Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาต้านมะเร็งและยากดภูมิคุ้มกัน - Coggle Diagram
ยาต้านมะเร็งและยากดภูมิคุ้มกัน
Cancer (มะเร็ง)
เกิดจาก
ความผิดปกติของรหัสสารพันธุกรรม
Cancer cell ขาดกลไกการหยุดแบ่งตัว
Cancer cell แบ่งตัวตลอดเวลา
การเติบโตของ cancer cell
จำนวน cancer cell มากกว่าปกติ
วัฏจักรเซลล์ (Cell cycle)
G0 phase
G1 phase
S phase
G2 phase
M phase
ยาต้านโรคมะเร็ง
แบ่งออกเป็น
Cell cycle-specific drugs (CCS)
ออกฤทธิ์ต่อ cancer cell ในระยะใดระยะหนึ่ง
ไม่มีผลต่อ cancer cell ระยะอื่น
ได้ผลดีในมะเร็งที่แบ่งตัวรวดเร็ว+ต่อเนื่อง
Cell cycle-nonspecific drugs (CCNS)
ออกฤทธิ์ได7กับ cancer cell ทุกระยะ
ได้ผลดีในมะเร็งที่มีอัตราการโตของก้อนมะเร็ง ทั้งในระดับต่ำและสูง
ยากลุ่ม Alkylating agents
ออกฤทธิ์ต่อ cancer cell ในทุกระยะของ cell cycle (จัดอยู่ในกลุ่ม CCNS drugs)
ตัวอย่างยา
• Cyclophosphamide : รักษากลุ่มมะเร็ง รังไข่, เต้านม, เม็ดเลือดขาวทุกชนิด
• Ifosfamide : รักษากลุ่มมะเร็ง ต่อมน้ำเหลือง, อัณฑะ, มะเร็ง
เนื้อเยื่ออ่อน
• Chlorambucil : เป็นยามาตรฐานในการรักษา มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด CLLและมะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด follicular
• Carmustine : รักษามะเร็งสมอง
• Dacarbazine : รักษากลุ่มมะเร็ง ต่อมน้ำเหลืองชนิด Hodgkin’s lymphoma, มะเร็งผิวหนัง (ใช้ร่วมกับยา Adriamycin, Bleomycin, Vinblastine,Dacarbazine)
• Cisplatin : รักษากลุ่มมะเร็ง อัณฑะ, รังไข่, กระเพาะปัสสาวะ, ปอด,
ทางเดินอาหาร
• Busulfan (บูซัลแฟน)
• Mechlorethamine (เมคลอเรทามีน)
ผลข้างเคียงยากลุ่ม “Alkylating agents”
การทำงานกระดูก
ระบบทางเดินอาหาร
ระบบประสาท
ไต
หัวใจ
ผิวหนัง
ผม
เล็บ
ยากลุ่ม Anticancer antibiotics
ออกฤทธิ์ต่อ cell ในทุกระยะของ cancer cell cycle (จัดอยู่ในกลุ่ม CCNS drugs)
Dactinomycin รักษา Wilms’ tumor และมะเร็งเนื้อเยื่อเกี่ยวพันในเด็ก ใช้ร่วมกับยา Vincristine, มะเร็งเยื่อรก ใช้ร่วมกับยา Methotrexate
Mitomycin C ใช้รักษา มะเร็งปากมดลูก มะเร็งปอด มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ
Doxorubicin รักษากลุ่มมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน, ต่อมน้ำเหลือง, พลาสมาเซลล์ เป็นต้น
Bleomycin รักษากลุ่มมะเร็ง อัณฑะ, ผิวหนัง, ต่อมน้ำเหลือง
ผลข้างเคียง
การทำงานของกระดูก และระบบเลือด
เบื่ออาหาร คลื่นไส้
ผิวไวต่อการฉายรังสี
ยากลุ่มสารสกัดจากพืชธรรมชาติ(Natural and semi-synthetic products)
ยากลุ่ม vinca alkaloids สกัดจากพืช ได้แก่ B vincristine, vinblastine, vinorelbine
รักษามะเร็งกลุ่ม เม็ดเลือดขาวชนิด ALL, ต่อมน้ำเหลืองชนิด Hodgkin’s
และ Non-hodgkin lymphoma
รักษามะเร็งในเด็ก Wilms’ tumor และ Ewing’s sarcoma
ยากลุ่ม taxanes : Paclitaxel (Taxol®), Docetaxel (Taxotere®), Cabazitaxel
รักษากลุ่มมะเร็ง เต้านม, ปอด, รังไข่, ศีรษะและคอ
ยา Cabazitaxel ใช้ร่วมกับ steroids รักษามะเร็ง
ต่อมลูกหมากระยะแพร่กระจายและดื้อยา
ผลข้างเคียงยากลุ่ม “Vinca alkaloids”
Vincistine
มีพิษต่อระบบประสาทกล้ามเนื้อ
ชาตามปลายมือปลายเท้า เดินเซ และ
กล้ามเนื้อฝ่อลีบ
ผลข้างเคียงยากลุ่ม “Taxanes”
กดไขกระดูก ทำให้เม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดต่ำ
ผื่นลมพิษ หายใจลำบาก
คลื่นไส้ อาเจียน
อวัยวะส่วนปลายบวม พบมากในยา Docetaxel
ยากลุ่มฮอร์โมน (Hormone and hormone antagonists)
Glucocorticoids : Prednisolone, Prednisone, Hydrocortisone
รักษากลุ่มมะเร็ง ต่อมน้ำเหลืองชนิด Hodgkin’s และNon-hodgkin lymphoma, เม็ดเลือดขาวชนิด ALL
ผลข้างเคียง
มีโอกาสติดเชื้อง่าย
กลูโคสในเลือดสูง
กระดูกพรุน
แผลในกระเพาะอาหารและลำไส้
Antiestrogens : Tamoxifen, Toremifene, Raloxifene
ใช้รักษามะเร็งเต้านม
ผลข้างเคียง
ร้อนวูบวาบ, คลื่นไส้, อาเจียน
มีเลือดประจำเดือนผิดปกติ
Androgen (anti androgens) : Goserelin, Leuprolide, Abarelix
ใช้รักษา มะเร็งต่อมลูกหมาก, มะเร็งเต้านมที่แพร่กระจาย, Endometriosis, บรรเทาอาการผู้ป่วยมะเร็งต่อมลูกหมากระยะสุดท้าย
ผลข้างเคียง
ร้อนวูบวาบ, เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ
ระยะแรก cancer cell จะเติบโตไวมาก (ผลมาจาก การหลั่ง FSH และ LH)
Progestins : Megestrol acetate
ใช้รักษา Endometrial carcinoma, มะเร็งเต้านม, มะเร็งไต
ผลข้างเคียง
Progestins เพิ่มอุบัติการณ์ การเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจอุดตัน
ยามะเร็งมุ่งเป้า (Targeted gene therapy)
ยับยั้ง Molecular signaling ที่ไปกระตุ้น cell มะเร็ง ให้เพิ่มจำนวนและเจริญเติบโต
Transtuzumab : Herceptin®
รักษา มะเร็งเต้านมที่แพร่กระจาย
ผลข้างเคียง
อาจเกิดภาวะหัวใจล้มเหลว (CHF), คลื่นไส้, อาเจียน, ปวดท้อง
Rituximab : Rituxan®
ใช้รักษา มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด B-cell lymphoma
ผลข้างเคียง
Infusion reaction (เป็นอันตรายถึงชีวิต) เช่น BP drop, หลอดลมบีบเกร็ง, angioedema
Cetuximab : Erbitux®
ใช้รักษา มะเร็งศีรษะ, ลำคอ, มะเร็งลำไส้ส่วนล่าง
ผลข้างเคียง
ในระยะแรก อาจพบ BP drop และหายใจลำบาก
Alemtuzumab : Campath®
ใช้รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด BCLL
ผลข้างเคียง
คล้ายกับ Rituximab
Imatinib : Gleevec®
ใช้รักษา Gastrointestinal stromal tumor,
มะเร็งเม็ดเลือดขาว
Dasatinib : Sprycel®
ใช้รักษา มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด CML และ
ALL, มะเร็งที่ดื้อต่อยา Imatinib
Nilotinib : Tasigna®
ใช้รักษา มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด CML และ
ALL, มะเร็งที่ดื้อต่อยา Imatinib
ยาโมเลกุลขนาดเล็ก (Small molecules)
ผลข้างเคียง
ของเหลวคั่ง เช่น บวมน้ำ, มีน้ำใน ---> ช่องท้อง, เยื่อหุ้มหัวใจ, เยื่อหุ้มปอด, ปอด
พิษต่อตับ, เกล็ดเลือดต่ำ เลือดออกได้ง่าย
กดไขกระดูกทำให้ neutrophil ต่ำ เสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่าย
Dasatinib และ Nilotinib ทำให้เกิด QT prolongation, หัวใจเต้นผิดจังหวะ
ยากลุ่ม อื่น ๆ (Other anticancer agents)
Asparaginase
Mitotane
กลุ่มยับยั้งเอนไซม์แคลซินิวริน (Calcineurin inhibitors)
Cyclosporin A (CsA)
ใช้ป้องกันและรักษา ปลูกถ่าย ไต หัวใจ ปอดและตับ
ผลข้างเคียง
พิษต่อไต, ต่อระบบประสาท เช่น แขนขา ชา สั่น
Tacrolimus (FK506®)
ใช้แทน Cyclosporin ในการรักษาผู้ป่วยที่ได่รับ organ transplantation
เนื่องจากมีผลข้างเคียงน้อย และลดขนาดของยา corticosteroids ที่ใช้ร่วมด้วยได้
ผลข้างเคียง
คล้ายกับ Cyclosporin แต่ไม่ทำให้เหงือกบวมและขนดก
พิษต่อระบบประสาท พบบ่อยกว่า Cyclosporin เช่น ปวดศีรษะ สั่น นอนไม่หลับ และชัก
อาจพบผมร่วงได้
กลุ่มยาที่มีพิษต่อเซลล์ (Cytotoxic agents)
Azathioprine (Imuran®)
ผลข้างเคียง
กดไขกระดูก ทำให้เม็ดเลือดขาวหรือเกร็ดเลือดต่ำ
คลื่นไส้, อาเจียน, เกิดพิษต่อตับ เมื่อให้ในขนาดสูง
ตัวเหลือง, ตาเหลือง, ผมร่วง, กล้ามเนื้ออ่อนแรง, เพลีย, ผื่น
Mycophenolate mofetil (MMF) : Cellcept®
Sirolimus หรือ Everolimus
Leflunomide
กลุ่มอดรีโนคอร์ติคอยด์ (Adrenocorticoids)
ตัวอย่าง
Prednisolone
Prednisone
Betamethasone
Dexamethasone
Methyprednisolone
ผลข้างเคียง
น้ำหนักตัวเพิ่ม
moon face
ติดเชื้อง่าย
อารมณ์แปรปรวน
เยื่อบุกระเพาะอาหารบาง
มีกรดในกระเพาะอาหาร
ระดับน้ำตาลในเลือดสูง
กลุ่มออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์แคลซินิวริน
Cyclosporin A ( CsA )
รักษา
acute graft ในผู้ป่วยปลูกถ่าย
ปอด
หัวใจ
ไต
ตับ
ผลข้างเคียง
พิษต่อไต
พิษต่อระบบประสาท เช่น แขนขาสั่น
กดไขกระดูกเพียงเล็กน้อย
อาจทำให้ความดัน น้ำตาลในเลือดสูง ไขมันสูง การทำงานของตับผิดปกติ
Tacrolimus ( FK506 )
ใช้แทนCyclosporin เพราะผลข้างเคียงน้อยกว่า
ผลข้างเคียง
คล้ายCyclosporin
ปวดศรีษะ สั่น ชัก นอนไม่หลับ
กลุ่มสารยับยั้ง Cytokines
Anti-IL - 2 receptor
ป้องกันการเกิดacut rejection จากการปลูกถ่ายไต
ผลข้างเคียง
อาจเกิดอาการแพ้ยาได้
ได้แก่ Daclizumab , Basiliximab
Anti - CD2
ใช้รักษาผู้ป่วยโรคสะเก็ดเงิน
ผลข้างเคียง
มีไข้ หนาวสั่น ปวดกล้ามเนื้อ
ติดเชื้อง่าย ห้าใช้กับผู้ป่วย HIV
ได้แก่ Alefacept
Anti-TNF-Alpha antibody
ได้แก่ Adalimumab , Infliximab
รักษา
โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์
Crohn's disease
ปลข้างเคียง
ปวดศรีษะ ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน
กดไขกระดูก
Anti - IgE mAbs
ได้แก่ Omalizumab
รักษาอาการหอบหืด
ผลข้างเคียง
ปวดศรีษะ
อาจเกิด anaphylactic reaction
ATG และ ALG
รักษาภาวะปฏิเสธการปลูกถ่ายแบบเฉียบพลัน (ไต)
รักษาโรคไขกระดูกฝ่อ
ผลข้างเคียง
มีไข้ หนาวสั่น เกล็ดเลือดต่ำ เป็นตุ่มตามผิวหนัง ปวดข้อ
ยากลุ่ม Antimetabolites / Antineoplastic agents
Antifolate/Folate antagonist
ออกฤทธิ์ต่อระยะ S ของ cancer cell cycle
Methotrexate รักษากลุ่มมะเร็งรก, ศีรษะและคอ, ปอด, เม็ดเลือดขาวชนิด ALL, ต่อมน้ำเหลืองชนิด non-Hodgkin lymphoma,กระดูก และ เต้านม
Pemetrexed รักษามะเร็ง ปอดและตับอ่อน
ผลข้างเคียง
ระบบทางเดินอาหาร
ระบบเลือด
การตั้งครรภ์
ตับ/ไต
ผิวหนัง
Purine analogs
6-mercaptopurine (6-MP) รักษา มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด ALL, AML, ANLL
6-thioguanine (6-TG) รักษา มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด ANLL, AML (ใช้ร่วมกับยา Daunorubicin และ Cytarabine)
Fludarabine รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด CLL, มะเร็งต่อมน้ำเหลืองที่ไม่รุนแรง
ผลข้างเคียง
คลื่นไส้ อาเจียน
มีแผลในปาก
พิษต่อตับ
อุจจาระสีดำ
Pyrimidine analogs
5-fluorouracil (5-FU) ฉีดทาง IV ใช้รักษากลุ่มมะเร็ง : เต้านม, กระเพาะอาหาร, ตับอ่อน, ลำไส้ใหญ่ และชนิดทา ใช้รักษา มะเร็งผิวหนังชนิด basal cell carcinoma
Capectibine ใช้รักษามะเร็งเต้านมที่แพร่กระจาย (แบบ palliative treatment)
Cytarabine มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด AML
Gemcitabine รักษากลุ่มมะเร็ง ตับอ่อนที่แพร่กระจาย, ปอด, รังไข่,กระเพาะปัสสาวะ,กระเพาะอาหาร, ศีรษะและคอ
ผลข้างเคียง
กดการสร้างเม็ดเลือด
คลื่นไส้ อาเจียน
มีแผลริมฝีปาก
ผิวไวต่อแสงแดด
ผมร่วง