Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การพยาบาลเด็กจนถึงวัยรุ่นที่มีปัญหา ทางโลหิตวิทยาและนีโอพลาสมา - Coggle…

- - - - . กลุ่มอาการรุนแรงปานกลาง
        
        โฮโมซัยกัส เบต้า-ธาลัสซีเมียและเบต้า-ธาลัสซีเมีย/ฮีโมโกลบินอี แรกเกิดปกติ จะเริ่มมีอาการตั้งแต่ภายในขวบปีแรก
      - กลุ่มอาการรุนแรงน้อย
        
        ฮีโมโกลบินเอ็ช ผู้ป่วยจะมีอาการน้อย เช่น
        ซีด และเหลืองเล็กน้อย หากมีไข้หรือติดเชื้อผู้ป่วยจะซีดลง
      - กลุ่มอาการรุนแรงมาก
        
        ฮีโมโกลบินบาร์ทโฮดรอพส์ ฟิทัลลิสเป็นชนิดที่รุนแรงที่สุด ส่วนใหญ่เสียชีวิตในครรภ์มารดา
    - - เกิดจากความผิดปกติในการสังเคราะห์โกลบิน ทำให้การสร้างฮีโมโกลบินลดลงโดยที่สูตรโครงสร้างของฮีโมโกลบินยังเป็นปกติ ทำให้เม็ดเลือดแดงมีอายุสั้น
    - - การซักประวัติ ประวัติการซีดเรื้อรัง ประวัติครอบครัว
      - การตรวจร่างกาย
      - การตรวจทางห้องปฏิบัติการ การตรวจนับจำนวนและดูลักษณะของเลือดเลือดแดง มักพบว่ามีปริมาณต่ำทุกตัว นอกจากนั้นมักพบเม็ดเลือดแดงมีขนาดเล็กและติดสีจาง มีรูปร่างแตกต่างกัน
    - - โรคซีด ชนิดที่มีความผิดปกติของการสร้างฮีโมโกลบิน ทำให้ RBC มีลักษณะผิดปกติและแตกง่าย (hemolytic anemia) ทำให้ซีด เหลือง ตับม้ามโต
    - - การให้เลือด
      - การให้ยาขับธาตุเหล็ก
      - การรักษาทั่วไป
      - การผ่าตัดม้าม (Splenectomy)
      - การเปลี่ยนถ่ายไขกระดูก
      - การให้คำปรึกษาทางพันธุศาสตร์
    - - ภาวะแทรกซ้อนเนื่องจากเม็ดเลือดแดงแตก ทำให้เกิด Acute anemia
      - ภาวะแทรกซ้อนเนื่องจากภาวะเหล็กเกิน
  - - - ภาวะที่มีเกล็ดเลือดน้อยกว่า 100,000 เซลล์/ไมโครลิตร ระดับเกล็ดเลือดต่ำกว่า 20,000 เซลล์/ไมโครลิตร ถือว่ามี
        ภาวะเกล็ดเลือดต่ำรุนแรง และอาจเกิดการมีเลือดออกในอวัยวะต่างๆ ทั่วร่างกาย โดยไม่จำเป็นต้องได้รับบาดเจ็บ (spontaneous bleeding)
    - - เกล็ดเลือดถูกทำลายมากกว่าปกติ
      - เกล็ดเลือดถูกใช้ไปมากกว่าปกติ
      - การสร้างเกล็ดเลือดลดลง เนื่องจากโรคของไขกระดูกเอง
    - - เลือดกำเดาไหล
      - เลือดออกในเยื่อบุต่างๆ
      - จุดจ้ำเลือดที่ผิวหนัง ทั้งที่เป็นจุดเล็กๆ (petechiae) และเป็นจ้ำเลือด (ecchymosis)
      - ผู้ป่วยจะไม่มีอาการผิดปกติอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น ตับม้าม ต่อมน้ำเหลืองไม่โตแต่อาจตรวจพบอาการซีด
        ถ้าภาวะเลือดออกเกิดขึ้นช้าๆ และไม่รุนแรง
    - - การซักประวัติ อาการและความผิดปกติที่ควรซักถาม ได้แก่ การมีเลือดออกตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย เช่น จุด จ้ำเลือดตามลำตัว แขนขา
      - การตรวจร่างกาย เช่น มีเลือดกำเดาไหล
      - การตรวจทางห้องปฏิบัติการ พบว่า เกล็ดเลือดต่ำกว่าปกติ แต่เม็ดเลือดแดงและเม็ดเลือดขาวปกติ
    - - ส่วนใหญ่โรคหายได้เอง 70-80 % ภายในเวลา 1-2 เดือน และจะไม่กลับเป็นซ้ำอีก บางรายที่ไม่หาย หรือมีเลือดออกใต้ผิวหนังหลายแห่ง หรือมีจุดเลือดออกในปากควรให้กิน prednisolone เพื่อให้ผนังของหลอดเลือดแข็งแรงขึ้น ในรายที่เกล็ดเลือดเพิ่มขึ้นก็ค่อยๆ ลดขนาดของยาลงจนหยุดยา
  - - - สารเคมี เสื้อผ้าที่อบด้วยลูกเหม็น
      - อาหาร ถั่วปากอ้าดิบๆ
      - การติดเชื้อ: ไทฟอยด์ ปอดอักเสบ ตับอักเสบ ไข้หวัด มาลาเรีย
      - ยา
        
        ยารักษามาลาเรีย ยาปฏิชีวนะ เช่น chloramphenical
        
        ยาแก้ปวด เช่น aspirin, paracetamal
    - - ภาวะพร่องเอ็นไซม์ G-6-PD ทำให้เม็ดเลือดแดงอายุสั้นกว่าปกติ ทำให้เกิดการแตกของเม็ดเลือดแดงอย่างเฉียบพลัน ถ่ายทอดทางพันธุกรรมแบบ X – linked ส่วนใหญ่พบในเพศชาย
    - - ภาวะที่มีระดับเอ็นไซม์ลดลงหรือมีโครงสร้างที่ผิดปกติ เซลล์อื่นๆ ซึ่งมีนิวเคลียสจะสร้างเอ็นไซม์ขึ้นมาใหม่ แต่เซลล์เม็ดเลือดแดงซึ่งไม่มีนิวเคลียสจะไม่สามารถสร้างเอ็นไซม์ได้ทำให้เม็ดเลือดแดงมีสภาวะที่ไม่คงทน เนื่องจากฮีโมโกลบินเกิดการเสื่อมสภาพ ตกตะกอนเป็น Heinz bodies ทำให้เม็ดเลือดแดงเสียความยืดหยุ่น เกิดการแตกทำลายได้ง่าย ทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการซีดอย่างเฉียบพลัน มีฮีโมโกลบินในกระแสเลือดเป็นจำนวนมาก
    - - ปัสสาวะดำเป็นสีโค๊ก (Hemoglobinuria)
      - ภาวะไตวาย เนื่องจากมีกรดยูริกเพิ่มจำนวนขึ้นไปอุดหลอดเลือดฝอยในไต
      - ซีดลงอย่างรวดเร็ว
      - ตัวเหลืองภายหลังคลอดในทารกแรกเกิดที่มีภาวะพร่องเอ็นไซม์ G-6-P-D
      - ภาวะซีดเรื้อรัง
    - - หาสาเหตุที่ทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการซีด ได้แก่ ชนิดของยาหรือสารเคมีที่ได้รับก่อนเกิดอาการ
      - การรักษาภาวะแทรกซ้อน เช่น ภาวะไตวาย
      - ให้เลือด ถ้ามีอาการซีดมากๆ
      - ทารกแรกเกิดที่มีอาการตัวเหลือง รักษาด้วยPhototherapy
  - - - การได้รับสารเคมี ยา หรือเชื้อจุลชีพบางชนิด รวมทั้งการได้รับรังสีรักษา ทำให้มีการทำลายเซลล์ต้นกำเนิด (Stem cell) มีผลทำให้จำนวนเซลล์ต้นกำเนิดลดลง ทำให้เม็ดเลือดทั้งสามชนิดลดลง
    - - Low Platelet
        
        มีจุดจ้ำเลือดตามลำตัวและแขนขา เลือดออก
        ตามไรฟันและเลือดกำเดา
      - Low RBC
        
        ซีด เหนื่อยง่าย ชีพจรเบาเร็ว และถ้ามีการเสียเลือดร่วมด้วย ทำให้มี
        อาการซีดรุนแรงเกิดภาวะหัวใจล้มเหลวได้
      - Low WBC
        
        ติดเชื้อง่าย มีไข้ เป็นแผลในปาก
    - - ความผิดปกติแต่กำเนิด (Congenital)
      - ความผิดปกติที่เกิดขึ้นภายหลัง
        
        การได้รับยาบางชนิด ได้แก่ ยาเคมีบำบัด, Chloramphenical, ยาแก้ปวด, ยากันชัก
        
        การได้รับสารเคมีบ่อยๆ ซึ่งเป็นพิษต่อระบบเลือด
        
        เกิดภายหลังการติดเชื้อ เช่น ไวรัสตับอักเสบ
        
        ไม่ทราบสาเหตุ (idiopathic)
        
        เกิดภายหลังการได้รับรังสีการรักษาในขนาดสูง
    - - การเจาะไขกระดูก
        
        จะพบว่ามีเซลล์ไขกระดูกน้อยกว่าปกติ
      - การตรวจนับเม็ดเลือดทั้งสามชนิด
        
        จะพบเม็ดเลือดทั้งสามชนิดมีจำนวนลดลง
    - - เป็นภาวะที่มี RBC, WBC, Plt. น้อยลงหรือไม่มี เนื่องจากมีความผิดปกติ
        ในไขกระดูก
    - - การรักษาด้วยฮอร์โมน
        
        ในผู้ป่วยเด็กที่มีอาการไม่รุนแรงมาก
      - การรักษาด้วยยากดระบบ Immune
        
        ในผู้ป่วยเด็กภาวะโลหิตจางจากไขกระดูกไม่ทำงานที่มีผลต่อการตรวจวินิจฉัยยืนยันว่าไขกระดูกไม่ทำงานจากปฏิกิริยาทางอิมมูน
      - การรักษาตามอาการ
        
        เป็นการรักษาประคับประคองตามอาการ ได้แก่
        การรักษาด้วยการให้เลือด เมื่อผู้ป่วยมีอาการซีดรุนแรง
      - การเปลี่ยนถ่ายไขกระดูก
        
        ในผู้ป่วยเด็กที่ไขกระดูกไม่ทำงานขั้นรุนแรง คือ ซีด
        เลือดออก และติดเชื้อรุนแรง ไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยยา
  - - - จากการขาดองค์ประกอบในการแข็งตัวของเลือดทำให้ร่างกายไม่สามารถสร้างไฟบรินได้ เลือดจึงไหลผ่านบริเวณหลอดเลือดที่ฉีกขาด ทำให้มีเลือดไหลออกนอกหลอดเลือดตลอดเวลา
        หากเป็นการเสียเลือดภายในร่างกาย จะต้องใช้เวลานานกว่าจะแสดงอาการของการเสียเลือด ยกเว้นการมีเลือดออกในข้อหรือในอวัยวะที่สำคัญ เช่น สมอง ซึ่งผู้ป่วยเด็กจะแสดงอาการได้เร็ว
    - - ให้ FFP(ในกรณีขาดแฟคเตอร์ 9,11) หรือ Cryoprecipitate (ขาดแฟคเตอร์ 8)
      - ห้ามเลือดและลดการมีเลือดออก ในวันแรกประคบด้วยความเย็นเพื่อให้เลือดหยุด วันต่อมาประคบด้วยน้ำอุ่นเพื่อให้ลิ่มเลือดละลายเร็วขึ้น
      - ถ้าเลือดออกในข้อให้ใช้ผ้ายืดพันไว้และให้พักข้อนิ่งๆ
      - เมื่อเลือดหยุดออกเริ่มให้เคลื่อนไหวเพื่อป้องกันข้อติด
    - - ฮีโมฟีเลีย B (Christmas disease) พร่องแฟคเตอร์ 9
      - ฮีโมฟีเลีย C พร่องแฟคเตอร์ 11
      - ฮีโมฟีเลีย A (Classical Hemophilia) พร่องแฟคเตอร์ 8 พบได้บ่อยที่สุด
    - - การป้องกันอุบัติเหตุ การจัดสิ่งแวดล้อม การเล่น
      - การสวมเสื้อผ้า เฉพาะในเด็กและวัยรุ่นโรคนี้
      - มีบัตรประจำตัวติดตัวเด็กตลอดเวลา ชื่อระบุ โรคที่เป็น
      - ดูแลสุขภาพฟันไม่ให้ฟันผุ หลีกเลี่ยง การใช้แปรงสีฟันที่มีขนแปรงแข็ง
      - หลีกเลี่ยงกีฬาที่กระทบกระแทก
      - ไม่ให้ผู้ป่วยอ้วน หรือ น้ำหนักมากเกินไป
      - ป้องกันภาวะท้องผูก ให้อาหารอ่อน ย่อยง่าย
    - - มีเลือดออกง่าย หยุดยาก พบจ้ำเขียวตามตัว แขนขา อาจพบจ้ำใหญ่หรือก้อนนูน หลังจากฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อ พบเลือดออกมากหลังฟันหลุดหรือถอนฟัน
    - - เลือดออกง่ายหยุดยาก ถ่ายทอดทางพันธุกรรม X – linked recessive จากการขาดปัจจัยในการแข็งตัวของเลือด มีลักษณะเฉพาะคือ เลือดออกในข้อ (hemarthrosis) โดยเฉพาะข้อเข่า ข้อเท้า ข้อศอก
  - - - แก้ไขปัญหาที่เป็นสาเหตุ เช่น การให้ยาถ่ายพยาธิ
      - การให้เลือด รายที่มีภาวะซีดมาก หรือมีอาการแสดงของภาวะหัวใจวาย โดยให้เม็ดเลือดแดงเข้มข้น (Packed red cell)
      - การให้เหล็กโดยการกิน (Ferrous sulfate) ให้วันละ 3 ครั้ง ระหว่างมื้ออาหาร ถ้าให้เหล็กไปพร้อมกับอาหาร หรือให้ร่วมกับนมจะขัดขวางการดูดซึม ทำให้การดูดซึมลดลง
    - - การตรวจร่างกาย
        
        สังเกตและหาสาเหตุภาวะซีด ได้แก่ สีผิว ฝ่ามือฝ่าเท้า ริมฝีปาก เยื่อบุตา
      - การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
        
        เม็ดเลือดแดงของผู้ป่วยที่มีภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กจะมีขนาดเล็ก ติดสีจาง serum feritin น้อยกว่า 10 นาโนกรัม/ดล.
        
        ค่าMCV,MCS,MCSC ต่ำกว่าปกติ
      - การซักประวัติ
        
        การตั้งครรภ์ของมารดา ประวัติการคลอด ชนิดของนมและอาหารเสริม
    - - ปวดศีรษะ เฉื่อยชา
      - ชีพจรเร็ว ความดันโลหิตต่ำ
      - เบื่ออาหาร อาหารไม่ย่อย ท้องผูกหรือท้องเสีย
      - เหนื่อยง่ายเนื่องจากหัวใจต้องทำงานเพิ่มขึ้นในการที่จะ
        หมุนเวียนเม็ดเลือดแดงที่มีน้อยลงให้นำออกซิเจนไปยังเซลล์ให้เพียงพอ
      - ซีด: สีผิวหนัง ฝ่ามือฝ่าเท้า ริมฝีปาก เหงือก เปลือกตา
    - - พบบ่อยในเด็กที่อายุต่ำกว่า 5 ปี มักเกิดจากการได้รับอาหารที่มีธาตุเหล็กน้อย ปัญหาการดูดซึมที่ลำไส้ไม่ดีจากท้องร่วงเรื้อรัง หรือมีการอักเสบของลำไส้
  - - - เมื่อร่างกายขาด โปรทรอมบิน คอมเพล็กซ์ ทำให้กระบวนการแข็งตัวของเลือดหยุดชะงักในระยะของการสร้างโปรทรอมบินและทรอมบิน ทำให้การสร้างไฟบริน เพื่อช่วยในการอุดรอยฉีกขาดของหลอดเลือดหยุดชะงักไปด้วย จึงเกิดภาวะเลือดออกผิดปกติในอวัยวะต่างๆ โดยเฉพาะในสมอง
    - - มีจ้ำเขียวตามตัว หรือเลือดหยุดยาก
      - อาการตับโต ในผู้ป่วยเด็กบางราย
      - อาการซีด
      - มีเลือดออกในสมอง ทางเดินอาหาร ผิวหนัง อาการมักเกิดอย่างเฉียบพลัน โดยไม่มีอาการเจ็บป่วยใดๆ นำมาก่อน ทารกมักมีอาการซีด ซึม ไม่ดูดนม ชัก หรือมีกระหม่อมหน้าโป่งตึง
    - - เกิดจากการขาดวิตามิน เค ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญในการสร้างโปรทรอมบิน คอมเพล็กซ์
    - - ให้วิตามินเค 2-5 มิลลิกรัม เข้าทางหลอดเลือดดำ เป็นเวลา 1- 3 วัน
      - ให้ Fresh Frozen Plasma ถ้าผู้ป่วยมีอาการเลือดออกรุนแรง เพื่อเป็นการเพิ่มโปรทรอมบิน คอมเพล็กซ์
      - ให้เม็ดเลือดแดงเข้มข้น (Packed Red Cell) ถ้าซีดมาก
    - - ภาวะเลือดออกผิดปกติในทารกขวบปีแรก เนื่องจากขาดองค์ประกอบในการแข็งตัวของเลือดตัวที่ 2 7 9 และ10 (Prothrombin Complex) โดยส่วนใหญ่จะมีอาการเลือดออกในสมอง พบมากที่สุดในช่วงอายุ 1-2 เดือน
- - - - Hodgkin’s Lymphoma (Hodgkin’s Disease, HL)เกิดจาก B cells ที่ผิดปกติ
      - Lymphoma(non-Hodgkins’s Lymphoma หรือ NHLs)เกิดจาก B หรือ T cells และ สามารถแยกจากกันได้โดยตัวชี้บ่งทางพันธุกรรม
    - - เกิดจากการที่เซลล์ในต่อมน้ำเหลืองที่ตำแหน่งใดตำแหน่งหนึ่งในร่างกาย มีการแบ่งตัวผิดปกติ จนเกิดเป็นก้อน ตำแหน่งที่พบบ่อย คือ ต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอ (Cervical lymph node)
    - - ไม่ทราบสาเหตุที่แท้จริง แต่อาจเกิดจากการติดเชื้อไวรัส การได้รับยากดภูมิคุ้มกันเป็นระยะเวลานานๆ
    - - ตับม้ามโต
      - อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร น้ำหนักลด
      - ต่อมน้ำเหลืองโต
    - - กลุ่มโรคที่เกิดจากการแบ่งตัวของเซลล์ในต่อมน้ำเหลืองผิดปกติ ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงทางพยาธิวิทยาของอวัยวะในระบบน้ำเหลือง โดยทั่วไปพบในผู้ใหญ่มากกว่าเด็ก
    - - Stage II เป็นต่อมน้ำเหลืองหลายกลุ่ม แต่ยังอยู่ด้านเดียวกันของกระบังลม
      - Stage III เป็นต่อมน้ำเหลืองทั้งสองข้างของกระบังลม หรือเป็นที่ต่อมน้ำเหลืองและอวัยวะอื่นๆ อีก 1 แห่ง
      - Stage I เป็นที่ต่อมน้ำเหลืองต่อมเดียวหรือกลุ่มเดียว หรือเป็นเพียงแห่งเดียว ยกเว้นตับ ปอด ไขกระดูก
      - Stage IV เป็นที่อวัยวะต่างๆ ทั่วร่างกาย ทั้งในต่อมน้ำเหลือง และนอกต่อมน้ำเหลือง เช่น ตับ ปอด ไขกระดูก ระบบประสาทส่วนกลาง
    - - ผสมผสานระหว่างเคมีบำบัด รังสีรักษา และการปลูกถ่ายไขกระดูก
      - ยาเคมีบำบัดที่ได้ผลดี: Cyclophosphamide, Vincristine, เพรดนิโซโลน
  - - - คลำพบก้อนในท้อง
      - เบื่ออาหาร ปัสสาวะเป็นเลือด และมีอาการซีด
      - ความดันโลหิตสูง
    - - ผ่าตัดเอาก้อนเนื้องอกออก
      - รังสีรักษา ที่บริเวณตำแหน่งของโรค
      - ให้เคมีบำบัด
      - ห้ามคลำท้อง
    - - ภาวะเนื้อไต มีการเจริญเติบโตผิดปกติ กลายเป็นก้อนเนื้องอกภายในเนื้อไต
  - - - ยา
      - พันธุกรรม
      - รังสี
      - ติดเชื้อ
    - - เลือดออก
      - ซีด
      - ไข้
      - ปวดข้อหรือปวดกระดูก
      - ตับ ม้าม ต่อมน้ำเหลืองโต
      - มีก้อนที่คอหรือท้อง
    - - Acute Myeloid Leukemia – AML
        
        เกิดจากความผิดปกติของเม็ดเลือดขาวชนิดมัยอิลอยด์ พบได้บ่อยกว่าชนิดลิมฟอยด์
      - Acute Lymphoblastic Leukemia – ALL
        
        เกิดจากความผิดปกติของเม็ดเลือดขาวชนิดลิมฟอยด์ อาจพบภาวะต่อมน้ำเหลืองโตร่วมด้วยได้ มักการตอบสนองต่อการรักษาดีกว่า
    - - CBC: พบ Hct ต่ำ, เกร็ดเลือดต่ำ เม็ดเลือดขาวมักสูงเป็นหมื่นหรือแสนตัวต่อลบ.มม.
      - เจาะไขกระดูก
    - - กลุ่มของโรคที่มีความผิดปกติของเม็ดเลือดขาวที่มีการสร้างเม็ดเลือดขาวทั้งในรูปของตัวอ่อนและตัวแก่ออกมามากมายและควบคุมไม่ได้ ทำให้มีจำนวนของเซลล์เม็ดเลือดขาวตัวอ่อนแทรกอยู่ในไขกระดูกและอวัยวะต่างๆ
    - - การแก้ไขภาวะซีด ภาวะติดเชื้อ
      - การเปลี่ยนถ่ายไขกระดูก
      - การให้เคมีบำบัด
  - - - ตาโปน(ถ้ามีการแพร่กระจายของมะเร็ง)
      - เบื่ออาหาร น้ำหนักลดลง ซีด อ่อนเพลีย ปวดกระดูก
      - ท้องโตหรือคลำก้อนได้ในท้อง
    - - การเจาะไขกระดูก อาจพบเซลล์มะเร็ง
      - การตรวจเลือด อาจพบภาวะซีด เกล็ดเลือดต่ำ หากมีการกระจายของโรคเข้าไปในไขกระดูก
      - Ultrasound, CT abdomen
    - - เกิดจากการแบ่งตัวผิดปกติของเซลล์ประสาทอ่อน (neural crest) ซึ่งมีทั่วไปในร่างกาย แต่มักพบที่บริเวณต่อมหมวกไตชั้นเมดัลลา (adrenal medulla) จึงทำให้มีอาการท้องโตหรือคลำก้อนได้ในท้อง ตำแหน่งอื่นๆ ที่อาจพบก้อน ได้แก่ แนวเส้นประสาทซิมพาเธติค เช่น ในช่องอก ช่องไขสันหลัง คอ หลังลูกตา
    - - การผ่าตัด
      - การให้รังสีรักษา หลังผ่าตัด
      - การให้ยาเคมีบัดบัด
      - การปลูกถ่ายไขกระดูก
    - - ไม่ทราบแน่นอน แต่เนื่องจากเป็นเนื้องอกที่พบมากในวัยเด็ก และมีรายงานพบว่ามีผู้ป่วยหลายคนในครอบครัวเดียวกัน จึงมีข้อสันนิษฐานว่าอาจมีการถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้
  - - - รังสีรักษาเป็นการรักษาโดยใช้รังสีเข้าไปทำลายก้อนหรือเซลล์มะเร็ง ซึ่งจะทำให้เซลล์บริเวณนั้นตายไป ทำให้ก้อนเนื้องอกมีขนาดเล็กลงหรือช่วยกำจัดเซลล์มะเร็งที่หลงเหลืออยู่หลังผ่าตัด
      - S/Eของรังสีรักษา
        
        ผลข้างเคียงที่เกิดทันที (Acute effect) ได้แก่ เซลล์เยื่อบุผิวหนัง เยื่อบุช่องปาก ลำไส้เล็ก ลำไส้ใหญ่ กระเพาะปัสสาวะ ส่งผลให้ผู้ป่วยมีอาการถ่ายเหลว ถ่ายเป็นมูกเลือด ปัสสาวะเป็นเลือด เป็นต้น แต่อาการข้างเคียงชนิดนี้จะดีขึ้นหลังจากหยุดการให้รังสีรักษา
        
        ผลข้างเคียงที่เกิดขึ้นภายหลัง (Late effect) ได้แก่ การเกิดพังผืด เกิดรูระหว่างอวัยวะสองชนิดที่อยู่ใกล้กัน
    - - เป็นการรักษาโดยการตัดก้อนมะเร็ง เหมาะกับกรณีที่มะเร็งอยู่ในระยะเริ่มแรก ก้อนมีขนาดไม่ใหญ่มาก และอยู่ในตำแหน่งที่ไม่สำคัญ การผ่าตัดจึงไม่สามารถทำได้ทุกราย ขึ้นอยู่กับระยะของโรค ขนาดของก้อนมะเร็ง ตำแหน่งและชนิดของมะเร็ง โรคมะเร็งที่รักษาโดยการผ่าตัด ได้แก่ เนื้องอกสมองชนิดเมดัลโลบลาสโตมา (Medulloblastoma) มะเร็งของเซลล์ประสาท (Neuroblastoma)
    - - S/E ของยาเคมีบำบัด
        
        ท้องผูก
        
        การกดไขกระดูก
        
        ปากอักเสบ/แผลในปาก
        
        ผมร่วง
        
        เบื่ออาหาร
        
        อ่อนเพลีย เหนื่อยล้า
        
        คลื่นไส้อาเจียน