Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาต้านโรคมะเร็งและยากดภูมิคุ้มกัน - Coggle Diagram
ยาต้านโรคมะเร็งและยากดภูมิคุ้มกัน
มะเร็ง Cancer
เกิดจากความผิดปกติของรหัสสายพันธุกรรม
วัฏจักรของเซลล์
G0 phase
G1 phase
S phase
G2 phase
M phase
แบ่งประเภทยาตามการออกฤทธิ์
Call cycle-specific drugs
ออกฤทธิ์ต่อ cancer cell ในระยะใดระยะหนึ่ง
ไม่มีผลต่อ cancer cell ระยะอื่น
ได้ผลดีในมะเร็งที่แบ่งตัวรวดเร็ว+ต่อเนื่อง
Cell cycle-nonspecific drugs (CCNS)
ออกฤทธิ์ได้กับ cancer cell ทุกระยะ
ได้ผลดีในมะเร็งที่มีอัตราการโตของ
ก้อนมะเร็ง ทั้งในระดับต่ำและสูง
ยากดภูมิคุ้มกัน
(Immunosuppressive agents)
ใช้กด หรือ ลดความแข็งแรงของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย
กลุ่มยับยั้งเอนไซม์แคลซินิวริน
(Calcineurin inhibitors)
Cyclosporin A (CsA)
Clinical use
Acute graft rejection ปลูกถ่าย ไต หัวใจ
ปอดและตับ
GVHD ปลูกถ่ายไขกระดูก
โรคภูมิคุ0มกันต0านตัวเอง RA psoriasi ม่านตาอักเสบ
ผลข้างเคียง
พิษต่อไต ต่อระบบประสาท
BP สูง น้ำตาลในเลือดสูง ไขมันในเลือดสูง
Tacrolimus (FK506®)
คล้ายกับ Cyclosporin
Clinical use
ใช้แทน Cyclosporin
มีผลข้างเคียงน้อย
ผลข้างเคียง
พิษต่อระบบประสาท
ปวดศีรษะ สั่น นอนไม่หลับ
อาจพบผมร่วงได้
กลุ่มยาที่มีพิษต่อเซลล์
(Cytotoxic agents)
Azathioprine (Imuran®)
ยับยั้งการสร้าง DNA RNA และโปรตีน
Clinical use
Acute graft rejection จากการปลูกถ่ายไตและตับ
โรคภูมิคุ้มกันต้านตัวเอง
ผลข้างเคียง
กดไขกระดูก
คลื่นไส้ อาเจียน เกิดพิษต่อตับ
ตัวเหลือง ตาเหลือง ผมร่วง
Mycophenolate mofetil (MMF)
ยับยั้งการแบ่งตัวของ B และ T lymphocytes
ยับยั้งการสร้าง DNA, RNA และโปรตีน
Clinical use
Acute graft rejection จากการปลูกถ่ายอวัยวะ
ผลข้างเคียง
พบบ่อย
กดไขกระดูก เม็ดเลือดขาวต่ำ เสี่ยงต่อการติดเชื้อ
ท้องร่วง อาเจียน
พบน้อย
ความผิดปกติของระบบประสาทส่วนกลาง
ตับอ่อนอักเสบ พิษต่อตา
พิษต่อตับ มีผื่น ปวดกล้ามเนื้อ
Sirolimus หรือ Everolimus
Cancer cell ไม่สามารถ
สร้าง/แบ่งตัว ได
Clinical use
Acute graft rejection
ใช้กดระบบภูมิคุ้มกัน
ผลข้างเคียง
กดไขกระดูก เกร็ดเลือดและเม็ดเลือดขาวต่ำ ซีด เสี่ยงติดเชื้อง่าย
Leflunomide
รักษา RA
ผลข้างเคียง
พิษต่อตับ พิษต่อไต ต่อทารกในครรภ์
กดไขกระดูก เกร็ดเลือดต่ำ เม็ดเลือดขาวต่ำ
เสี่ยงติดเชื้อง่าย
กลุ่มอดรีโนคอร์ติคอยด์
(Adrenocorticoids)
Clinical use
ใช้กดอาการแสดงของโรคภูมิคุRมกัน เช่น SLE
ป้องกันและรักษา Transplant rejection
GVHD ในการปลูกถ่ายไขกระดูก
ผลข้างเคียง
ขึ้นกับขนาดและระยะเวลาในการใช้ยา
เพื่อลดผลข้างเคียง ควรใช้ร่วมกับยาอื่น เช่น cyclosporine
ใช้ระยะเวลานาน จะส่งผลต่อร่างกายหลายระบบ
กลุ่มสารยับยั้ง Cytokines
(Cytokines inhibitors)
Anti-IL-2 receptor antibody
ป้องกัน Acute graft rejectionจากการปลูกถ่ายไต ใช้ร่วมกับยา cyclosporine และ corticosteroids)
ผลข้างเคียง
อาจพบ hypersensitivity reaction
Anti-CD2
รักษา Psoriasis ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วย HIV
ผลข้างเคียง
Cytokine release syndrome
ไข้ หนาวสั่น ปวดกล้ามเนื้อ ติดเชื้อได้ง่าย
Anti-IgE mAbs
รักษา Allergic asthma ในผู้ที่ไม่ตอบสนองต่อ steroids ชนิดสูดพ่น
ผลข้างเคียง
อาจเกิด Anaphylactic reaction
เสี่ยงต่อการติดเชื้อไวรัสเพิ่มขึ้น
อาจเหนี่ยวนำทำให้เกิดมะเร็งได้ ปวดศีรษะ หรือบริเวณที่ฉีดยา
Anti-TNF-α antibody
รักษา RA ร่วมกับยา Methothexate
รักษา Crohn’s disease ที่ไม่ตอบสนองต่อยาอื่นๆ
ผลข้างเคียง
กดไขกระดูก เสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่าย
ผื่นแดง คัน ปวดหรือบวม
ปวดศีรษะ ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน
ATG และ ALG
รักษา Acute transplant rejection
จากการปลูกถ่ายไต
รักษาโรคไขกระดูกฝ่อ
ผลข้างเคียง
ไข้ หนาวสั่น
ภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ เกล็ดเลือดต่ำ
เป็นตุ่มตามผิวหนัง ปวดข้อ
เสี่ยงติดเชื้อไวรัสและแบคทีเรีย
ยาต้านโรคมะเร็ง (Antineoplastic drugs)
ยากลุ่ม Alkylating agents
เช่น
Cyclophosphamide (ซัยโคลฟอสฟาไมดa)
Carmustine (คารaมัสทีน)
Dacarbazine (ดาคาบาซีน)
ออกฤทธิ์ต่อ cancer cell ในทุกระยะของ cell cycle
Clinical use
รักษากลุ่มมะเร็ง
รังไข่, เต้านม
เม็ดเลือดขาวทุกชนิด
ต่อมน้ำเหลือง (ชนิด Hodgkin’s, Non-Hodgkin
lymphoma)
มะเร็งในเด็ก
กดภูมิคุ้มกัน
ผู้ป่วยปลูกถ่ายอวัยวะ
autoimmune diseases
RA และ nephritic syndrome
Ifosfamide
กลไกการออกฤทธิ์ของยา
คล้ายกับ Cyclophosphamide
Clinical use
รักษากลุ่มมะเร็ง
ต่อมน้ำเหลือง
อัณฑะ, มะเร็ง
เนื้อเยื่ออ่อน
ผลข้างเคียงยา
การทำงานของกระดูก
ที่พบได้บ่อย
Bone marrow suppression
ระบบทางเดินอาหาร
ผลต่อ mucosal cells
ของทางเดินอาหาร
คลื่นไส้อาเจียน
พบได้ในผู้ป่วยเกือบทุกราย
ระบบประสาท
ทำอารมณ์แปรปรวน
เสียการทรงตัว เดินเซ หรือชัก
ไต
ทำให้เลือดออกในกระเพาะปัสสาวะได
ยากลุ่ม Antimetabolites/
Antineoplastic agents
ออกฤทธิ์ต่อระยะ S ของ cancer cell cycle
Pemetrexed
Clinical use
รักษามะเร็ง ปอดและตับอ่อน
สารที่มีฤทธิ์ยับยั้ง การสังเคราะห์+ สร้าง สารตั้งต้นของ DNA, RNA, โปรตีน
ผลข้างเคียงยา
ระบบทางเดินอาหาร
คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร
เยื่อบุในช่องปากอักเสบ
ระบบเลือด
จำนวนเกล็ดเลือดลดลง เลือดออกได้ง่าย
ตับ/ไต
พิษต่อตับ พิษต่อไต
ยากลุ่ม Anticancer antibiotics
สกัดมาจากเชื้อราดิน ที่เรียกว่า Streptomyces
ออกฤทธิ์ต่อ cell ในทุกระยะของ cancer cell cycle
Dactinomycin
รักษาWilms’ tumor และมะเร็งเนื้อเยื่อ
Mitomycin C
ใช้รักษามะเร็งปากมดลูก มะเร็งปอด มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ
Doxorubicin
รักษากลุ่มมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน
Bleomycin
รักษากลุ่มมะเร็งอัณฑะ ผิวหนัง ต่อมน้ำเหลือง
ผลข้างเคียงยา
การทำงานของกระดูก และระบบเลือด
กดการทำงานของไขกระดูก
ระบบทางเดินอาหาร
เบื่ออาหาร
คลื่นไส้เยื่อบุในช่องปากอักเสบ
ผิวหนัง และ ผม
ผิวไวต่อการฉายรังสี
ผมร่วง
ยากลุ่มสารสกัดจากพืชธรรมชาติ
(Natural and semi-synthetic products)
ยากลุ่ม vinca alkaloids
Vincristine
รักษากลุ่มมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด ALL
Vinblastine
รักษากลุ่มมะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด Hodgkin’s
Vinorelbine
Non-small cell lung cancer
มะเร็งเต้านม
ยากลุ่ม taxanes
Paclitaxel (Taxol®)
Docetaxel (Taxotere®)
Cabazitaxel
รักษากลุ่มมะเร็งเต้านม ปอด รังไข่ ศีรษะและคอ
ยามะเร็งมุ่งเป้า
(Targeted gene therapy)
การออกฤทธิ์ของยา
ยับยั้ง Molecular signaling ที่ไปกระตุ้น cell มะเร็ง ให้เพิ่มจำนวนและเจริญเติบโต
ประเภทของยา
ยาโมโนโคลนอลแอนติบอดี
(Monoclonal antibodies)
จับกับโมเลกุลเป้าหมาย
ยับยั้งไม่ให้เซลล์มะเร็งแบ่งตัวหรือเจริญเติบโต
ยาโมเลกุลขนาดเล็ก
(Small molecules)
ยับยั้งการสร้างหลอดเลือดใหม่ของก้อนเนื้อมะเร็ง
ยับยั้งเอนไซม์ tyrosine kinase
Transtuzumab
Clinical use มะเร็งเต้านมที่แพร่กระจาย
ผลข้างเคียง
เกิดภาวะหัวใจล้มเหลว (CHF)
คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง
Rituximab
Clinical use มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด B-cell lymphoma
ผลข้างเคียง
เป็นอันตรายถึงชีวิต
กดไขกระดูก
ยาโมเลกุลขนาดเล็ก
(Small molecules)
Imatinib
Clinical use Gastrointestinal stromal tumor
มะเร็งเม็ดเลือดขาว
Dasatinib
Clinical use มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด CML และ
ALL มะเร็งที่ดื้อต่อยา Imatinib
ยาไปยับยั้งเอนไซมV CYP450 [CYP3A4, CYP2C9, CYP2D6]
ยาต้านเชื้อราในกลุ่ม Azole และ Erythromycin
ผลข้างเคียง
ของเหลวคั่ง เช่น บวมน้ำ มีน้ำใน
พิษต่อตับ เกล็ดเลือดต่ำ เลือดออกได้ง่าย
ยากลุ่มฮอร์โมน
(Hormone and hormone antagonists)
Glucocorticoids
รักษากลุ่มมะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด Hodgkin’s
ผลข้างเคียง
มีโอกาสติดเชื้อง่าย
กระดูกพรุน (osteoporosis)
กลูโคสในเลือดสูง (hyperglycemia)
แผลในกระเพาะอาหารและลำไส
Antiestrogens
ใช้รักษา
Tamoxifen รักษามะเร็งเต้านม
Toremifene มะเร็งเต้านม
Raloxifene ป้องกันการเกิดมะเร็งกระดูกพรุน
ผลข้างเคียง
ร้อนวูบวาบ คลื่นไส้ อาเจียน
มีเลือดประจำเดือนผิดปกติ
Androgen (anti androgens)
Clinical use
Goserelin , Leuprolide
มะเร็งต่อมลูกหมาก
มะเร็งเต้านมที่แพร่กระจาย
Endometriosis
Abarelix
บรรเทาอาการผู้ป่วยมะเร็งต่อมลูกหมากระยะสุดท้าย
ผลข้างเคียง
ร้อนวูบวาบ เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ
Progestins
Clinical use
Endometrial carcinoma
มะเร็งเต้านม มะเร็งไต
ผลข้างเคียง
Progestins เพิ่มอุบัติการณ์ การเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจอุดตัน
ยากลุ่ม อื่น ๆ
(Other anticancer agents)
Asparaginase
Clinical use มะเร็งเม็ดเลือดขาว
ชนิด ALL ในเด็ก
ผลข้างเคียง
ปฏิกิริยาแพ้รุนแรงจนเสียชีวิตได
Mitotane
Clinical use มะเร็งต่อมหมวกไตชั้นนอก (Adrenocortical carcinoma)
ผลข้างเคียง
Depression, Dizziness, Skin rash
คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร อุจจาระร่วง กล้ามเนื้ออ่อนแรง