Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การดำเนินชีวิตและการดูแลสุขภาพตามความเชื่อของศาสนาพุทธ - Coggle Diagram
การดำเนินชีวิตและการดูแลสุขภาพตามความเชื่อของศาสนาพุทธ
หลักคำสอนในพุทธศาสนา
พุทธศาสนากับการปฎิบัติการพยาบาล
เมื่อมนุษย์อยู่ในภาวะเจ็บป่วยมนุษย์ประสบความทุกข์ให้การดูแล/พยาบาล/รักษา/เข้าใจผู้ป่วยอยู่ในความทุกข์
ทุกข์จาก
ความวิตกกังวล
ภาวะเศรษฐกิจ
อาการของโรค
เกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นทุกข์ของมนุษย์
การปฏิบัติหน้าที่ในการดูแลเพื่อบรรเทาการดับทุกข์ตามความสามารถและความเหมาะสม
ผู้ป่วยต้องเข้าใจเรื่อง ความทุกข์ด้วยว่ามนุษย์ไม่สามารถหลีกเลี่ยงการเกิด แก่ เจ็บ ตายได้
เมื่อยามเจ็บป่วยต้องรู้จักทำใจให้สงบร่วมมือกับผู้ให้การดูแล/รักษาเพื่อทำให้ทุกข์บรรเทาเบาบาง/หมดไป
ศาสนาพุทธ กล่าวถึงความจริงสูงสุดได้แก่
อริยสัจ (The Four Noble Truths)
ความจริงอันประเสริฐ 4 ประการเป็นรากฐานของคำสอนพระองค์ทั้งมวล
อริยสัจ 4 เป็นเหตุและผลของการเกิดแห่งทุกข์
และวิธีดับทุกข์คือการไปสู่นิพพาน
เป็นคำสอนของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ปฏิจจสมุปบาท (The Law of Cause and Efferct
กระบวนการของสิทธิ์ในการเกิดขึ้นและดับไปแห่งทุกข์
ใช้ในการปฏิบัติเพื่อการดับไปแห่งทุกข์ เพื่อความสุขจากการพ้นทุกข์
กฏไตรลักษณ์ (The Three Characterristics of Existence)
กฎของธรรมชาติ ซึ่งประกอบด้วยสภาวะ 3 ประการ
ทุกขัง
ความทุกข์ ถูกบีบคั้น ไม่สมอยาก ตั้งอยู่ไม่ได้
อนัตตา
ความไม่มีตัวตนที่แท้จริง
อนิจจัง
ความไม่เที่ยง ไม่คงตัว เสื่อมสลาย
นิพพาน (Nirvana)
อสังขตธรรม เป็นการสิ้นไปแห่ง ราคะ โทสะ โมหะ
ความคล้ายกำหนัด กำจัดความเมา ความกระหาย ก่อนเสียชื่อ
ความอาลัย
ธรรมเป็นที่ระงับสังขารทั้งปวง สิ้นตัณหา
เป็นความดับสนิทของปัญหาปล่อยวางทิ้งโดยสิ้นเชิงซึ่งตัณหา
ศีล 5
ศีลข้อ 2
อทินนาทานา เวรมณี
งดเว้นจากการถือเอาของที่เจ้าของมิไม่ได้ให้
ศีลข้อ 3
กาเมสุ มิจฉาจารา เวรมณี
งดเว้นจากการประพฤติผิดในกาม
ศีลข้อ 1
ปาณาติบาต ตาเวรมณี
งดเว้นจากการทำชีวิตสัตว์ตกล่วงไป
ศีลข้อ 4
มุสาวาทา เวรมณี
งดเว้นจากการกล่าวเท็จ
ศีลข้อ 5
สุราเมรยมัชชปมาทัฏฐานา เวรมณี
งดเว้นจากการดื่มสุราเมรัย อันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท
หลักศีลธรรม
การไม่ทำความชั่วทั้งปวง
การบำเพ็ญแต่ความดีการทำจิตใจให้สะอาดบริสุทธิ์
เป็นหลักธรรมคำสอนสำคัญของศาสนา
หลักปฏิบัติจริยธรรม
ความกตัญญูกตเวที
เป็นหลักธรรมพื้นฐานของทั่วไปของมนุษย์เพื่อการดำรงชีวิตอย่างปกติสุข
ปฏิบัติตามหลักจริยธรรมของพระพุทธเจ้าคือปฏิบัติหน้าที่ต่อกัน
การรู้จักบุญคุณแม่ตอบแทน
ศาสนาหมายถึง ข้อผู้พันระหว่างชีวิตมนุษย์กับความจริงสูงสุด
ที่มนุษย์เชื่อในเรื่องสำคัญในศาสนา 3 ประการ
แก่นหรือสาระสำคัญของคำสอน
หลักศีลธรรมที่เป็นแม่แบบของจริยธรรมที่มนุษย์พึงปฏิบัติ
เพื่อนำชีวิตไปตามแนวทางที่ประเสริฐ
ความจริงสูงสุดอันเป็นพื้นฐานหรือที่มาของหลักคำสอน
พุทธศาสน์กับการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม
การดูแลรักษาด้ายจิตใจ
ท่านพระมหาจุนทะก็ได้สาธยายโพชฌงค์ 7 ตามที่ท่านได้ฟังมาจากพระพุทธเจ้าอย่างแจ่มแจ้งถวายแด่พระองค์ซึ่งประชวรอยู่
เมื่อท่านพระมหาจุนทะแสดงจบ ลงพระพุทธเจ้าตรัสว่า “ดูก่อนจุนทะโพชฌงค์ดีนัก โพชฌงค์ดีนัก” พระองค์ทรงหายจากอาการประชวรด้วยการ ฟังท่านพระมหาจุนทะสาธยาย โพชฌงค์นั้น
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเอาไว้ชอบแล้วอันบุคคลเจริญแล้ว ทําให้มากแล้ว ย่อมเป็นไปตามความรู้ยิ่ง
พระมหาจุน ทะได้เข้าไปเฝ้าถวายการอุปัฏฐาก
พระพทุธเจา้ทรงฟังพระมหาจุนทะสาธยายโพชฌงค์ที่เวฬวัน
หายจาก อาการประชวร
พระพุทธเจ้าประทับอยู่ที่เวฬุวันทรงประชวรไม่สบายเป็นไข้หนัก
การดูแลรักษาด้านจิตวิญญาณ
ในพรรษาสุดทา้ยของพระพทุธเจา้ทรงประชวรหนกัที่เวฬุคามเมืองเวสาลี เมื่อไกลจ้ ะปรินิพพานทรงมีพระสติสมั ปชญั ญะไม่พรั่นพรึง
พระมหากัสปปะอาพาธเลยเสด็จไปเยี่ยม เมื่อเสด็จไปถึงได้ตรัสถามอาการ “ดูกรกัสสปะ ยังพอทนได้ไหม พอยังอัตภาพให้เป็นไปได้ไหม ทุกขเวทนาผ่อนคลายลงหรือกําเริบขึ้น พอทุเลาแล้วหรือยัง ไม่ กําเริบแล้วใช่ไหม?”
พระองค์ตรัสสอนคหบดีคนหนึ่งที่ ชื่อว่า กุลบิดาผู้ป่วยกระเสาะกระแสะถึงวิธีการเผชิญหน้ากับความเจ็บป่วย “ดูกรท่านคหบดีท่านพึงศึกษาอย่างนี้
ว่า เมื่อเรามีกายกระสับกระส่ายอยู่ จิตของเราจักไม่รู้กระสับกระส่าย”
ท่านพระมหากัสสปะกราบทูลว่า “ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ข้าพระองค์อดทนไม่ได้ ยังอัตภาพให้ เป็นไปไม่ได้ ทุกขเวทนาของข้าพระองค์กําเริบหนัก ยังไม่คายไป ความกําเริบย่อมปรากฏ ความทุเลาไม่ปรากฏ”
ทรงดําริว่า การที่เราไม่ได้บอกภิกษุที่อุปัฏฐากไม่บอกลากพระสงฆ์ยังไม่ควรปรินิพพาน ถ้าอย่างไรเราพึงใช้ความ เพียรขับไล่อาพาธนี้ ดํารงชีวิตสังขารอยู่เถิด
พระพุทธองค์ทรง ประชวรหนัก เกิดเวทนาอย่างร้ายแรง ถึงใกล้จะปรินิพพาน พระองค์ทรงมีพระสติสัมปชัญญะไม่พรั่นพรึงอดกลั้น
การดูแลรักษาด้านร่างกาย
พระพุทธเจ้าเสด็จไปยังกรุงราชคฤห์ประทับอยู่ที่เวฬุวนาราม
พระองค์ประชวรด้วยโรคลมที่เกิด ในพระอุทร
ยาจะออกฤทธิ์ทําให้พระองค์ถ่ายถึง 10 ครั้ง ครั้นสูดก้านอุบลอบยาต่าง ๆ อีกสองก้านจะถ่ายก้านละ 1ๆ ครั้ง รวมทั้งสิ้น พระองค์จะถ่ายถึง 30 ครั้ง
เสวยยาคู ปรุงด้วยของสามอย่าง คือ งา ข้าวสาร และถั่วเขียว
พระอานนท์ไปเชิญหมอชีวกโกมารภัจจ์ แพทย์ประจําพระพุทธองค์และประจําสํานัก พระราชวังแห่งพระเจ้าพิมพิสารเพื่อให้ปรุงยาถวาย
พระอุปวาณะเป็นอุปัฏฐากได้จัดการต้มน้ํา ร้อนให้พระองค์สรงสนานและละลายน้ําอ้อยด้วยน้ําร้อน พระองค์เสวยก็ทรงหายจากอาการประชวร
พระวรกายของพระองค์หมักหมมด้วยสิ่งอันเป็นโทษที่จะ เสวยพระโอสถถ่าย
หมอชีวกโกมารภัจจ์ ได้มาเยี่ยมและถวายคําแนะนําว่าพระองค์ไม่ควรเสวยพระกระยาหารที่ปรุงด้วยน้ําต้มผักต่าง ๆ
ต่อมาไม่นานนักพระองค์ได้ปฏิบัติตามคําแนะนํา ของหมอชีวกโกมารภัจจ์พระวรกายก็เป็นปกติ กระปรี้กระเปร่าทรงพระสําราญเหมือนเดิม
การดูแลรักษาด้านสังคม
พระโมกคัลลานะจึงได้จัดถวายพระสารี บุตรทันที เมื่อพระสารีบุตรฉัน รากบัวและเหง้าบัวอาการอาพาธก็หายทันที
มนุษย์ เมื่อได้รับการจูงจิตที่ดีจะส่งผลให้ไปสู่ในภพภูมิที่สูงขึ้นได้ตามความเชื่อของศาสนาพุทธ
พระสารีบุตรอาพาธเป็นไข้ตัวร้อน พระโมกคัลลานะถามท่านว่า เมื่อก่อนท่านอาพาธตัวร้อนเคยรักษาให้หาย ด้วยเภสัชอะไร พระสารีบุตรตอบว่า “ก็รักษาด้วยรากบัวและเหง้าบัว”
พุทธวิธีเสริมสุขภาพ เป็นธรรมดาว่ากายกับใจนั้นเป็นสิ่งที่อาศัยกันและกัน พอกายเจ็บป่วย ไม่สบาย คน ทั่วไปก็มักจะพาลจิตใจไม่สบาย เศร้าหมอง กระวนกระวาย กระสับกระส่ายไปด้วย และในทํานองเดียวกัน
พระสารีบุตร และพระโมกคัลลานะ ก็จะใช้สมุนไพรที่หาได้ในท้องถิ่นมาเพื่อการดูแลสุขภาพ ในคราวนั้น พระสารีบุตรใช้ราก บัวและกระเทียมแก้อาพาธ
อคัรสาวกของพระพุทธเจา้ คือพระโมกคลัลานะดูแลรักษาพระสารีบุตร
การนำผลการปฏิบัติศีล 5 มาเป็นเครื่องมือ
ในการดูแลสุขภาพ
ศีลข้อ 3 กาเมสุ มิจฉาจารา เวรมณี
งดเว้นจากการประพฤติผิดในกาม
การติดเชื้อเอชไอวี และ กลายเป็นผู้ป่วยเอดส์เสียชีวิตในที่สุด
กลยุทธ์ของการรณรงค์ผู้ติดเชื้อรายใหม่ใชวิธีการประชาสัมพันธ์ “รักเดียวใจเดียว ไม่เกี่ยวข้องเอดส์”
สาเหตุของการเกิดโรคทางเพศสัมพันธุ์ที่ยังเป็นปัญหาสุขภาพของทั่วโลก
ศีลข้อ 4 มุสาวาทา เวรมณี งดเว้นจากการกล่าวเท็จ
ตัวอย่าง
โกรธผู้อื่นทั้งที่ตัวเองติดเชื้อ HIV
ตนเป็นผู้ติดเชื้อแล้วไมแ่จ้งความจริงกับ ภรรยาของตนเอง ทําให้ภรรยานนั้นไม่ได้ป้องกัน โอกาสที่ทําให้ติดเชื้อมีความเสี่ยงสูงมาก
เมื่อติดเชื้อแล้วกว่าจะ ทราบความจริงก็เป็นผู้ป่วยเอดส์เสียแล้ว
ส่งผลด้านร่างกาย ด้ายจิตใจ และส่งผลต่อครอบครัว
การโกหกพูดไม่จริงเป็นสิ่งที่ทําให้ไม่ได้รับข้อเท็จจริง
ศีลข้อ 2 อทินนาทานา เวรมณี
งดเว้นจากการถือเอาของที่เจ้าของมิได้ให้
อาจถึงขั้นร้ายแรง คือ ต้องรับโทษทางกฎหมาย หรือเครียดจนเกิดโรคทางจิตเวช โอกาสเสี่ยงต่อการฆ่าตัวตายสําเร็จในที่สุด
การไม่ต้องการอยากได้ของคนอื่นมาเป็นของตน ส่งผลให้เกิด ความเครียด ความอิจฉาริษยา ความเคียดก่อให้เกิดการเจ็บป่วยทั้งด้านร่างกายและจิตใจ
ศีลข้อ 5 สุราเมรยมัชชปมาทัฏฐานา เวรมณี
งดเว้นจากการดื่มสุราและเมรัย
การเกิดโรคมะเร็งปอดที่มีสาเหตุมาจากการเป็นผู้ สูบบุหรี่มือสอง คือ การได้รับจากผู้สูบมือหนึ่งที่เป็นคนใกล้เคียง และสิ่งแวดล้อมที่เป็นมลภาวะ
คือระบบทางเดินหายใจ
ศีลข้อนี้เมื่อดื่มสุรา เครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของแอลกอออล์
นอกจากมีผลร้ายต่อสุขภาพของตนเองแล้ว
เช่น อาจเกิดโรคมะเร็งตับ มะเร็งของท่อน้ําดี มะเร็งปอด
ศีลข้อ1ปาณาติปาตา เวรมณี
งดเว้นจากการทําชีวิตสัตว์ให้ตกล่วงไป
การบริโภคพืชผัก ก็ควรต้องเลือกผักอินทรีย์ หรือผัดปลอดสาร
การได้รับสารเคมีที่เป็นพิษต่อร่างกาย
ปัจจุบันจึงต้องทําให้ความสามารถในการผลิตมากขึ้นให้เพียงพอกับผู้บริโภค การใช้ยาปฏิชีวินะในสัตว์ก้มากขึ้น เพื่อรักษาสัตว์ป่วยหรือป้องกันสัตว์ป่วย
ตามความเชื่อและความศรัทธาของผู้ที่นิยมบริโภคอาหารเจ กล่าวว่า “กินผักกินไม้หยุดทําลายชีวิตสัตว์”
พระสารีบุตร และพระโมกคัลลานะ ก็จะใช้สมุนไพรที่หาได้ในท้องถิ่นมาเพื่อการดูแลสุขภาพ
การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายแบบประคับประคอง
แนวทางพุทธศาสน์
วัตถุประสงค์การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย
เพื่อทํากิจวัตรสําคัญเท่าที่ทําได้
เพื่อเป็นตัวของตัวเอง
เพื่อลดความทุกข์ทรมาน
เพื่ออยู่อย่างมีคุณค่าในช่วงสุดท้ายของชีวิต
วิธีปฏิบัติที่ถูกต้องต่อความตาย
ขั้นที่ 2 สูงขึ้นไป เป็นอริยสาวกผู้มีการศึกษาได้สดับแล้วก็ระลึกถึงความตายเป็นอนุสติ สําหรับเตือนใจ ไม่ให้ประมาท เร่งขวนขวายปฏิบัติ ประกอบหน้าที่คุณงามความดีให้ชีวิตมีประโยชน์มีคุณค่า
ขั้นที่ 3 คือให้รู้เท่าทันความตาย ซึ่งมีคติเนื่องอยู่ในธรรมดาจะได้ชีวิตที่ปราศจากความทุกข์ ไม่ถูกบีบคั้น ด้วยความรู้สึกหวาดหวั่นพรั่นกลัวต่อความพลัดพราก เป็นต้น มีใจปลอดโปร่ง โล่ง สบายและเป็นอยู่ด้วยปัญญาที่ กระทําไปตามเหตุผล ด้วยความรู้เท่าทันเหตุปัจจัย
ขั้นที่ 1 มนุษย์ปุถุชนทั่วไป ท่านว่าเป็นปุถุชนที่ยังมิได้สดับคือยังไม่มีการศึกษาก็ระลึกถึงความตายด้วย ความหวาดหวั่นพรั่นกลัว เศร้าหดหู่ท้อแท้ ระย่อท้อถอย
หลักการและแนวคิดในการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย
การบรรเทาความทุกข์ทรมานในผู้ป่วยระยะสุดท้าย
การใส่อุปกรณ์ เอาออกเพื่อให้คนไข้เสียชีวิต
สิทธิของคนใกล้ตายต้องรับรู้ว่าตนเองเป็นอะไร ทําอะไร ได้แค่ไหน ต้องมีการสื่อสารอย่าง เหมาะสมกบั คนไข้แต่ละราย ทางเลือกของการรักษา ช่องทางที่คนไข้จะกลับมาหาเราหรือการให้การ ดูแลที่เหมาะสม
การทํางานเป็นทีม
ต้องเริ่มตั่งแต่แรกทั้งผู้ป่วยและครอบครัว
การดําเนินของโรคทําให้เกิดเหตุการณ์ การเตรียมรับมือจะวางแผนจัดการอย่างไร
ต้องดูแลผู้ป่วย และครอบครัวทุก ๆ ด้าน
การพยาบาลผู้ป่วยในวาระสุดท้ายของชีวิต
การพยาบาลด้านจิตใจและจิตวิญญาณ
ความต้องการโดยพูดแต่สิ่งดีงามเพื่อการระลึกถึงคุณงามความดี
เพื่อส่งให้ตายดี เตือนสติให้มีสติไม่หลงตาย และที่ว่าตายดีนั้นไม่ใช่เฉพาะตายแล้วไปสู่สุขคติเท่านั้น
ผู้ที่อยู่ใกล้ชิด (พยาบาล) ควรให้โอกาส คนใกล้ตายได้แสดงความรู้สึก
สิ่งที่คนใกล้ตายกลัวมากที่สุดคือ การถูกทอดทิ้ง การอยู่อย่างโดด เดี่ยว และสิ่งที่ต้องการ คือมีความต้องการใครสักคนอยู่เป็นเพื่อนข้าง ๆ แต่ความต้องการของคนจริง ๆ
เมื่อคนป่วยหนัก ใกล้ตายยิ่งต้องการประคับประคองใจอย่างมาก
การพยาบาลด้านร่างกาย
การเบื่ออาหารที่เกิดขึ้นจากผลการวิจัยพบว่าความเบื่อ อาหารมีผลดีกว่าผลเสีย เพราะทําให้สารคีโตนในร่างกายเพิ่มขึ้นจะทําให้ผู้ป่วยรู้สึกสุขสบายขึ้นและบรรเทาอาการ เจ็บปวดได้
การดื่มน้ําลดลงหรือไม่ดื่มเลย ภาวะขาดน้ําในภาวะใกล้ตายนั้นจะกระตุ้นให้หลั่งสารเอ็นดอร์ฟินทําให้ ผู้ป่วยรู้สึกเป็นสุขและสุขสบายขึ้น
เมื่อคนใกล้ตายความอ่อนเพลียเป็นสิ่งที่ต้องยอมรับ แต่ไม่จําเป็นต้องให้ การรักษาใด ๆ ควรให้ผู้ป่วยในระยะนี้พักผ่อนให้เต็มที่
ริมฝีปากแห้งใช้สําลีชุบน้ําสะอาดแตะที่ริมฝีปากแล้วทาง ด้วยวาสลินหรือสีผึ้ง
จมูกแห้ง หมั่นทําความสะอาดและรักษาความชุ่มชื้นไว้
ดวงตาแห้ง ให้ หยอดตาด้วยน้ําตาเทียม
เสมหะมากควรให้ยาลดเสมหะแทนการดูดเสมหะเพราะนอกจากไม่ค่อยได้ผล แล้วยังทําให้ผู้ป่วยเจ็บและทุกข์ทรมานเพิ่มขึ้น
หลัก 7 ประการของการให้ความช่วยเหลือผู้ป่วยระยะท้าย
ช่วยให้เขาปลดเปลื้องสิ่งค้างคาใจ อาจหมายถึง การแบ่งมรดก ความน้อยเนื้อต่ําใจคนใกล้ตัว ความ โกรธแค้น ความรู้สึกถูกผิด ฯลฯ
กล่าวคําอําลา หากเขาคิดว่าจะอยู่กับเราได้ไม่นาน ก็ควรกล่าวคําอําลา อาจพูดขอบคุณสิ่งดี ๆ ที่เขาทํา ให้กับทุกคนหรือแนะนําให้เขาปล่อยวางเตรียมตัวเตรียมใจระลึกถึงพระพุทธ พระธรรมพระสงฆ์และขอขมา เจ้ากรรมนายเวร
ช่วยให้เขาจดจ่อในสิ่งที่ดีงาม
ช่วยปล่อยว่างสิ่งต่าง ๆ แม้บางคนอาจไม่มีสิ่งค้างคาใจที่เป็นกุศล แต่ก็ต้องปล่อยวางทุกสิ่งเช่นกัน ทั้ง รูปธรรม นามธรรม แม้แต่ความรักก็ต้องปล่อยวาง
ช่วยให้เขายอมรับความตายที่จะมาถึงการพูดให้เขายอมรับความตายที่จะมาถึงการพูดจา ให้เขายอมรับ ความตายเป็นศิลปะ
สร้างบรรยากาศที่เอื้อให้ใจสงบ
เช่น การนําพระพุทธรูปที่เขานับถือมาให้บูชา หรือบรรยากาศที่ญาติมิตรพร้อมเพรียงกันช่วยกันสวดมนต์ ทําสมาธิ หรือถ้าเขาไม่สนใจธรรมะ อาจเปิดเพลงที่เขาชอบเบา ๆ ก็ได้
การให้ความรัก ความเข้าใจ ผู้ป่วยใกล้ตายมักจะมีความกลัวหลายอย่าง เช่น กลัวถูกทอดทิ้ง กลัวเป็น ภาระ กลัวตายคนเดียว