตาบอลิซึม ให้กลายเป็นสารที่มีฤทธิ์ยับยั้งการสังเคราะห์และสร้างสารของDNA RNA Protein
การนำไปใช้ทางคลินิก รักษามะเร็งปอด มะเร็งตับอ่อน
ผลข้างเคียง
มีจำนวนเม็ดเลือดขาวลดลง มีจำนวนเกล็ดเลือดลดลง ทำให้เลือดออกได้ง่าย
อาจทำให้แท้ง เด็กในครรภ์พิการได้ พิษต่อตับ พิษต่อไต
พบร่วงพบได้น้อย
Purine analogs
6-mercaptopurine (6-MP)
กลไกการออกฤทธิ์ เมื่อยาเข้าสู่กระแสเลือดจะถูกเปลี่ยนเป็นสารไบโอนิวคลีโอไทด์ยับยั้งเอนไซม์ที่เกี่ยวกับpurine
การนำไปรักษาทางคลินิก รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดALL, AML, ANLL
6-thioguanine (6-TG)
กลไกการออกฤทธิ์ คล้าย 6-MP
การนำไปใช้ทางคลินิก รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดANLL
Fludarabine
กลไกการออกฤทธิ์ แทรกการเชื่อมจับสายDNA เกิดการยับยั้งการสร้างDNA ของ Cancer cell
การนำไปใช้ทางคลินิก รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดCLL
มะเร็งต่อมน้ำเหลืองที่ไม่รุนแรง
ผลข้างเคียง
อาจมีแผลในปากหรือริมฝีปาก บรรเทาด้วยการอมน้ำแข็ง
อาจมีอาการอ่อยเพลีย อุจจาระสีดำ ตัวตาเหลือง
Pyrimidine analogs
5-fluorouracil (5-FU)
กลไกการออกฤทธิ์ ยับยั้งการทำงานของ thymidylate synthase ทำให้Cancer cell ไม่สามารถสังเคราะห์ สร้างDNA, RNA ทำให้ Cell cancer แบ่งตัวได้
การนำไปใช้ทางคลินิก เป็นยาฉีดทางหลอดเลือดดำ ใช้รักษามะเร็งทางเดินอาหาร มะเร็งตับอ่อนและมะเร็งลำไส้ใหญ่
Capectibine
กลไกการออกฤทธิ์คล้าย 5-FU
การนำไปใช้ทางคลินิก ใช้รักษามะเร็งเต้านมที่แพร่กระจายไปแล้ว
Cytarabine
กลไกการออกฤทธิ์ ยาไปเติมphosphate ทำให้เกิดการยับยั้งการเชื่อมต่อสายDNA
การนำไปใช้ทางคลินิก รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดAML
ผลข้างเคียง
เกิดการกดการทำงานของไขกระดูก
อาจมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน พะอืดพะอม อาการท้องเสีย
มีการลอกของฝ่ามือและฝ่าเท้าเมื่อใช้ยาติดต่อกันเป็นเวลานาน
ประเภทยาตามการออกฤทธิ์ในวัฏจักรเซลล์มะเร็ง
Cell cycle-specific drugs (CCS)
ออกฤทธิ์ต่อเซลล์ระยะใดระยะหนึ่ง
ไม่มีผลต่อเซลล์ในระยะอื่น
ใช้ได้ผลดีในเซลล์มะเร็งที่มีอีตราการแบ่งตัวอย่างรวดเร็วหรือแบ่งตัวอย่างต่อเนื่อง
Cell cycle-nonspecific drugs (CCNS)
ออกฤทธิ์กระตุ้นได้ทุกระยะในวงจรเซลล์
ใช้ได้ผลดีในมะเร็งที่มีอัตราการโตของก้อนมะเร็งทั้งต่ำและสูง
ยากลุ่มสารสกัดจากพืชธรรมชาติ (Natural and semi-synthetic products
)
ยากลุ่มvinca alkaloids
เป็นสารสกัดจากพืช
Vincristine .ใช้รักษา มะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลัน มะเร็งเนื้องอกในไต
Vinblastine ใช้รักษา มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดHodgkin’s
และ non-Hodgkin lymphoma มะเร็งอัณฑะ มะเร็งเต้านม
Vinorelbine เป็นยาฉีดเข้าหลอดเลือดดำ ใช้รักษา มะเร็งลูกอัณฑะ มะเร็งเต้านม
ผลข้างเคียงในการใช้ยา
ต่อระบบประสาท ชาตามมือตามเท้า เดินเซ อาจทำให้กล้ามเนื้อฝ่อลีบ
คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ท้องเดิน ปวดท้อง เม็ดเลือดขาวต่ำ ความดันโลหิตต่ำ
อาจพบการอักเสบของหลอดเลือดดำ บริเวณที่ให้ยา
ยากลุ่ม taxanes
ยาไปจับBeta-tubulin เพิ่มการก่อตัวเป็น microtubules แต่ยับยั้งการสลาย microtubules
ผลข้างเคียง ทำให้ปริมาณเม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดต่ำ อาจมีคลื่นไส้ อาเจียน ปลายประสาทผิดปกติ
ยามะเร็งมุ่งเป้า (TargetedX gene therapy)
ยับยั้งMolecular signaling ที่ไปกระตุ้นcell มะเร็ง ให้เพิ่มจำนวนและเจริญเติบ
ประเภทของยา
ยาโมโนโคลนอลแอนติบอดี
(Monoclonal antibodies)
จับกับโมเลกุลเป้าหมายที่อยู่ภายนอก หรือบนผิวของเซลล์มะเร็งหรือทำให้เซลล์มะเร็งไม่สามารถแบ่งตัว
Transtuzumab รักษาโรคมะเร็งเต้านมที่แพร่กระจายไปแล้ว
Rituximab รักษา มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดB-cell lymphoma
Cetuximab มะเร็งศรีษะ มะเร็งลำคอ
Alemtuzumab ใช้รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด B-cell
ยาโมเลกุลเล็ก Small molecules
Imatinib .ใช้รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาว
Dasatinib ใช้รักษาที่ดื้อต่อยา imatinib ได้
Nilotinib มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดCML และ ALL, มะเร็งที่ดื้อต่อยาImatinib