Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัติโนมัติ - Coggle Diagram
ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัติโนมัติ
ระบบประสาทอัติโนมัติ
เป็นระบบประสาทที่อยู่นอกอำนาจการควบคุมของจิตใจ
มีบทบาทที่สำคัญต่อการดำรงชีวิต
อัตราการเต้นและแรงบีบของกล้ามเนื้อหัวใจ
การไหลเวียนเลือดไปเลี้ยงส่วนต่างๆของร่างกาย
การคัดหลั่งของทางเดินอาหารและทางเดินปัสสาวะ
การทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติ
เป็นการควบคุมอวัยวะภายในโดยการประสานการทำงานร่วมกันของ ANS
ระบบประสาทซิมพาเทติก
ทำงานเพื่อให้สามารถต่อสู้หรือถอยหนี
ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก
เปรียบเสมือนการชะลอหรือห้ามระบบเพื่อให้พักผ่อนหรือย่อยอาหาร
สารสื่อประสาทและตัวรับในระบบประสาทอัตโนมัติ
สารสื่อประสาทในระบบประสาทพาราซิมพาเทติก เรียกว่า Cholinergic agents ได้แก่Acetycholine (Ach)และจะจับกับตัวรับเฉพาะที่เรียกว่า Cholinergic receptor มีทั้งชนิด Muscarinic (M) และ Nicotinic receptor ( N)
สารสื่อระบบประสาท ในระบบโซมาติก จะมีเส้นประสาทที่ไปยังกล้ามเนื้อลาย ซึ่งล่าง Ach ออกฤทธิ์ที่ Nicotinic receptor กล้ามเนื้อลาย
สารสื่อประสาทในระบบประสาทซิมพาเทติก เรียกว่า Adrenergic agents ได้แก่ Noradrenaline (NE)และจับกับตัวรับเฉพาะที่เรียกว่า Adrenergic receptor มีชนิด Alpha และเบต้า
การแบ่งประเภทของ Adrenergic receptors
แอลฟา 1
พบที่กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือด ทางเดินปัสสาวะและมดลูก และมดลูกทำให้เกิดตอบสนองแบบหดตัวยกเว้นระบบทางเดินอาหารทำให้การยับยั้งการเคลื่อนไหว
แอลฟา 2
พบที่ปลายประสาทซิมพาเทติกที่เนื้อเยื่อต่างๆและในสมองการกระตุ้นจะยับยั้งการหลั่งของnorepinephrine( NE)
Beta 1
พบที่หัวใจเมื่อถูกกระตุ้นจะเพิ่มแรงบีบตัวอัตราการเต้นของหัวใจ
Beta 2
พบที่กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือด หลอดลมทางเดินปัสสาวะและมดลูกเมื่อถูกกระตุ้นจะเกิดการคลายตัวและกล้ามเนื้อลายก่อให้เกิดการสลายไกลโคเจน
Beta 3
พบที่เซลล์ไขมันเมื่อมีการกระตุ้นทำให้เกิดการสลายไขมัน
การแบ่งประเภทของ Cholinergic receptor
Nicotinic receptor พบที่ปมประสาท
Muscarinic receptor
M2 พบที่หัวใจและบางส่วนของ Peripheral neuron การกระตุ้นทำให้เกิดการตอบสนองแบบยับยั้ง
M3 พบได้ตามต่อต่อมมีท่อต่าง ๆกล้ามเนื้อเรียบของทางเดินอาหารทางเดินหายใจการกระตุ้นทำให้เกิดการตอบสนองตอบแบบ Excitation
M1 พบที่สมอง Peripheral neuron และ Gastric parietal เมื่อมีการกระตุ้นทำให้เกิดการตอบสนองแบบ Excitation
M4 พบที่ระบบประสาท การกระตุ้นทำให้เกิดการหลั่งของ dopamine
M5 พบที่ dopamine neuron การกระตุ้นทำให้เสริมการหลั่งของโดย dopamine
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทอัติโนมัติ
ยาโคลิเนอร์จิก
กลไกการออกฤทธิ์ของยา
Anticholinesterase agen (cholinesterase inhibitors)
กลไกการออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์Anticholinesterase (AChE)หรือcholinesterase (ChE)
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ผลต่อMuscarinic receptor หรือCholinergic agents
มีผลต่อกล้ามเนื้อเรียบและต่อมของกระเพาะอาหารและทางเดินอาหารทางเดินปัสสาวะทางเดินหายใจ ตา
รุนแรงระบบไหลเวียนอาจทำให้หัวใจเต้นช้าลง ความดันโลหิตลดลง
ผลต่อ nicotinic receptor
ผลต่อกล้ามเนื้อลาย การบีบตัวของใยกล้ามเนื้อ ทำให้กล้ามเนื้อมีอาการสั่นพริ้ว
การนำไปใช้ทางคลินิก
ใช้ในการรักษาโรค myasthenia Gracia (MS)
ใช้ในการยุติฤทธิ์ของยาคลายกล้ามเนื้อ กลุ่มที่เป็น Competitive antagonist เพื่อให้ผู้ป่วย กลับหายใจได้ปกติเร็วขึ้นหลังการผ่าตัด
ใช้ในการรักษาอาการลำไส้กระเพาะปัสสาวะไม่บีบตัว
รักษาAlzheimer's disease ยาช่วยบำรุงด้านความจำ ความเข้าใจ ทำให้สมองเสื่อมช้าลง
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
organophosphatหรือยาฆ่าแมลง
หายใจลำบาก หัวใจเต้นช้า
ความดันโลหิตต่ำ
มีสารคัดหลั่งในระบบทางเดินหายใจมาก
ชัก หยุดหายใจ
หมดความรู้สึก
รักษา
ยาต้านพิษ atropine และpradoxime(2-PMN)เพื่อยับยั้งMuscarinic effect
ยาต้านมัสคารินิค
กลไกการออกฤทธิ์
atropine เป็น muscarinic antagonists ออกฤทธิ์แย่งที่กับ Ach ในการจับmuscarinic receptor แบบแข่งขันcompetitive inhibition ทำให้ยามีการลด parasypathetic tone ในร่างกายส่วนของร่างกายที่ตอบสนองต่อฤทธิ์ยาได้ไว้
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบตา
ทำให้ม่านตาขยายไม่สามารถควบคุมเลนส์ให้มองภาพได้ชัดเป็นอันตรายต่อโต๊ะหินทำให้ตาแห้งเนื่องจากยาไปยับยั้งการหลั่งน้ำตา
ระบบทางเดินอาหาร
ระบบทางเดินอาหารลดลงลดการบีบตัวของหลอดอาหารไปจนถึงลำไส้ใหญ่เป็นการลดทั้งความแรงและการลดขับเคลื่อนของกระเพาะอาหารและลำไส้
ระบบทางเดินหายใจ
มีฤทธิ์ขยายหลอดลมยับยั้งการหลั่งของสารคัดหลั่ง
กล้ามเนื้อเรียบอื่นๆ
ลดความตึงตัวและความเร็วในการบีบตัวของท่อปัสสาวะและกระเพาะปัสสาวะ
ต่อมเหงื่อ
ทำให้ร่างกายขับเหงื่อได้น้อยลงส่งผลให้ร่างกายไม่สามารถระบายความร้อนออกทางเหงื่อได้อุณหภูมิของร่างกายจึงสูงเกิดเป็นไข้
ระบบหัวใจและหลอดเลือด
ทำให้หัวใจเต้นเร็วทำให้หลอดเลือดขยายตัวโดยเฉพาะหลอดเลือดใต้ผิวหนังทำให้บริเวณผิวหนังร้อนหรือแดงรู้สึกวูบวาบตามตัว
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
อาการรุนแรงมากน้อยขึ้นอยู่กับขนาดยาที่ใช้อาการที่พบได้แก่ปากแห้งคอ แห้งตาพร่ามัว ใจสั่น ร้อนวูบวาบทางผิวหนัง ท้องผูกปัสสาวะลำบาก
การนำไปใช้ทางคลินิก
ใช้เป็น antispasmodics ยาลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียนในช่องท้อง
ใช้รักษาภาวะกระเพาะปํสสวะบีบตัวใวมากเกินไป
antisecretory รักษาโรคกระเพาะอาหารและลำใส้
ใช้ทางจุกษุแพทย์ ทำให้รูม่านตาขยาย
ใช้เป็นยาขยายหลอดลม
ใช้เป็นยาเตรียมผู้ป่วยก่อนการผ่าตัด
ใช้เป็นยารักษาโรคพาร์กินสัน
รักษาภาวะล้มเหลวของระบบไหลเวียนโลหิต
ใช้เป้นยารักษาและป้องกันการเมารถเมาคลื่น
ใช้เป็นยาต้านพิษ antidote ที่กิดจาก orgnophosphate ยาที่ใช้ ได้แก่ atropine
ยาปิดกั้นอะดรีเนอร์จิครีเซพเตอร์
Alpha-adrenenergic antagonists
prazosin,Doxazosin
ยาที่ใช้ในปัจจุบัน คือ selective alpha1-antagonists
ออกฤทธิ์เฉพาะต่อAlpha1-receptor
ทำให้กล้ามเนื้อเรียบที่ต่อมลูกหมากและท่อปัสสาวะคลาย
ตัวยากลุ่มนี้ไม่แนะนำใช้ให้เป็นยาอันดับแรกในการลดความดันโลหิตแต่อาจใช้รักษาโรคความดันโลหิตสูงที่มีโรคต่อมลูกหมากโตร่วมด้วย
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
การที่ความดันโลหิตต่ำในขณะเปลี่ยนอริยบทซึ่งมักพบบ่อยจากการใช้ยาในระยะแรกๆ
beta-adrenenergic antagonists(beta-blocker)
Non- selective beta-blocker
Timolol
Sotalol
Propranolol
จัดเป็นยาต้นแบบของbeta-blockerยัยยั้งทั้งbeta1-beta2 receptorถูกดูดซึมดีมากแต่มี first-pass metabolism สูง
ประโยชน์ในการรักษา
ลดอาการใจสั่น
ลดอาการตื่นเต้นได้ง่ายทำให้เกิดภาวะสงบ
ใช้รักษาความดันโลหิตสูง
รักษาหัวใจเต้นผิดจังหวะ
selective beta-blocker
Atenolol,metoprolol
selective beta1-blocker
ใช้รักษาโรคความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นผิดจังหวะเจ็บหน้าอก
เป็นยาสำคัญใช้เพื่อลดความเสี่ยงต่อภาวะหัวใจล้มเหลวจากกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
ยานี้ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีอัตราการเต้นของหัวใจช้ากว่า 45 ครั้งต่อนาที
สามารถใช้ป้องกันไมเกรน
ใช้รักษาผู้ป่วยที่ต่อมไทรอยด์ทำงานมากกว่าปกติร่วมกับยารักษาไทรอยด์
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
หัวใจเต้นผิดจังหวะแม้ว่ายากลุ่มนี้จะรักษาหัวใจเต้นผิดจังหวะแต่สามารถชักนำให้เกิดได้โดยเฉพาะเมื่อหยุดยาอย่างกะทันหัน
ระบบประสาทพบอาการปวดศีรษะวิงเวียนนอนไม่หลับเหนื่อยล้า
ทำให้หลอดลมตีบแคบผู้ป่วยโรคหอบหืดไม่ควรใช้ยากลุ่มนี้
ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำจากการตอบสนองเพิ่มระดับน้ำตาลผิดปกติ
ระบบหัวใจหลอดเลือด propranolol ทำให้เกิดหัวใจเต้นช้า
ยากระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทธิก
Alpha-adrenergic agonist
Alpha-2 agonist
clonidine
ออกฤทธิ์กระตุ้น Alpha 2 receptor ที่สมองและหลอดเลือดใช้เป็นยาลดความดันโลหิตมีชนิดรับประทานและแผ่นแปะผิวหนังทำให้ลดการหดตัวของหลอดเลือดลดความต้านทานของหลอดเลือดทำให้ความดันโลหิตลดลง
ประโยชน์ทางคลินิก
รักษาความดันโลหิตสูง
รักษาอาการขาดเหล้าหรืออาการถอนพิษของสุราเฮโรอีนและมอร์ฟีน
รักษาอาการร้อนวูบวาบในสตรีวัยหมดประจำเดือน
ผลข้างเคียงทำให้ง่วงซึมเศร้าปากแห้งท้องผูกเบื่ออาหารและอาจเกิดอาการถอนยา
Alpha-1 agonist
phenylephrine
เป็นยาออกฤทธิ์จำเพาะต่อ Alpha 1 receptor ทำให้กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดหดตัวเพิ่มแรงต้านในหลอดเลือดและเพิ่มความดันโลหิต
แบบยามีแบบรับประทานหรือแบบพ่นจมูก
เมื่อใช้ยาบ่อยๆจะเกิดการดื้อยาและบวมขึ้นหลังหยุดยา
midodrine
ออกฤทธิ์นาน 3-4 ชั่วโมง
ใช้ในผู้ป่วยที่มีอาการหน้ามืดจากความดันโลหิตต่ำเมื่อเปลี่ยนอริยบท
ยาออกฤทธิ์จำเพาะต่อ Alpha 1 receptor ทำให้หลอดเลือดหดตัวส่งผลให้ความดันโลหิตเพิ่ม
Beta-adrenergic agonist
Beta2 adrenergic agonist
ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์ยาว
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
เกิดจากการกระตุ้น Beta receptor ในผู้ป่วยโรคหัวใจอยู่แล้วจะมีความเสี่ยงสูงมากขึ้นอาการได้แก่ใจสั่นอาการสั่นอาการกระวนกระวายวิตกกังวลหัวใจเต้นเร็วโดยเฉพาะอย่างยิ่งที่ใช้รับประทาน
ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์สั้น
Beta3 adrenergic agonist
Mirabegron
เป็นยาออกฤทธิ์จำเพาะต่อ Beta 3 receptor มีผลให้กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะใครตัวใช้ในการรักษาอาการกลั้นปัสสาวะไม่ได้
กลุ่มcatecholamines
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ผลต่อเมตาบอลิซึม
ผลต่อระบบต่อมไร้ท่อ
ผลกระตุ้นหัวใจ
ผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง
ผลต่อกล้ามเนื้อเรียบ
ผลต่อตา
ระบบไหลเวียนเลือด
Norepinephri/Noradrenaline
กลไกการออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์เช่นเดียวกับ Epinephrineโดยออกฤทธิ์ทั้งแอลฟา1และเบต้า1แต่มีความชอบ affinity ต่อแอลฟาreceptor
ประโยชน์ทางคลินิก
รักษาความดันโลหิตต่ำรุนแรง
ภาวะช็อกจากการติดเชื้อในกระแสโลหิต
Dobutamine
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
ระบบไหลเวียน หัวใจผิดหัวใจเต้นผิดจังหวะปอดบวมน้ำ เจ็บหน้าอก
ระบบประสาท วิตกกังวลปวดศีรษะอาการสั่น
Dopamine;DA(Dopaminex, Dopmin,Intropin)
ประโยชน์ในการรักษา
รักษาภาวะช๊อกที่เกิดจาก cardiac output
มีประโยชน์ในภาวะหัวใจล้มเหลวและกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
รักษาภาวะช๊อกจากหัวใจจากกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดแบบเฉียบพลัน