Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การบริหารยาฉีด - Coggle Diagram
การบริหารยาฉีด
กระบวนการพยาบาลในการบริหารยาฉีด
วางแผนการพยาบาล บริหำรยำตำมแผนกำรรักษำของแพทย์กำรให้ยำต้องค ำนึงถึงหลัก6Rs (10 Rs)
ปฏิบัติการพยาบาล ในขั้นกำรเตรียมอุปกรณ์ กำรเตรียมยำฉีด และกำรฉีดยำตำมวิถีทำงต่ำงๆ ตำมแผนกำรพยำบำลที่วำงไว
การวินิจฉัยทางการพยาบาล เมื่อรวบรวมข้อมูลที่ได้จำกกำรประเมินสภำพทั้งหมดแล้วน ำมำจัดหมวดหมู่ข้อมูล ให้กำรวินิจฉัยทำงกำรพยำบำล
การประเมินผล ควรมีกำรประเมินผู้ป่วยภำยหลังจำกได้รับยำทุกครั้ง เพื่อป้องกันภำวะแทรกซ้อนต่ำงๆ ที่อำจเกิดขึ้นได
การประเมินสภาพ กำรบริหำรยำฉีดให้กับผู้ป่วยพยำบำลควรมีกำรประเมินผู้ป่วยก่อนให้ยำ
ตำแหน่งและวิธีการฉีดยาบริเวณต่างๆ
การฉีดยาเข้าชั้นใต้ผิวหนัง (Subcutaneous injection)
กำรแทงเข็มถ้าใช้เข็มยาว 5/8 นิ้ว ให้แทงเข็มท ำมุม 45 องศำ ถ้าใช้เข็มยาว ½ นิ้ว ให้แทงเข็มท ำมุม 90 องศา
การฉีด heparin ไม่ต้องทดสอบว่าปลายเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่
ท ำผิวหนังให้ตึงก่อนแทงเข็ม หรือการใช้นิ้วมือจับรวบเนื้อเยื่อบริเวณที่จะฉีดเข้าหากัน แต่วิธีหลังนี้จะไม่ใช้ในการฉีด heparin
การฉีด heparin และ insulin ห้ามคลึงบริเวณที่ฉีดยาแล้ว
ต ำแหน่งส ำหรับฉีดยำเข้ำชั้นใต้ผิวหนัง
บริเวณส่วนกลางของหน้าขา
บริเวณหน้าท้องที่อยู่ระหว่างแนวใต้ชำยโครงกับแนวของ anterior
superior iliac spine ยกเว้นบริเวณรอบสะดือ 1 นิ้ว เพราะมี pain receptor มาก
บริเวณต้นแขนส่วนกลางด้านนอก
บริเวณสะบัก
การฉีดยาเข้าชั้นกล้ามเนื้อ
วิธีการฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อ
ยึดหัวเข็มและกระบอกฉีดยำให้มั่นคง (ไม่โยกไปมำ และไม่เลื่อนขึ้นลง) ด้วยมือข้ำงที่ไม่ถนัด และใช้มือข้ำงถนัดดึงลูกสูบขึ้นเล็กน้อยถ้ำ
ไม่มีเลือดเข้ำมำในกระบอกฉีดยำ ให้ใช้นิ้วหัวแม่มือข้ำงถนัดดันลูกสูบเดินยำช้ำ ๆ
เมื่อยำหมดให้ใช้ส ำลีกดต ำแหน่งแทงเข็ม ขณะที่ถอนเข็มออกด้วยความรวดเร็ว
แทงเข็มด้วยควำมเร็วและมั่นคง แทงเข็มท ำมุม 90 องศำ
คลึงบริเวณฉีดยำเบำ ๆ เพื่อช่วยให้ยำดูดซึมได้เร็วขึ้นและลดอำกำรเจ็บปวดได้ด้วย (ยกเว้นยำที่มีส่วนประกอบของโลหะหนัก)
ถือกระบอกฉีดยำด้วยมือข้ำงถนัด ส่วนมือข้ำงไม่ถนัดท ำผิวหนังบริเวณฉีดยำให้ตึง โดยใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้กำงออกขณะกดลงบนผิวหนัง
ปลดเข็มออกจำกกระบอกฉีดยำ แยกเข็มฉีดยำทิ้งในชำมรูปไต หรือภำชนะ
ส ำหรับทิ้งเข็มโดยเฉพำะเพื่อน ำเข็มไปท ำลำยต่อไป
ถอดปลำยเข็มออก จับกระบอกฉีดยำตั้งขึ้น ไล่อำกำศ
จัดเสื้อผ้ำผู้ป่วยให้เรียบร้อย และจัดให้อยู่ในท่ำที่สบำย (ถ้ำเป็นผู้ป่วยนอก ควรให้ผู้ป่วยพักเพื่อสังเกตอำกำรประมำณ 15 นำที)
ท ำควำมสะอำดผิวหนังบริเวณที่จะฉีดยำด้วยส ำลีชุบ alcohol70% โดยหมุนออกจำกจุดที่จะแทงเข็มให้เป็นวงกว้ำงประมำณ 2-3 นิ้ว ปล่อยให้ alcoholแห้ง
ล้ำงมือให้สะอำด
การบรรเทาความเจ็บปวดจากการฉีดยาเข้าชั้นกล้ามเนื้อ
จัดท่ำให้ผู้ป่วยผ่อนคลำยที่สุด จะช่วยบรรเทำควำมเจ็บปวดและไม่สุขสบายลงได้
อย่ำฉีดยำบริเวณที่เนื้อเยื่อแข็งตัวหรือกดเจ็บ
ใช้ Z-track technique ในกำรฉีดยำเข้ำชั้นกล้ำมเนื้อ จะท ำให้ผู้ป่วยเจ็บปวดน้อยลงกว่ำวิธีฉีดเข้ำกล้ำมเนื้อแบบดั้งเดิม
แทงเข็มและดึงเข็มออกจำกเนื้อเยื่ออย่ำงรวดเร็ว ในทิศทำงเดียวกัน
เข็มที่ใช้ฉีดยำจะต้องไม่มียำเคลือบอยู่ภำยนอก เพรำะยำจะระคำยเคืองเนื้อเยื่อที่เข็มแทงผ่ำน ท ำให้ผู้ป่วยปวดและมีอันตรำยต่อเนื้อเยื่อได้
จับกระบอกฉีดยำให้อยู่กับที่ขณะฉีด
เลือกเข็มเบอร์เล็กที่สุดที่เหมำะสมกับชนิดของยำและต ำแหน่งที่จะฉีดยำ
เดินยำช้ำๆ เพื่อให้ยำกระจำยไปรอบๆ เนื้อเยื่อได้ดีกดบริเวณที่ฉีดเบำๆ หลังฉีดยำยกเว้นมีข้อห้ำม
การหาตำแหน่งฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อ
วิธีหำต ำแหน่งฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อสะโพก (Glutens muscle)
แบ่งสะโพกออกเป็น 4 ส่วน โดยมีขอบเขต
ด้ำนล่ำง มีขอบเขตตำมแนวของก้นย้อย (glutealfold)
ด้ำนใน (medial) มีขอบเขตตำมแนวแบ่งครึ่งจำกกระดูก Coccyx ขึ้นไปตำมแนวแบ่งครึ่งของกระดูก sacrum
ด้ำนบน มีขอบเขตตำมแนวของ iliac crest
ด้ำนนอก (lateral) มีขอบเขตตำมแนวด้ำนข้ำงของต้นขำและสะโพก
3 ลำกเส้นจำก posterior superior iliac spine ไปยังปุ่มกระดูกต้นขำ
(greater trochanter of the femur) เส้นนี้จะขนำนกับ sciatic never ต ำแหน่งที่ฉีด คือ ส่วนบนด้ำนนอกของเส้น ต่ ำจำกขอบกระดูกเชิงกรำน 2-3 นิ้วฟุต
แบ่งสะโพกออกเป็น 3 ส่วนใช้ landmark 2 แห่ง คือ anterior superior
iliac spine และ coccyx ลำกเส้นสมมุติระหว่ำง 2 จุด แบ่งเส้นสมมุติออกเป็น 3 ส่วนเท่ำๆัน ต ำแหน่งที่ฉีดยำได้คือส่วนแรกนับจำก anterior superior iliac spine โดยฉีดต่ ำกว่ำระดับของ iliac crest ประมำณ 2-3 นิ้วมือ
ิธีหำต ำแหน่งฉีดยำเข้ำกล้ำมเนื้อ Vastus lateralis (กล้ำมเนื้อหน้ำขำ) ให้
แบ่งหน้ำขำตำมควำมยำว (จำก greater trochanter ไปยัง lateral femoral condyle) ออกเป็น 3ส่วน ส่วนกลำงเป็นส่วนที่เหมำะสมส ำหรับฉีดยำ
วิธีหาต ำแหน่งฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อต้นแขน (Deltoid muscle) เป็นบริเวณที่
อยู่ต่ ำกว่าขอบล่างของ acromion process 2 นิ้ว
การฉีดยาเข้าชั้นผิวหนัง (Intradermal injection)
ไม่ต้องทดสอบว่าปลายตัดเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่
สังเกตบริเวณที่ฉีดจะมีตุ่มนูนขึ้นมา ถ้าไม่มีตุ่มนูน แสดงว่าฉีดลึกเข้าไปในชั้นใต้ผิวหนัง
แทงเข็มท ำมุม 5-15 องศา กับผิวหนัง โดยหงายปลายตัดเข็มขึ้น และแทงเข้าไปเพียงให้ปลายตัดเข็มเลยเข้าไปในผิวหนังเล็กน้อย
ไม่ต้องคลึงบริเวณที่ฉีดยา
ผิวหนังให้ตึง
ใช้ปำกกาลูกลื่นหมึกสีน้ ำเงินหรือด ำ เขียนรอบรอยนูนที่เกิดจากการฉีดยาและบอกผู้ป่วยไม่ให้ลบรอยหมึกที่เขียนไว้ จนกว่าจะอ่านผลเรียบร้อยแล้ว
ไล่อากาศออกจากกระบอกฉีดยาจนหมดก่อนฉีดยา
ขั้นเตรียมการก่อนฉีดยา
อธิบายให้ผู้ป่วยเข้าใจ
เลือกบริเวณส ำหรับฉีดยา ควรหลีกเลี่ยงการฉีดยาในบริเวณที่มีการอักเสบ ช้ ำบวม เป็นแผลมีก้อนแข็ง หรือเป็นอัมพาต
ถามชื่อ – สกุลของผู้ป่วย รวมถึงประวัติการแพ้ยา
จัดท่าและเสื้อผ้าผู้ป่วย เปิดบริเวณที่จะฉีดยาให้กว้างพอ หากเป็นบริเวณที่ไม่ควรเปิดเผยควรปิดประตูหรือกั้นม่าน
ตรวจความพร้อมของเครื่องใช้
ล้างมือให้สะอาด สวมถุงมือ
การคำนวณขนาดยา
ขั้นตอนการเตรียมยา
จะต้องฝึกการคำนวณยาให้ได้เพื่อจะได้ทำการเตรียมยาฉีด
ชนิดต่างๆ ได้อย่างถูกต้องครบตามขนาดที่แพทย์สั่ง
ขั้นตอนการฉีดยา
วิธีการเตรียมยาฉีดชนิดต่างๆ
อุปกรณ์สำหรับการเตรียมยาฉีดชนิดต่างๆ
กระบอกฉีดยา (Syringe) กระบอกฉีดยามีหลายขนาดตั้งแต่ 0.5-50 ml
กระบอก (barrel) ซึ่งมีปลาย (tip) ที่มีขนาดสวมได้พอดีกับหัวเข็มฉีดยา
ลูกสูบ(plunger) กระบอกฉีดยาจะมีทั้งชนิดที่ทำด้วยพลาสติกซึ่งใช้แล้วทิ้ง และชนิดทำด้วยแก้วกระบอกฉีดยาที่ทำด้วยแก้วเมื่อล้างสะอาดแล้วและทำให้แห้งจะห่อด้วยผ้ำ 2 ชั้น
เข็มฉีดยา ส่วนมากทำจาก stainless steel และเป็นชนิดใช้ครั้งเดียว
หัวเข็ม (shaft) เป็นส่วนที่ต่อจากหัวเข็ม
ปลายเข็ม (bevel or slanted tip)
หัวเข็ม (hub) ซึ่งมีขนาดพอดีกับปลายกระบอกฉีดยา
การเลือกเข็มและกระบอกฉีดยาเพื่อใช้ในการฉีดยา
ขึ้นอยู่กับเกณฑ์
ปริมาณของยาที่จะฉีด
ขนาดรูปร่างของผู้ป่วย
ความหนืดของยา (viscosity of the solution)
ชนิดของยา
ทางที่ให้ยาเข้ำสู่ร่างกาย (route of administration)
ยาฉีด (Medication)
ยาที่บรรจุในหลอดจะเป็นยาน้ำซึ่งใช้ฉีดครั้งเดียว (single dose) ถ้ำใช้ไม่หมดต้องทิ้งไป เพราะเมื่อหลอดยาถูกหักแล้วจะไม่สามารถรักษาให้อยู่ในสภาพปราศจากเชื้อได้
ยาที่บรรจุในขวดจะมีทั้งชนิดที่เป็นผงและยาน้ำ มีทั้งแบบ single dose และmultiple dose ยาที่เป็นผงจะมีความคงตัวต่ำ
วิธีการเตรียมยาฉีดชนิดต่างๆ
วิธีเตรียมยาฉีดจากยาน้ำบรรจุหลอด (Ampule)
สวมหัวเข็มสำหรับดูดยาเข้ากับปลายกระบอกฉีดยา บิดหัวเข็มให้แน่น
พอประมาณ
ถอดปลอกเข็มออก จับหลอดยาด้วยมือข้างที่ไม่ถนัด ถือกระบอกฉีดยาด้วยมือข้างที่ถนัด สอดเข็มเข้าหลอดยา ระวังมิให้เข็มสัมผัสกับด้านนอกและปากหลอดยา
ฉีกซองกระบอกฉีดยาโดยระวังมิให้เกิดการปนเปื้อน
เอียงหลอดยาให้ปลายตัดเข็มจุ่มในน้ำยา ดูดยาตามจำนวนที่ต้องการ
คลี่สำลีชุบalcoholหรือ gauze ที่ผ่านการฆ่าเชื้อโรคแล้วหุ้มรอบบริเวณคอหลอดยาเพื่อป้องกันหลอดยาที่หักปลายแล้วบาดนิ้วมือ แล้วทำการหักหลอดยา
ตรวจสอบชื่อยาบนหลอดยาอีกครั้งหนึ่งก่อนทิ้งหลอดยา
เช็ดรอบคอหลอดยาด้วยสำลีชุบ alcohol
เปลี่ยนเข็มใหม่ เลือกขนาด และความยาวที่เหมาะสมสำหรับกำรฉีดยานั้น ๆ
เลื่อยรอบคอหลอดยาพอเป็นรอย โดยคลี่สำลีชุบ alcohol รองหลังคอหลอดยา
ถ้าเตรียมยาสำหรับฉีดผู้ป่วยหลายคนหรือหลายชนิดพร้อมกัน ควรวาง
กระบอกฉีดยาที่เตรียมยาแล้วบนถาดที่มีผ้าสะอาดปูรอง และมีการ์ดยาแนบกระบอกฉีดยาไว
ทำความสะอาดรอบคอหลอดยา และใบเลื่อยด้วยสำลีชุบalcohol70%
วิธีเตรียมยาฉีดจากยาน้eบรรจุขวด (Vial)
แทงเข็มเข้าจุกยางใช้นิ้วหัวแม่มือดันลูกสูบให้อากาศเข้าขวดยาจนหมด
คว่ำขวดยาลง โดยให้นิ้วดันลูกสูบอยู่ ปรับให้ปลายตัดเข็มอยู่ในน้ำยา
ถอดปลอกเข็มออก ดูดอากาศเข้ากระบอกฉีดยาเท่าปริมาณยาที่ต้องการ
ค่อย ๆ ปล่อยนิ้วที่ดันลูกสูบออก น้ ำยาจำกขวดจะไหลเข้ามาในกระบอกฉีด
ยา เมื่อได้ยำครบตามปริมำณที่ต้องการ ถอนเข็มและกระบอกฉีดยาออกจากจุกขวดยา
สวมหัวเข็มสำหรับดูดยาเข้ากับปลายกระบอกฉีดยา บิดหัวเข็มให้แน่น
พอประมาณ
ตรวจสอบชื่อยาบนขวดยาอีกครั้งหนึ่ง
ฉีกซองห่อกระบอกฉีดยาโดยระวังมิให้เกิดการปนเปื้อน
เปลี่ยนเข็มใหม่ เลือกขนาด และความยาวที่เหมาะสมสำหรับการฉีดยานั้น ๆ
ทำความสะอาดจุกขวดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70% โดยวิธีหมุนจากจุดที่
แทงเข็มวนออกด้ำนนอกจนถึงคอขวดยา ปล่อยให้ alcohol แห้ง
หำกเตรียมยาสำหรับฉีดผู้ป่วยหลายคน หรือหลายชนิดพร้อมกัน ควรวาง
กระบอกฉีดยา (ที่เตรียมยาแล้ว) บนถาดที่มีผ้าสะอาดปูรอง และแนบการ์ดยาไว้เพื่อป้องกันการนำยาผิดชนิดไปฉีดให้ผู้ป่วย
เขย่าขวดยาเบา ๆ ให้ยาเข้ากัน
ผู้เตรียมควรปฏิบัติ
คำนวณปริมาณยาฉีดที่ผู้ป่วยควรได้รับอย่างถูกต้อง
ดูแลบริเวณสำหรับเตรียมยาให้สะอาด แห้ง มีแสงสว่างเพียงพอ
ศึกษาเกี่ยวกับขนาด ฤทธิ์ข้างเคียง วิธีละลายยาในกรณีเป็นยาผง
ตรวจดูความพร้อมของเครื่องมือเครื่องใช้
อ่านและตรวจสอบรายละเอียดบนขวดยาหรือหลอดยาเกี่ยวกับชื่อยา วิถีทางการให้ยาวันหมดอายุของยา (Exp.date)
ล้างมือให้สะอาด เช็ดมือ
ซักถามประวัติการแพ้ยาของผู้ป่วย
วิธีเตรียมยาฉีดจากยาผงบรรจุขวด (วิธีละลายยา)
ถอนเข็ม และกระบอกฉีดยาออกจากขวดยา นำปลอกเข็มที่ถอดออกมาสวมครอบเข็มไว้
เขย่าขวดให้ตัวทำละลายละลายผงจนหมดเป็นเนื้อเดียวกัน
ดูดตัวท ำละลายตามปริมาณที่ต้องการ ด้วยวิธีเดียวกับการเตรียมยาฉีดจากยาน้ ำบรรจุขวด เมื่อได้ตัวท ำละลายแล้วให้ฉีดตัวท ำละลายเข้าในขวดยาผง
ท ำความสะอาดจุกขวดยาอีกครั้งด้วยส ำลีชุบalcoholปล่อยให้ alcohol แห้ง
ท ำความสะอำดจุกขวดตัวท ำละลาย และจุกขวดยาด้วยส ำลีชุบ
alcohol70% จนถึงคอขวด ปล่อยให้ alcohol แห้ง
ใช้กระบอกฉีดยาพร้อมเข็มชุดเดิม ดูดยาออกจากขวดตามปริมาณที่ต้องการด้วยวิธีเดียวกับการเตรียมยาฉีดจากยาน้ ำบรรจุขวด
ตรวจดูตัวทำละลำย (น้ ำกลั่นหรือน้ ำเกลือ) ว่ามีฝุ่นผงหรือไม่ โดยคว่ ำขวดยกส่องดู หากมีฝุ่นผง ไม่ควรนำมาใช้
หากยาที่ละลายแล้วใช้ไม่หมด และมีอายุที่จะเก็บไว้ใช้ได้ให้เขียนฉลากติดขวดไว้เกี่ยวกับควำมเข้มข้นของยา วัน เดือน ปีที่ละลาย ผู้ละลาย และเก็บยาไว้ในที่ที่เหมาะสม