Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 4.2 การบริหารยาฉีด - Coggle Diagram

- - - - ตัวอย่างที่ 1 คำสั่งการรักษาให้ Morphine 3 mg v q 6 hr.
        
        สิ่งที่ต้องเข้ำใจ
        
        การฉีดยา Morphine เข้าทางหลอดเลือดดำต้องผสมให้เจือจางเป็น 10 ml
        
        ยา Morphine 1 amp มี 10 mg/ml (ดูได้จากข้าง amp ยา)
        
        วิธีทำ
        
        ผสม Morphine กับ sterile water ให้ตัวยาเจือจางเป็น 10 ml เนื่องจากยา Morphine 1 amp มี 1 ml จึงใช้ sterile water จำนวน 9 ml เมื่อเจือจางเป็น 10 cc แล้ว ความเข้มข้นจะเท่ากับ 10 mg/10 ml
        Morphine 10 mg = 10 ml
        ต้องการใช้ 3 mg = 3x10 ml หาร 10
        ตอบ 3 ml
- - - - ประกอบด้วย2 ส่วนคือ
        
        กระบอก (barrel) ซึ่งมีปลาย (tip) ที่มีขนาดสวมได้พอดีกับหัวเข็มฉีดยา
        
        ลูกสูบ(plunger)
      - กระบอกฉีดยาจะมีทั้งชนิดที่ทำด้วยพลาสติกซึ่งใช้แล้วทิ้ง และชนิดทำด้วยแก้ว
      - กระบอกฉีดยามีหลายขนาดตั้งแต่ 0.5-50 ml
    - - ส่วนมากทำจาก stainless steel และเป็นชนิดใช้ครั้งเดียว
      - ประกอบด้วย 3 ส่วน
        
        ตัวเข็ม (shaft) เป็นส่วนที่ต่อจากหัวเข็ม
        
        ปลายเข็ม (bevelor slanted tip)
        
        หัวเข็ม (hub)
      - ความยาวของตัวเข็มฉีดยา และเบอร์เข็ม มีตั้งแต่เบอร์ 18 ถึง 28
      - การเลือกเข็มและกระบอกฉีดยาเพื่อใช้ในการฉีดยาขึ้นอยู่กับเกณฑ์ดังต่อไปนี้
        
        ปริมาณของยาที่จะฉีด
        
        ขนาดรูปร่างของผู้ป่วย
        
        ความหนืดของยา (viscosity of the solution)
        
        ชนิดของยา
        
        ทางที่ให้ยาเข้าสู่ร่างกาย
      - วัตถุประสงค์การใช้
        
        ฉีดยาเข้าใต้ผิวหนัง เบอร์ 23 – 25 ความยาว (นิ้ว) ½ - 5/8
        
        ฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อสำหรับผู้ใหญ่ เบอร์ 20 – 23 ความยาว (นิ้ว) 1 – 2 ½
        
        ฉีดยาเข้าผิวหนัง เบอร์ 25 – 27 ความยาว (นิ้ว) 3/8 – ½
        
        ฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อสำหรับทารกและเด็กเล็ก เบอร์ 25 – 27 ความยาว (นิ้ว) ½ - 1
        
        ดูดยา ละลายยา เบอร์ 18 – 20 ความยาว (นิ้ว) 1 – 1 ½
        
        ฉีดยาเข้าหลอดเลือดดำ เบอร์ 18 – 23 ความยาว (นิ้ว) 1 ½
    - - 1) ยาที่บรรจุในหลอดจะเป็นยาน้้ำซึ่งใช้ฉีดครั้งเดียว (single dose) ถ้าใช้ไม่หมดต้องทิ้ง
        ไป เพราะเมื่อหลอดยาถูกหักแล้วจะไม่สามารถรักษาให้อยู่ในสภาพปราศจากเชื้อได้
      - 2) ยาที่บรรจุในขวดจะมีทั้งชนิดที่เป็นผงและยาน้ำ มีทั้งแบบ single dose และ
        multiple dose ยาที่เป็นผงจะมีความคงตัวต่ำ
    - - ก่อนการลงมือผสมยาฉีดตามแผนการรักษาผู้เตรียมควรปฏิบัติดังนี้
        
        4) คำนวณปริมาณยาฉีดที่ผู้ป่วยควรได้รับอย่างถูกต้อง
        
        5) ดูแลบริเวณสำหรับเตรียมยาให้สะอาด แห้ง มีแสงสว่างเพียงพอ
        
        3) ศึกษาเกี่ยวกับขนาด ฤทธิ์ข้างเคียง วิธีละลายยาในกรณีเป็นยาผง
        
        6) ตรวจดูความพร้อมของเครื่องมือเครื่องใช้
        
        2) อ่านและตรวจสอบรายละเอียดบนขวดยาหรือหลอดยาเกี่ยวกับชื่อยา วิถีทำงการให้ยา
        วันหมดอายุของยา
        
        7) ล้างมือให้สะอาด เช็ดมือ
        
        1) ซักถามประวัติการแพ้ยาของผู้ป่วย
      - 2.1 วิธีเตรียมยาฉีดจากยาน้ำบรรจุหลอด (Ampule)
        
        6) สวมหัวเข็มสำหรับดูดยาเข้ากับปลายกระบอกฉีดยา บิดหัวเข็มให้แน่นพอประมาณ
        
        7) ถอดปลอกเข็มออก จับหลอดยาด้วยมือข้างที่ไม่ถนัด ถือกระบอกฉีดยาด้วยมือข้าง
        ที่ถนัด สอดเข็มเข้าหลอดยา
        
        5) ฉีกซองกระบอกฉีดยาโดยระวังมิให้เกิดการปนเปื้อน
        
        8) เอียงหลอดยาให้ปลายตัดเข็มจุ่มในน้ำยา ดูดยาตามจำนวนที่ต้องการ
        
        4) คลี่สำลีชุบalcoholหรือ gauze ที่ผ่านการฆ่าเชื้อโรคแล้วหุ้มรอบบริเวณคอหลอดยา
        
        9) ตรวจสอบชื่อยาบนหลอดยาอีกครั้งหนึ่งก่อนทิ้งหลอดยา
        
        3) เช็ดรอบคอหลอดยาด้วยสำลีชุบ alcohol
        
        10) เปลี่ยนเข็มใหม่ เลือกขนาด และความยาวที่เหมาะสมสำหรับการฉีดยานั้น ๆ
        
        2) เลื่อยรอบคอหลอดยาพอเป็นรอย โดยคลี่สำลีชุบ alcohol รองหลังคอหลอดยา
        
        11) ถ้าเตรียมยาสำหรับฉีดผู้ป่วยหลายคนหรือหลายชนิดพร้อมกัน ควรวาง
        กระบอกฉีดยาที่เตรียมยาแล้วบนถาดที่มีผ้าสะอาดปูรอง
        
        1) ทำความสะอาดรอบคอหลอดยา และใบเลื่อยด้วยสำลีชุบalcohol70%
      - 2.2 วิธีเตรียมยาฉีดจากยาน้ำบรรจุขวด (Vial)
        
        6) แทงเข็มเข้าจุกยางใช้นิ้วหัวแม่มือดันลูกสูบให้อากาศเข้าขวดยาจนหมด
        
        7) คว่ำขวดยาลง โดยให้นิ้วดันลูกสูบอยู่ ปรับให้ปลายตัดเข็มอยู่ในน้้ำยา
        
        5) ถอดปลอกเข็มออก ดูดอากาศเข้ากระบอกฉีดยาเท่าปริมาณยาที่ต้องการ
        
        8) ค่อย ๆ ปล่อยนิ้วที่ดันลูกสูบออก น้ำยาจากขวดจะไหลเข้ามาในกระบอกฉีด
        ยา เมื่อได้ยาครบตามปริมาณที่ต้องการ ถอนเข็มและกระบอกฉีดยาออกจากจุกขวดยา
        
        4) สวมหัวเข็มสำหรับดูดยาเข้ากับปลายกระบอกฉีดยา บิดหัวเข็มให้แน่น
        พอประมาณ
        
        9) ตรวจสอบชื่อยาบนขวดยาอีกครั้งหนึ่ง
        
        3) ฉีกซองห่อกระบอกฉีดยาโดยระวังมิให้เกิดการปนเปื้อน
        
        10) เปลี่ยนเข็มใหม่ เลือกขนาด และความยาวที่เหมาะสมสำหรับการฉีดยานั้น ๆ
        
        2) ทำความสะอาดจุกขวดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70% โดยวิธีหมุนจากจุดที่
        แทงเข็มวนออกด้านนอกจนถึงคอขวดยา
        
        1) เขย่าขวดยาเบา ๆ ให้ยาเข้ากัน
        
        11) หากเตรียมยาสำหรับฉีดผู้ป่วยหลายคน หรือหลายชนิดพร้อมกัน ควรวาง กระบอกฉีดยา (ที่เตรียมยาแล้ว) บนถาดที่มีผ้าสะอาดปูรอง และแนบการ์ดยาไว้เพื่อป้องกันการนำยาผิด
        ชนิดไปฉีดให้ผู้ป่วย
      - 2.3 วิธีเตรียมยาฉีดจากยาผงบรรจุขวด (วิธีละลายยา)
        
        4) ถอนเข็ม และกระบอกฉีดยาออกจากขวดยา นำปลอกเข็มที่ถอดออกมาสวม
        ครอบเข็มไว้
        
        5) เขย่าขวดให้ตัวทำละลายละลายผงจนหมดเป็นเนื้อเดียวกัน
        
        3) ดูดตัวทำละลายตามปริมาณที่ต้องการ
        
        6) ทำความสะอาดจุกขวดยาอีกครั้งด้วยสำลีชุบalcoholปล่อยให้ alcohol แห้ง
        
        2) ทำความสะอาดจุกขวดตัวทำละลาย และจุกขวดยาด้วยสำลีชุบ
        alcohol70% จนถึงคอขวด ปล่อยให้ alcohol แห้ง
        
        7) ใช้กระบอกฉีดยาพร้อมเข็มชุดเดิม ดูดยาออกจากขวดตามปริมาณที่ต้องการ
        
        1) ตรวจดูตัวทำละลาย (น้ำกลั่นหรือน้ำเกลือ) ว่ามีฝุ่นผงหรือไม่ โดยคว่ำขวดยก
        ส่องดู หากมีฝุ่นผง ไม่ควรนำมาใช้
        
        8) หากยาที่ละลายแล้วใช้ไม่หมด และมีอายุที่จะเก็บไว้ใช้ได้ให้เขียนฉลากติดขวดไว้
- - - - ไม่ต้องทดสอบว่าปลายตัดเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่
      - สังเกตบริเวณที่ฉีดจะมีตุ่มนูนขึ้นมา ถ้าไม่มีตุ่มนูน แสดงว่าฉีดลึกเข้าไปในชั้นใต้ผิวหนัง
      - แทงเข็มทำมุม 5-15 องศา กับผิวหนัง โดยหงายปลายตัดเข็มขึ้น และแทงเข้าไป
        เพียงให้ปลายตัดเข็มเลยเข้าไปในผิวหนังเล็กน้อย
      - ไม่ต้องคลึงบริเวณที่ฉีดยา
      - ผิวหนังให้ตึง
      - ใช้ปากกาลูกลื่นหมึกสีน้ำเงินหรือดำ เขียนรอบรอยนูนที่เกิดจากการฉีดยาและ
        บอกผู้ป่วยไม่ให้ลบรอยหมึกที่เขียนไว้ จนกว่าจะอ่านผลเรียบร้อยแล้ว
      - ไล่อากาศออกจากกระบอกฉีดยาจนหมดก่อนฉีดยา
  - - - ตำแหน่งสำหรับฉีดยาเข้าชั้นใต้ผิวหนัง
      - ทำผิวหนังให้ตึงก่อนแทงเข็ม หรือการใช้นิ้วมือจับรวบเนื้อเยื่อบริเวณที่จะฉีดเข้า
        หากัน แต่วิธีหลังนี้จะไม่ใช้ในการฉีด heparin
      - การแทงเข็มถ้าใช้เข็มยาว 5/8 นิ้ว ให้แทงเข็มทำมุม 45 องศำ ถ้าใช้เข็มยาว ½นิ้ว ให้แทงเข็มทำมุม 90 องศา
      - การฉีด heparin ไม่ต้องทดสอบว่าปลายเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่
      - การฉีด heparin และ insulin ห้ามคลึงบริเวณที่ฉีดยาแล้ว
  - - - 1) วิธีหาตำแหน่งฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อต้นแขน
      - 2) วิธีหาตำแหน่งฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อสะโพก
      - 3) วิธีหาตำแหน่งฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อ Vastus lateralis (กล้ามเนื้อหน้าขา)
    - - 5) ยึดหัวเข็มและกระบอกฉีดยาให้มั่นคง
      - 6) เมื่อยาหมดให้ใช้สำลีกดตำแหน่งแทงเข็ม ขณะที่ถอนเข็มออกด้วยความรวดเร็ว
      - 4) แทงเข็มด้วยความเร็วและมั่นคง แทงเข็มทำมุม 90 องศา
      - 7) คลึงบริเวณฉีดยาเบา ๆ เพื่อช่วยให้ยาดูดซึมได้เร็วขึ้นและลดอาการเจ็บปวดได้ด้วย
      - 3) ถือกระบอกฉีดยาด้วยมือข้างถนัด ส่วนมือข้างไม่ถนัดทำผิวหนังบริเวณฉีดยาให้
        ตึง โดยใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้กางออกขณะกดลงบนผิวหนัง
      - 8) ปลดเข็มออกจากกระบอกฉีดยา แยกเข็มฉีดยาทิ้งในชามรูปไต หรือภาชนะ
        สำหรับทิ้งเข็มโดยเฉพาะเพื่อนำเข็มไปทำลายต่อไป
      - 2) ถอดปลายเข็มออก จับกระบอกฉีดยาตั้งขึ้น ไล่อากาศ
      - 9) จัดเสื้อผ้าผู้ป่วยให้เรียบร้อย และจัดให้อยู่ในท่าที่สบาย (ถ้าเป็นผู้ป่วยนอก ควรให้
        ผู้ป่วยพักเพื่อสังเกตอาการประมาณ 15 นาที)
      - 1) ทำความสะอาดผิวหนังบริเวณที่จะฉีดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70%
      - ล้างมือให้สะอาด
    - - 4) จัดทำให้ผู้ป่วยผ่อนคลายที่สุด จะช่วยบรรเทาความเจ็บปวดและไม่สุขสบายลงได้
      - 5) อย่าฉีดยาบริเวณที่เนื้อเยื่อแข็งตัวหรือกดเจ็บ
      - 3) ใช้ Z-track technique ในการฉีดยาเข้าชั้นกล้ามเนื้อ จะทำให้ผู้ป่วยเจ็บปวดน้อยลง
        กว่าวิธีฉีดเข้ากล้ามเนื้อแบบดั้งเดิม
      - 6) แทงเข็มและดึงเข็มออกจำกเนื้อเยื่ออย่างรวดเร็ว ในทิศทางเดียวกัน
      - 2) เข็มที่ใช้ฉีดยาจะต้องไม่มียาเคลือบอยู่ภายนอก
      - 7) จับกระบอกฉีดยาให้อยู่กับที่ขณะฉีด
      - 1) เลือกเข็มเบอร์เล็กที่สุดที่เหมาะสมกับชนิดของยาและตำแหน่งที่จะฉีดยา
      - 8) เดินยาช้ำๆ เพื่อให้ยากระจายไปรอบๆ เนื้อเยื่อได้ดีกดบริเวณที่ฉีดเบาๆ หลังฉีดยา
        ยกเว้นมีข้อห้าม