Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 4 การบริหารยา 4.1 การบริหารยากินและยาเฉพาะที่ - Coggle Diagram

- - - - รักษาตามอาการ เช่น อาการปวด ให้ได้รับยาบรรเทาอาการปวด
      - รักษาเฉพาะโรค เช่น ยาฆ่าเชื้อในผู้ป่วยที่มีภาวะติดเชื้อ
      - ทดแทนสิ่งที่ร่างกายขาด
      - ให้ร่างกายปฏิบัติหน้าที่ตามปกติ
  - - - 20 เกรน (grain) = 1 สครูเปิล (scruple)
      - 3 สครูเปิล (scruple) = 1 แดรม (dram)
      - 8 แดรม (dram) = 1 ออนซ์ (ounce)
      - 12 ออนซ์ (ounce) = 1 ปอนด์ (pound)
    - - 1 ลิตร = 1000 มิลลิลิตร (ซี.ซี.)
      - 1 กิโลกรัม = 1000 กรัม (gm) 1 กรัม
      - 1 มิลลิกรัม * = 1000 ไมโครกรัม (mcg)
      - 1 กรัม * = 1000 มิลลิกรัม (mg)
      - 1 กรัม. = 1 มิลลิลิตร (ซี.ซี.)
  - - - คําสั่งครั้งเดียวใช้ได้ตลอดไป (Standing order / order for continuous) เป็นคําสั่งที่ สั่งครั้งเดียวและใช้ได้ตลอดไปจนกว่าจะมีคําสั่งระงับ (discontinue)
      - คําสั่งใช้ภายในวันเดียว (Single order of order for one day) เป็นคําสั่งที่ใช้ได้ใน 1 วัน เมื่อได้ให้ยาไปแล้วเมื่อครบก็ระงับไปได้เลย
      - คําสั่งที่ต้องให้ทันที (Stat order) เป็นคําสั่งการให้ยาครั้งเดียวและต้องให้ทันที
      - คําสั่งที่ให้เมื่อจําเป็น (prn order) เป็นคําสั่งที่กําหนดไว้ให้ปฏิบัติเมื่อผู้ป่วยมีอาการ บางอย่างเกิดขึ้น
    - - ทางปาก (oral) ยาที่ให้ผู้ป่วยรับประทานทางปาก โดยยาจะดูดซึมทางระบบทางเดิน อาหารและลําไส้ ชนิดของการปรุงยามีลักษณะต่างๆ
      - ทางสูดดม (inhalation) ยาที่ใช้พ่นให้ผู้ป่วยสูดดมทางปากหรือจมูก โดยดูดซึมทางระบบ ทํางเดินหายใจ
        ชนิดของกราปรุงยาเป็นลักษณะต่างๆ
      - ทางเยื่อบุ (mucous) ยาที่ใช้สอดใส่หรือหยอดทางอวัยวะต่างๆ ของผู้ป่วย โดยดูดซึมเข้าทาง เยื่อบุสู่ระบบไหลเวียนของเลือดบริเวณอวัยวะนั้น ชนิดของการปรุงยาเป็นลักษณะต่างๆกัน
      - ทางผิวหนัง (skin) ยาที่ใช้ทําบริเวณผิวหนังของผู้ป่วย โดยดูดซึมเข้าร่างกายตามผิวหนัง ชนิดของกํารปรุงยาเป็นลักษณะต่างๆ
      - ทางกล้ามเนื้อ (intramuscular) ยาที่ใช้ฉีดเข้าทางกล้ามเนื้อของผู้ป่วย โดยดูดซึมเข้าทางระบบไหลเวียนเลือดที่ชั้นกล้ามเนื้อ
      - ทางชั้นผิวหนัง (intradermal) ยาที่ใช้ฉีดเข้าทางชั้นผิวหนังของผู้ป่วย โดยดูดซึม เข้าทางระบบไหลเวียนเลือดที่ชั้นผิวหนัง
      - ทางหลอดเลือดดำ (intravenous) ยาที่ใช้ฉีดเข้าทางหลอดเลือดดําของผู้ป่วย โดยเข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือดโดยตรง
      - ทางใต้ผิวหนัง (subcutaneous / hypodermal) ยาที่ใช้ฉีดเข้าที่ใต้ผิวหนังของผู้ป่วย โดยดูดซึมเข้าระบบไหลเวียนเลือดที่ชั้นใต้ผิวหนัง
    - - การคํานวณยาเพื่อให้ผู้ป่วยได้รับยาตามแผนการรักษา มีหลักการคํานวณดังนี้ ความเข้มข้นของยา (ในแต่ละส่วน)
        = ขนาดควมาเข้มข้นของยาที่มี (หาร)
        ปริมาณยาที่มี
  - - - Right documentation (ถูกการบันทึก) คือการบันทึกการให้ยาที่ถูกต้อง
      - Right to refuse คือการตรวจสอบให้แน่ใจว่าได้รับควรมยินยอมจากผู้ป่วยในการจัดการยา ผู้ป่วยมีสิทธิที่จะปฏิเสธการใช้ยาหากเขามีความสามารถในการทำเช่นนั้น
      - Right route (ถูกวิถีทาง) คือให้ยาถูกทาง โดยการให้ยาแก่ผู้ป่วยตามที่แพทย์สั่งการรักษา
      - Right time (ถูกเวลา) คือการให้ยาถูกหรือตรงเวลา
      - Right History and assessment คือการซักประวัติและการประเมินอาการก่อน-หลังให้ยาโดยการสอบถาม
        ข้อมูล/ ตรวจสอบประวัติการแพ้ยาของผู้ป่วยทุกครั้งก่อนให้ยา
      - Right dose(ถูกขนาด)คือการให้ยาถูกขนาดโดยการจัดยา
      - Right Drug-Drug Interaction and Evaluation คือการที่จะต้องให้ยาร่วมกัน จะต้องดูก่อนว่ายานั้นสามารถให้ร่วมกันได้ไหม
      - Right drug (ถูกยา) คือให้ยาถูกชนิด โดยการอ่านชื่อยําอย่างน้อย 3 ครั้ง
      - Right to Education and Information คือก่อนที่พยาบาลจะให้ยาผู้ป่วยทุกครั้งต้องแจ้ง ชื่อยาที่จะให้ทางที่จะให้ยาผลการรักษาผลข้างเคียงของยาที่อาจจะเกิด
      - Right patient/client (ถูกคน) คือการให้ยาถูกคนหรือถูกตัวผู้ป่วย
    - - การให้ยาทางปากใช้หลักสะอาด และกราฉีดยาใช้หลัก aseptic technique
      - ตรวจสอบคําสั่งแพทย์ก่อนให้ยาทุกครั้ง
      - ตรวจสอบวันหมดอายุของยา
      - ไม่ควรเตรียมยาค้างไว้
      - ไม่ให้ยาที่ฉลากมีการลบเลือนไม่ชัดเจน
      - ตรวจสอบผู้ป่วยก่อนให้ยา
      - บอกให้ผู้ป่วยทราบถึงวัตถุประสงค์ของการให้ยา
      - ต้องให้ผู้ป่วยรับประทานยาต่อหน้าพยาบาลเพื่อป้องกันผู้ป่วยไม่ได้รับยา
      - ลงบันทึกการให้ยาหลังจากให้ยาทันที
      - มีการประเมินประสิทธิภาพของยาที่ให้
      - ในกรณีที่ให้ยาผิดต้องรีบรายงานให้หัวหน้าเวรทราบเพื่อหาทางแก้ไข
  - - - อุปกรณ์ในการให้ยาทางปาก
        
        1) ถ้วยยาหรือSyringe
        
        2) น้ําเปล่า หรือ น้ําส้ม หรือน้ําหวานแทนน้ํา (หรกไม่มีข้อห้าม)
        
        3) ถาดหรือรถใส่ยา
        
        4) แบบบันทึกการให้ยา
      - การพยาบาลเพื่อให้ยาได้ถูกหลักการ
        
        1) ดูเบอร์เตียงชื่อนามสกุลผู้ป่วยในMARให้ตรงกัน
        
        2) ดูชื่อยาขนาดยาเวลาที่ให้ในMARของผู้ป่วยแต่ละราย
        
        3) เตรียมยาให้ตรงกับMARของผู้ป่วยแต่ละราย
        
        4) อ่านฉลากยาให้ตรงกับMARของผู้ป่วยแต่ละรายดูวันที่หมดอายุของยา
        
        5) เทยาหรือรินยาให้ได้ตรงตามจำวนกับขนาดของยาใน MAR ของผู้ป่วยแต่ละราย
      - การเตรียมยาตามขั้นตอน
        
        บันทึกในแผนการพยาบาลและในใบ MAR ทุกครั้งหลังให้ยาหลังให้ยาต้องลงบันทึก วันที่ เวลา และลายมือชื่อของผู้ให้ยาลงในใบ MAR
        
        ยําน้ํา ให้หันป้ายยาหรือฉลากยาหันเข้าหาฝ่ามือเพื่อ
        ป้องกันยาหกเปื้อนป้ายยาหรือ ฉลากยาทําให้ป้ายยาหรือฉลากยาเลอะเลือนได้
        
        ยาชนิดUnitdose(ยาที่จัดมาเป็นแบบวันต่อวัน)
        หยิบยาใส่ถ้วยยาจํานวนตามที่
        แพทย์สั่ง ยาที่หุ้มมาด้วย Foil ให้แกะยาที่เตียงของผู้ป่วย Foil ที่ห่อหุ้มยาไว้จะช่วยป้องกันไม่ให้ยาโดน แสงเพื่อคงไว้ซึ่งประสิทธิภาพของยา
        
        ยาชนิดMultidoseค่อยๆเทยาจากซองยาหรือขวดที่บรรจุยาหรือFoilโดยที่ไม่ให้ มือสัมผัสยา เพื่อป้องกันสิ่งสกปรกจากมือปนเปื้อน
    - - การสูดดม (Inhalation) เป็นการให้ยาในรูปของก๊าซ (Gas) ไอระเหย (Vapor) หรือ ละออง (Aerosol) สามารถให้โดยการพ่นยาเข้าสู่ทางเดินหายใจ
      - การให้ยาทางตา (Eye instillation) เนื่องจากดวงตาเป็นเนื้อเยื่อที่บอบบางมาก ติด เชื้อได้ง่าย การใช้ยาบริเวณตาจึงต้องคํานึงถึงความสะอาดเป็นสําคัญ
      - การให้ยาทางหู (Ear instillation) เป็นกราหยอดยเข้าไปในช่องหูชั้นนอก ยาที่ใช้ เป็นยาน้ำ ออกฤทธิ์เฉพาะเยื่อบุในช่องหู มักเป็นยาชาหรือยาฆ่าเชื้อโรคเฉพาะที่
      - การหยอดยาจมูก (Nose instillation) ให้ผู้ป่วยเงยหน้าขึ้น และพยําบําลยกปีกจมูก ผู้ป่วยข้รงที่จะหยอดยาขึ้นเบาๆ แล้วหยดยาผ่านทางรูจมูกห่างประมาณ 1-2 นิ้ว จํากนั้นให้ผู้ป่วยอยู่ในท่า เดิมประมาณ 5 -10 นาที เพื่อป้องกันยาไหลย้อนออกมา
      - กํารเหน็บยา เป็นการให้ยาที่มีลักษณะเป็นเม็ดเข้าทรงเยื่อบุตามอวัยวะต่างๆเพื่อให้ยาออกฤทธิ์เฉพาะที่