Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัตโนมัติ - Coggle Diagram
ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัตโนมัติ
การทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติ
เป็นการควบคุมอวัยวะภายใน โดยการประสานการทำงานร่วมกันของ ANS
ประกอบด้วย 2 ระบบ
ระบบประสาทซิมพาเทติก
ทำงานเพื่อให้สามารถต่อสู้หรือถอยหนี
เพิ่มการใช้พลังงาน ทำให้หัวใจเต้นเร็ว
การทำงานของระบบทางเดินอาหารลดลง
ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก
ชะลอหรือห้ามระบบ เพื่อให้พักผ่อนหรือย่อยอาหาร
ลดอัตราการเต้นของหัวใจหลอดลมตีบแคบลง
เพิ่มการหลั่งกรดและน้ำย่อย
กระเพาะอาหารและกระเพาะปัสสาวะบีบตัว
สารสื่อประสาทและตัวรับในระบบประสาทอัตโนมัติ
สารสื่อประสาทในระบบประสาทซิมพาราเทติก
สารสื่อประสาทในระบบโซมาติก
สารสื่อประสาทในระบบประสาทซิมพาเทติก
การแบ่งประเภทของ Cholinergic receptor
Nicotinic receptor
พบที่ปมประสาท
Muscarinic receptor
M3
พบได้ตามต่อมมีท่อต่างๆ
M4
พบที่ระบบประสาท
M2
พบที่หัวใจและบางส่วนของ Peripheral neuron
M5
พบที่ Dopamine neuron
M1
พบที่สมอง Peripheral neuron และ Gastric parietal
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทอัตโนมัติ
อยากระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทติก
กลไกลการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยามี 3 แบบ
ยากลุ่ม Sympathomimetics แบ่งเป็น 4 กลุ่ม
Alpha-adrenergic agonist
Alpha-1 agonist
Phenylephrine
ทำให้กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดหกตัว
เพิ่มในหลอดเลือดและเพิ่มความดันโลหิต
Midodrine
ทำให้หลอดเลือดหดตัวส่งผลให้ความดันโลหิตเพิ่ม
ทำให้หน้ามืดจากความดันโลหิตต่ำเมื่อเปลี่ยนอิริยาบถ
Alpha-2 agonist
เป็นยาลดความดันโลหิต
ทำให้ลดการหดตัวของหลอดเลือด
ลดความต้านทานของหลอดเลือดทำให้ความดันโลหิตลดลง
เป็นยาที่เลือกใช้ในสตรีตั้งครรภ์รักษาอาการขาดเหล้า
Beta-adrenergic agonist
Bata 2 adrenergic agonist
ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์สั้น
ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์ยาว
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
กระวนกระวาย วิตกกังวล หัวใจเต้นเร็ว
ใจสั่น อาการสั่น
Bata3 adrenergic agonist
มีผลให้กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะคลายตัว
ใช้ในการรักษาอาการกลั้นปัสสาวะไม่ได้
กลุ่ม Catecholamines
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ผลต่อเมแทบอลิซึม
เพิ่มการสลาย glycogenและการสร้าง glucose
เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด
เพิ่มการสลายเนื้อเยื่อไขมัน
ผลต่อระบบต่อมไร้ท่อ
ตับอ่อนลดการหลั่งอินซูลินทำให้น้ำตาลในเลือดสูง
ผลกระตุ้นหัวใจ
เพิ่มอัตราการเต้นและแรงบีบของกล้ามเนื้อหัวใจ
เพิ่มความเร็วในการส่งสัญญานไฟฟ้า
ผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง
ทำให้ตื่นตัวและลดความอยากอาหาร
ผลต่อกล้ามเนื้อเรียบ
ทำให้หลอดเลือดที่ไปเลี้ยงกล้ามเนื้อลายขยาย
ทำให้เกิดการคลายตัวของกล้ามเนื้อหลอดลม ทางเดินอาหาร
และกล้ามเนื้อมดลูก
ผลต่อตา
ทำให้กล้ามเนื้อหดตัวมีผลให้รูม่านตาขยาย
ระบบไหลเวียนเลือด
การกระตุ้นกล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดให้หดตัว
กลุ่มยา Catecholamines
Norepinephrine
ทำให้เพิ่มความต้านทานรวมของหลอดเลือดส่วนปลายได้มาก
ทำให้หลอดเลือดหดเพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจและเพิ่ม cardiac output
ผลจากหลอดเลือดหดตัวทำให้ความดันโลหิตสูงขึ้น
Dopamine
การให้ยาต่างขนาด
DA ขนาดปานกลาง
กล้ามเนื้อหัวใจไม่ต้องใช้ออกซิเจนมาก
มีประโยชน์ในภาวะหัวใจล้มเหลวและกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
DA ในขนาดสูง
ทำให้เกิดหลอดเลือดหดตัวเพิ่มความดันโลหิต
DA ในขนาดต่ำ
ทำให้เกิด vasodilation ของหลอดเลือด
ในของหลอดเลือดในไตและหลอดเลือดในหัวใจ
coronary มีผลเพิ่มปริมาณเลือดไปเลี้ยงที่ไต
Epinephrine
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบหายใจ
ระบบทางเดินอาหาร
ผลต่อเมตาบอลิซึม
ระบบไหลเวียนโลหิต
ยาเข้าสู่สมองได้น้อยจึงไม่มีฤทธิ์กระตุ้นสมอง
การนำไปใช้ในทางคลินิค
ภาวะหัวใจหยุดเต้น
ภาวะแอนนาฟิแล็กซิส
ใช้เพื่อห้ามเลือด
ใช้ผสมยาชาเฉพาะที่
Dobutamine
เป็นยาที่กระตุ้นการบีบตัวของหัวใจ
มีผลเล็กน้อยต่ออัตราการเต้นของหัวใจ
เป็นสารหลังสังเคราะห์
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
ระบบประสาท
ระบบไหลเวียน
Tissue necrosis
Indirect-acting and mixed-type adrenergic agonist
Ephedrine & pseudoephedrine
ออกฤทธิ์ทางอ้อมโดยเพิ่มการปลดปล่อยสาร catecholamine และยายับยั้งสามารถกระตุ้นที่ receptor ได้โดยตรง
pseudoephedrine ใช้เป็นยาลดน้ำมูกและคัดจมูก
มีผลข้างเคียงในผู้ป่วยเป็นโรคหัวใจ
เป็นยาออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทมีใช้อย่างจำกัดในโรงพยาบาล
Amphetamine
ออกฤทธิ์โดยตรงและทางอ้อม
ทำให้ทำให้หัวใจเต้นผิดจังหวะ
เป็นยาเสพติดให้โทษประเภทที่1
ส่งผลต่อระบบประสาทส่วนกลางร
เป็เป็นสารที่ทำให้เกิดการกระตุ้นของประสาทซิมพาเทติก
ยาปิดกั้นอะดรีเนอร์จิครีเซพเตอร์
Alpha-adrenergic antagonists
Prazosin,Doxazosin
ลดความต้านทานของหลอดเลือดแดง ผนังหลอดเลือดขยายทำให้
ลดความดันโลหิตได้ดีและรวดเร็ว
ยากลุ่มนี้ไม่แนะนำให้ใช้เป็นยาอันดับแรกในการลดความดันโลหิต
ทำให้เกิดการคลายตัวของกล้ามเนื้อเรียบ
ควรใช้ยารักษาโรคความดันโลหิตสูงที่มีโรคต่อมลูกหมากโตร่วมด้วย
ออกฤทธิ์จำเพาะต่อ Alpha1-receptor ที่อยู่ภายในเซลล์ของกล้ามเนื้อเรียบ ที่ผนังหลอดเลือด ที่หัวใจและที่ต่อมลูกหมาก
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
ความดันโลหิตต่ำในขณะเปลี่ยนอริยาบถ
มักพบบ่อยจากการใช้ยาในระยะแรกไ
Beta-adrenergic antagonists
Non-selective Beta-blocker
ลดอาการตื่นเต้นได้ง่ายทำให้เกิดสภาวะสงบ
รักษาหัวใจเต้นผิดจังหวะ
ลดอาการใจสั่นและมือสั่นในผู้ป่วยที่ต่อมไทรอยด์ทำงานมากกว่าปกติ
และโรคหัวใจเต้นเร็ว
ใช้รักษาความดันโลหิตสูง ร่วมกับยาขับปัสสาวะหรือยาขยายหลอดเลือด
Selective Beta-blocker
เป็นยาใช้เพื่อลดความเสี่ยงต่อภาวะหัวใจล้มเหลว
จากกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีอัตราการเต้นของหัวใจช้ากว่า 45 ครั้ง/นาที
ใช้รักษาโรคความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นผิดจังหวะ เจ็บหน้าอก
ใช้ป้องกันไมเกรน ใช้รักษาผู้ป่วยที่ต่อมไธรอยด์ทำงานมากกว่าปกติร่วมกับยาไทรอยด์ ยาไทรอยด์
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
หัวใจเต้นผิดจังหวะ
ระบบประสาท
ระบบหายใจจากการปิดกั้นตัวรับเบต้า
ระบบต่อมไร้ท่อและกระบวนการเมแทบอลิซึม
ระบบหัวใจและหลอดเลือด
ยาต้านมัสคารินิค
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบทางเดินหายใจ
ยับยั้งการหลั่งของสารคัดหลังที่ปาก จมูก คอและหลอดลมได้
กล้ามเนื้อเรียบอื่นๆ
ลดความตึงตัวและความแรงในการบีบตัวของท่อปัสสาวะ
ทำให้ปัสสาวะลำบากโดยเฉพาะผู้สูงอายุ
และกล้ามเนื้อเรียบของมดลูก
ระบบทางเดินอาหาร
ต่อมเหงื่อ
ทำให้ร่างกายขับเหงื่อได้น้อย
ไม่สามารถระบายความร้อนออกทางเหงื่อได้
ระบบตา
ระบบหัวใจและหลอดเลือด
ทำให้หัวใจเต้นเร็วทำให้หลอดเลือดขยายตัว
การนำไปใช้ทางคลินิก
ใช้ทางจักษุแพทย์ ทำให้รูม่านตาขยาย
ใช้เป็นยาขยายหลอดลม
ใช้รักษาภาวะกระเพาะปัสสาวะบีบตัวไวมากเกินไป
ใช้เป็นยาเตรียมผู้ป่วยก่อนผ่าตัด
ใช้เป็น Antispasmodics ยาลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบในช่องท้อง กระเพาะอาหาร ลำไส้ หรือมดลูก
ใช้เป็นยารักษาโรคพาร์กินสัน
Antisecretory รักษาโรคแผลในกระเพาะอาหารได้ลำไส้
รักษาภาวะล้มเหลวของระบบไหลเวียนโลหิต
ใช้เป็นยาป้องกันและรักษาอาการเมารถ เมาคลื่น
ใช้เป็นยาต้านพิษที่เกิดจาก Organophoshate
กลไกลการออกฤทธิ์
Atropine เป็น muscarinic antagonists ออกฤทธิ์แย่งที่กับ Ach
Ach ในการจับ Muscarinic receptors แบบแข่งขัน
ทำให้ยามีผลลด parasympathetic toneในร่างกาย
ส่วนของร่างกายที่ตอบสนองต่อฤทธิ์ยาได้ว่าคือต่อมมีท่อต่างๆ
อาการข้างเคียงไม่ความเป็นพิษ
เกิดจากฤทธิ์ anticholinergic อาการรุนแรงมากน้อย
ขึ้นอยู่กับขนาดยาที่ใช้
อาการที่พบ
คอแห้ง ตาพร่ามั่ว ใจสั่น ร้อนวูบวาบทางผิวหนัง ท้องผูก ปัสสวาะลำบาก
ควรสังเกตและบันทึกปริมาณน้ำดื่มและจำนวนปัสสาวะ
โคลิยาโคลิเนอร์จิค
เป็นกลุ่มยาที่ออกฤทธิ์คล้ายกับการกระตุ้นระบบประสาทพาราซิมพาเทติก
กลไกลการออกฤทธิ์ของยาแบ่งเป็น 2 ประเภท
ออกฤทธิ์กระตุ้นโดยตรง
ออกฤทธิ์กระตุ้นทางอ้อมโดยยับยั้งการทำงานของเอนไซม์
เอนไซม์ที่ทำลาย Ach แบ่งเป็น
Cholinergic agonist
Anticholinesterase
Cholinergic agonist
สารโคลิเนอร์จิคออกฤทธิ์โดยตรง
Ach จัดเป็นยาต้นแบบของยากลุ่มนี้ แต่แต่ไม่สามารถนำมาใช้ในการรักษาเนื่องจากฤทธิ์กระจายมาก
ออกฤทธิ์สั้นเนื่องจากยาถูกทำลายอย่างรวดเร็ว
กลไกลการออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์กระตุ้นที่ Muscarinic และ Nicotinic receptor
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบทางเดินปัสสาวะ
ทำให้กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะหดตัว
เพิ่มความดันกระเพาะปัสสาวะ เพิ่มการบีบตัวของท่อปัสสาวะ
การคลายตัวของกล้ามเนื้อหูรูดและ trigong ของกระเพาะปัสสาวะ
ระบบหายใจ
ทำให้กล้ามเนื้อเรียบหลอดลมหดตัว
ต่อมในหลอดลมหลั่งสารคัดหลังเพิ่มขึ้น
ฤทธิ์ต่อตา
ทำให้ม่านตาหรี่
ระบบทางเดินอาหาร
กระตุ้นกล้ามเนื้อทางเดินอาหารบีบตัว
กล้ามเนื้อต่างๆ sphincter ต่างๆคลายตัวให้อาหารเคลื่อนผ่านไปได้
เพิ่มการหลั่งสารคัดหลั่งและกรดในกระเพาะอาหาร ต่อมในตับอ่อนและลำไส้เล็ก
ระบบประสาทส่วนกลาง
รับรู้การเคลื่อนไหว ความอยากอาหาร ความปวด
สารมีฤทธิ์กระตุ้นสมองส่วน cortex
ระบบไหลเวียนเลือด
ลดความต้านทานหลอดเลือดส่วนปลาย
ทำให้หลอดเลือดขยายตัว ลดความดันโลหิต ลดการเต้นของหัวใจ
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
ผลของยาเกิดจากการกระตุ้น muscarinic receptor
ข้อห้ามใช้
โรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้
เนื่องจากยากระตุ้นการหลั่งกรด และน้ำย่อยมากขึ้น
ผู้ป่วยลำไส้อุดตันนิ่วทางเดินปัสสาวะจากการกระตุ้นการบีบตัวจะอันตราย
ผู้เป็นโรคหืดหรือโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง เนื่องจากจะทำให้หลอดลมหดตัว
Anticholinesterase
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ผลต่อ muscarinic receptor คล้ายกับ Cholinergic agonist
ผลต่อ nicotinic receptor ผลต่อกล้ามเนื้อลาย การบีบตัวของใยกล้ามเนื้อ ทำให้กล้ามเนื้อมีอาการสั่นพริ้ว
การนำไปใช้ทางคลินิก
ใช้ในการรักษาโรค Myasthenia gravis
ใช้ในการยุติฤทธิ์ของยาคลายกล้ามเนื้อกลุ่มที่เป็น
competitive antagonist
ใช้ในการรักษาอาการลำไส้ กระเพาะปัสสาวะไม่บีบตัว
รักษา Alzheimer’s disease ยาช่วยปรับด้านความจำความเข้าใจ
ทำให้สมองเสื่อมช้าลง
กลไกลการออกฤทธิ์
ยั้บยั้งการทำงานของเอนไซม์ Acetylcholinesterase
เป็นเอนไซม์ที่ทำลาย Ach ผลทำให้ Ach ไม่กี่ทำลาย Ach ไปกระตุ้นcholinergic receptors
การจับกับเอนไซม์ชั่วคราวจัดอยู่ในกลุ่ม reversible
การจับเอนไซม์อย่างถาวร irreversible
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
เกิดอาการพิษ
รูม่านตาเล็ก หายใจลำบาก หัวใจเต้นช้า ความดันโลหิตต่ำ
หน้ามืด เหงื่อออกมาก น้ำลายมาก
มีสารคัดหลั่งในทางเดินหายใจมาก หลอดลมหดเกร็ง ปวดท้อง
ยาฆ่าแมลงเป็นเอนไซม์อย่างถาวร
ทำให้ชัก หยุดหายใจได้ และหมดความรู้สึกได้
การรักษาโดยให้ยาต้านพิษ