Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
เภสัชจลนศาสตร์ (Pharmacokinetics) - Coggle Diagram
เภสัชจลนศาสตร์ (Pharmacokinetics)
Pharmacokinetics
การเป็นไปของยาเมื่อยาเข้าสู่ร่างกายหรือหมายถึงการที่ร่างกายจัดการกับยาที่ได้รับ (what the body does to the drug) ได้แก่
การดูดซึมของยาเข้าสู่ร่างกาย (absorption)
การกระจายตัวของยา (distribution)
การเปลี่ยนแปลงยา (metabolism)
การขับถ่ายยาออกจากร่างกาย (excretion)
ADME รวมกับ ขนาดยา เป็นสิ่งที่กำหนดถึงความเข้มข้นของยาในบริเวณที่ยาไปออกฤทธิ์และเป็นผลต่อเนื่องไปถึงความแรงของฤทธิ์ยาที่เกิดขึ้น เวลาที่ยาเริ่มออกฤทธิ์ (onset) และระยะเวลาการออกฤทธิ์ของยาในร่างกาย (duration of action)
2.1Absorption การดูดซึม
2.2. Distribution การกระจายตัว
2.3. Metabolism or Biotransformation การเปลี่ยนแปลงยา
2.4. Excretion การขจัดยา, ขับยาออก
Pharmacokinetic processes
2.1 Absorption
การดูดซึมยาจากบริเวณที่ให้ยา (site of administration) เข้าสู่ กระแสเลือด ดังนั้น การดูดซึมยาจึงเป็นขั้นตอนที่สำคัญในการให้ยา ในทุก ๆ ทางยกเว้นโดยการฉีดเข้าเส้นเลือดดำ (intravenous injection)
site of administration
1 การให้ยาทางปาก (Oral administration)
2 การให้ยาโดยการอมใต้ลิ้น (Sublingual administration)
3 การให้ยาทางทวารหนัก (Rectal Administration)
4 การให้ยาโดยการทาภายนอก (Application to epithelial surfaces)
5 การให้ยาโดยการสูดดม (Inhalation)
6 การฉีดยาเข้าทางเส้นเลือดดำ (Intravenous (IV) injection)
7 Bioavailability
การให้ยาทางปาก
Gastrointestinal motility
การทำงานของระบบทางเดินอาหาร หากยาเดินทางจากกระเพาะอาหารมายังลำไส้ได้เร็ว การดูดซึมยาจะเกิดขึ้นได้เร็ว เช่น การได้รับยาที่มีผลต่อการทำงานของระบบทางเดินอาหารก็อาจลดหรือเพิ่มการดูดซึมยาได้
Splanchnic blood flow
การไหลเวียนของเลือดในระบบทางเดินอาหาร หากมีการไหลเวียนดียาจะถูกดูดซึมได้ดี เช่น การให้ยาบางชนิดหลังรับประทานอาหารการดูดซึมยาจะดีขึ้น เนื่องจากการรับประทานอาหารจะเพิ่มการไหลเวียนของเลือดในระบบทางเดินอาหาร
Particle size and formulation
Particle size และสูตรการตั้งตำรับยามีความสำคัญต่อ การดูดซึมยา แม้ว่าจะเป็นยาชนิดเดียวกัน และขนาดยา (dose) ที่เท่ากัน เมื่อให้ในผู้ป่วยคนเดียวกันแต่เป็นยาที่มี particle size และสูตรตำรับที่แตกต่างก็อาจทำให้การดูดซึมมีความแตกต่างได้
Physiochemical factor : อาหารหรือยาบางชนิดมีคุณสมบัติที่อาจรบกวนต่อการดูดซึมยาชนิดอื่น เช่น Tetracycline จะจับกับแคลเซียมมาก หากให้ยานี้ร่วมกับอาหารที่มีแคลเซียมสูง จะทำให้การดูดซึมยาลดลง
การให้ยาโดยการอมใต้ลิ้น
เป็นการดูดซึมยาโดยตรง ยาจะถูกดูดซึมข้าสู่ systemic circulation ได้โดยตรงโดยไม่ผ่าน portal circulation
ใช้ในกรณียาที่ต้องการ “rapid response” หรือยาที่ถูกทำลายได้โดย gastric pH ทำให้ไม่สามารถให้โดยการรับประทาน
การให้ยาทางทวารหนัก
โดยมากใช้ในกรณีที่ต้องการให้ออกฤทธิ์เฉพาะที่ ณ บริเวณนั้นๆ แต่การดูดซึมยาผ่านวิธีการนี้จะไม่แน่นอน
การให้ยาโดยการสูดดม
วิธีการนี้ทำให้ได้ plasma concentration ที่รวดเร็ว เพราะปอดมีพื้นที่ผิวมากและมีการไหลเวียนของเลือดมาก
การฉีดยาเข้าทางเส้นเลือดดำ
เป็นวิธีการให้ยาที่ได้ผลรวดเร็วและแน่นอนที่สุด เมื่อยาเข้าสู่เส้นเลือดดำแล้วจะเข้าสู่หัวใจห้องขวาบน-ล่าง ผ่านไปยังปอด และกลับ
เข้าสู่หัวใจห้องซ้ายบน-ล่าง และสูบฉีดไปยัง systemic circulation ทั่วร่างกาย