Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 2 ความรู้พื้นฐานทางเภสัชวิทยา, 1.ผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติ ได้แก่…

- - - - ยาอาจเป็นชนิดเม็ดหรือผงบรรจุซอง มักประกอบด้วยตัวยาสำคัญและส่วนประกอบอื่น ๆ ที่ช่วยให้ยามีลักษณะและคุณสมบัติที่ดีตามต้องการ ได้แก่ สารเพิ่มปริมาณ สารยึดเกาะ สารหล่อลื่น และสารแต่งกลิ่นหรือสีของยา
        ยาเตรียมรูปแบบของแข็งนิยมใช้มากที่สุด เนื่องจากสามารถบริหารยาสะดวก ผู้ป่วยมีโอกาสได้รับยาในขนาดที่แน่นอนมากกว่ารูปแบบของเหลว สามารถกลบกลิ่นและรสของยาได้ง่าย พกพาสะดวก
      - 1.1 ยาเม็ด (Tablet)
      - 1.2 ยาแคปซูล (Capsule)
      - 1.3 ยาผง (Powder)
    - - 3.1 ครีม (Cream) เป็นอีมัลชั่นที่มีความข้นมากหรืออีมัลชั่นชนิดกึ่งแข็ง มีตัวยาละลายอยู่ในน้ำาหรือน้ำามัน ครีมมีลักษณะขาวขุ่น ใช้สำหรับทาภายนอกเท่านั้น เช่น ครีมแก้ปวดบวมหรือลดการอักเสบ
      - 3.2 ยาขี้ผึ้ง (Ointment) เป็นยาเตรียมสำหรับใช้ทาผิวหนัง ตัวยาจะละลายอยู่ในยาพื้นขี้ผึ้ง ซึ่งมีลักษณะเป็นมัน เช่น ขี้ผึ้งทาแผล ยาหม่อง
      - 3.3 เพสท์ (Paste) เป็นยาขี้ผึ้งซึ่งมีผงยาที่ไม่ละลายผสมอยู่ด้วยเป็นจำนวนมาก ทำให้ยามีลักษณะเป็นเนื้อหยาบกว่า เช่น ยาทาแผลในปาก
      - 3.4 ยาเหน็บ (Suppositories) เป็นยาเตรียมที่ใช้โดยการเหน็บทวารหนักหรือช่องคลอด เพื่อให้ออกฤทธิ์เฉพาะที่ ยาเหน็บประกอบด้วยตัวยาละลายอยู่ในยาพื้น โดยยาพื้นจะเป็นของแข็งที่อุณหภูมิห้อง เมื่ออยู่ในอุณหภูมิร่างกายสามารถละลายและปลดปล่อยตัวยาออกมา เช่น ยาระบายกลีเซอรอล (Glycerol)
    - - ยาขี้ผึ้ง ลักษณะเป็นน้ำมัน สำหรับใช้ภายนอก ใช้ทาเฉพาะที่ จึงเก็บให้ห่างจากแสงแดด
      - ครีม เป็นยาแขวนละอองที่มีความข้นมาก ครีมจะเหลวกว่าขี้ผึ้ง เป็นยาใช้ภายนอกหรือใช้เฉพาะที่ ตัวยาละลายในน้ำหรือน้ำมันใช้ทาได้ง่าย ล้างออกง่าย ช่วยให้ผิวหนังชุ่มชื้น
      - เจล เป็นยากึ่งแข็งกึ่งเหลว ตัวยาในเจลจะค่อยๆ ดูดซึม เป็นตัวยาทาเพื่อบรรเทาอาการอักเสบและปวดบวม
  - - - 1.การให้ยาผ่านทางเดินอาหาร
        
        1.1 การรับประทาน (Oral ingestion) เป็นวิธีที่นิยมใช้มากที่สุด เนื่องจากใช้ง่าย สะดวก และมีความปลอดภัย แต่การดูดซึมยาขึ้นกับปัจจัยหลายอย่าง เช่น ความเป็นกรดในกระเพาะอาหาร การบีบตัวของกระเพาะอาหารและลำไส้ คุณสมบัติทางกายภาพและทางเคมีของยา ความทนทานของยาต่อสภาวะภายในกระเพาะอาหาร ซึ่งอาจมีผลต่อประสิทธิภาพของยาในการรักษาโรค
        
        1.2 การอมใต้ลิ้น (Sublingual administration) ตัวยาจะถูกดูดซึมผ่านหลอดเลือดฝอยในช่องปาก และเข้าสู่หัวใจโดยไม่ผ่านกระเพาะอาหารและลาไส้ ใช้ในกรณีที่ต้องการให้ยาออกฤทธิ์เร็ว มักใช้กับยาที่ถูกทำลายอย่างรวดเร็วเมื่อผ่านตับครั้งแรกก่อนไปยังตำแหน่งออกฤทธิ์ หรือยาที่ถูกทำลายได้โดยความเป็นกรดในกระเพาะอาหาร ทำให้ไม่สามารถให้โดยการรับประทาน เพื่อให้ได้ผลดี ผู้ที่ใช้ยาด้วยวิธีนี้ที่ไม่ควรบ้วนน้ำลาย และกลืนน้ำลายให้น้อยที่สุด
        
        1.3 การให้ยาทางทวารหนัก (Rectal administration) วิธีนี้รูปแบบของยาอาจอยู่ในรูปของยาเหน็บหรือยาสวนทวาร ยาจะถูกดูดซึมที่บริเวณลำไส้ส่วนปลาย และมีการดูดซึมยาที่ไม่แน่นอน ใช้ในกรณีที่ต้องการให้ยาออกฤทธิ์เฉพาะที่ในเด็กเล็ก และผู้ป่วยที่มีอาการอาเจียนรุนแรง
      - 2.การให้ยาโดยไม่ผ่านทางเดินอาหาร
        
        2.1 การให้ยาฉีด (Injection)
        
        การฉีดยาเข้าชั้นใต้ผิวหนัง (Subcutaneous administration)
        
        การฉีดยาเข้าชั้นกล้ามเนื้อ (Intramuscular injection)
        
        การฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำ (Intravenous administration)
        
        2.2 การให้ยาเฉพาะที่ (Topical application)
        
        รูปแบบของยาที่นิยมใช้เป็นยาเฉพาะที่ เช่น ขี้ผึ้ง ครีม โลชั่น ยาผง เป็นต้น และมักเป็นยาที่ใช้ภายนอกร่างกาย วิธีการให้ยาเฉพาะที่ มีดังนี้
        
        การให้ยาผ่านผิวหนัง ได้แก่ ยาผงโรยผิวหนัง หรือพลาสเตอร์ เพื่อให้ตัวยารักษาอาการเฉพาะที่บริเวณผิวใต้ผิวหนัง หรือบริเวณอื่นๆทั้งนี้ขึ้นอยู่กับรูปแบบของยาที่ใช้ ถ้าเป็นยาทามักรักษาอาการเฉพาะที่ ส่วนการให้โดยพลาสเตอร์บรรจุยาสามารถใช้รักษาอาการของระบบต่างๆได้เช่นโรคหัวใจ
        
        ยาหยอด ได้แก่ ยาหยอดตา และยาหยอดหู เป็นวิธีการให้ยาเพื่อหวังผลเฉพาะที่และมีผลข้างเคียงต่อระบบต่าง ๆ ของร่างกายค่อนข้างต่ำ เนื่องจากยาถูกดูดซึมเข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือดในปริมาณน้อย
        
        ยาเหน็บช่องคลอด เป็นวิธีการให้ยาเพื่อให้ออกฤทธิ์เฉพาะที่ในบริเวณระบบสืบพันธุ์เพศหญิง เช่นการให้ยาฆ่าเชื้อในช่องคลอด การให้ยาเร่งคลอด
        
        2.3 การให้ยาชนิดสูดดม (Inhalation)
        
        วิธีนี้ใช้สำหรับยาที่อยู่ในรูปแบบก๊าซ ของเหลวที่ระเหยได้ในอุณหภูมิธรรมดา ของเหลวที่จ่ายในรูปหยดเล็ก (Aerosol) และยาผงละเอียดสาหรับสูดดม โดยที่ตัวยาผ่านทางลมหายใจเข้าสู่ปอด และถูกดูดซึมผ่านถุงลมเข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือดได้อย่างรวดเร็ว เนื่องจากบริเวณถุงลมมีพื้นที่ในการดูดซึมสูง
        
        เหมาะสำหรับยาสลบและยาออกฤทธิ์ที่ระบบทางเดินหายใจ เช่น ยาขยายหลอดลมสำหรับผู้ป่วยหอบหืด ข้อเสียของวิธีนี้คือ ไม่สามารถควบคุมปริมาณยาที่แน่นอนในผู้ป่วยได้