Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 4.2การบริหารยาฉีด - Coggle Diagram

- - - - คำสั่งการรักษาให้ Morphine 3mgv q 6hr.สิ่งที่ต้องเข้าใจ 1. ยาMorphine 1 amp มี 10 mg/ml(ดูได้จากข้าง ampยา)2. การฉีดยา Morphine เข้าทางหลอดเลือดดำต้องผสมให้เจือจางเป็น 10ml
      - ผสม Morphine กับ sterile water ให้ตัวยําเจือจางเป็น 10mlเนื่องจากยา Morphine1 amp มี 1mlจึงใช้ sterile water จำนวน 9mlเมื่อเจือจางเป็น 10 ccแล้ว ความเข้มข้นจะเท่ากับ10mg/10ml
        Morphine 10 mg=10ml
        ต้องการใช้3mg=3x10/10 ml
        ตอบ=3ml
- - - - ยาที่บรรจุในหลอดจะเป็นยาน้ำซึ่งใช้ฉีดครั้งเดียว (single dose) ถ้าใช้ไม่หมดต้องทิ้งไป เพราะเมื่อหลอดยาถูกหักแล้วจะไม่สามารถรักษาให้อยู่ในสภาพปราศจากเชื้อได้ หลอดยาที่มีวงสีรอบคอหลอดยา แสดงว่าหลอดยานั้นจะหักได้ง่ายไม่ต้องใช้เลื่อย
      - ยาที่บรรจุในขวดจะมีทั้งชนิดที่เป็นผงและยาน้ำ มีทั้งแบบ single dose และ multiple dose
    - - กระบอกฉีดยามีหลายขนาดตั้งแต่ 0.5-50 mlประกอบด้วย 2 ส่วนคือ กระบอก (barrel) ซึ่งมีปลาย (tip) ที่มีขนาดสวมได้พอดีกับหัวเข็มฉีดยา ส่วนที่สองคือ ลูกสูบ
      - กระบอกฉีดยาจะมีทั้งชนิดที่ทำด้วยพลําสติกซึ่งใช้แล้วทิ้งและชนิดทำด้วยแก้วกระบอกฉีดยาที่ทำด้วยแก้วเมื่อล้างสะอาดแล้วและทำให้แห้งจะห่อด้วยผ้า 2 ชั้น แยกลูกสูบและกระบอกออกจากกัน ห่อส่วนที่เป็นกระบอกไว้นอกสุด เพราะเป็นส่วนที่จับต้องได้
    - - ส่วนมากทำจาก stainless steel และเป็นชนิดใช้ครั้งเดียว (disposable) เข็มฉีดยา ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ หัวเข็ม (hub) ซึ่งมีขนาดพอดีกับปลายกระบอกฉีดยาตัวเข็ม (shaft) เป็นส่วนที่ต่อจากหัวเข็ม และส่วนสุดท้ายคือปลายเข็ม (bevel or slanted tip)
      - การเลือกเข็มและกระบอกฉีดยาเพื่อใช้ในกํารฉีดยา ขึ้นอยู่กับเกณฑ์ดังต่อไปนี้
        
        ทางที่ให้ยาเข้าสู่ร่างกาย (route of administration) เช่น ฉีดยาเข้าชั้นกล้ามเนื้อใช้เข็มยาวกว่าฉีดเข้าชั้นใต้ผิวหนัง และชั้นผิวหนัง
        
        ความหนืดของยา
        
        ปริมาณของยาที่จะฉีด
        
        ขนาดรูปร่างของผู้ป่วย
        
        ชนิดของยา เช่น ฉีดยาอินซูลิน ต้องใช้กระบอกฉีดยําสำหรับฉีดอินซูลินโดยเฉพาะ กํารฉีดยาเข้าชั้นกล้ามเนื้อจะต้องเลือกใช้เข็มที่ยาวกว่าการฉีดยาเข้าชั้นใต้ผิวหนัง
  - - - เขย่าขวดยาเบา ๆ ให้ยาเข้ากัน
      - ทำความสะอาดจุกขวดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70% โดยวิธีหมุนจากจุดที่แทงเข็มวนออกด้านนอกจนถึงคอขวดยา (ถ้ามีแผ่นโลหะปิดอยู่บนจุกยางให้ดึงออกแล้วทำความสะอาดอีกครั้งหนึ่ง) ปล่อยให้ alcohol แห้ง
      - ฉีกซองห่อกระบอกฉีดยาโดยระวังมิให้เกิดการปนเปื้อน
      - สวมหัวเข็มสำหรับดูดยาเข้ากับปลายกระบอกฉีดยา บิดหัวเข็มให้แน่นพอประมาณ
      - ถอดปลอกเข็มออก ดูดอากาศเข้ากระบอกฉีดยาเท่าปริมาณยาที่ต้องการ
      - แทงเข็มเข้าจุกยางใช้นิ้วหัวแม่มือดันลูกสูบให้อากาศเข้าขวดยาจนหมด
      - คว่ำขวดยาลง โดยให้นิ้วดันลูกสูบอยู่ ปรับให้ปลายตัดเข็มอยู่ในน้ำยา
      - ค่อย ๆ ปล่อยนิ้วที่ดันลูกสูบออก น้ำยาจากขวดจะไหลเข้ามาในกระบอกฉีดยา เมื่อได้ยาครบตามปริมาณที่ต้องการ ถอนเข็มและกระบอกฉีดยาออกจากจุกขวดยา
      - ตรวจสอบชื่อยาบนขวดยาอีกครั้งหนึ่ง
      - เปลี่ยนเข็มใหม่ เลือกขนาด และความยาวที่เหมาะสมสำหรับการฉีดยานั้น ๆ
      - หากเตรียมยาสำหรับฉีดผู้ป่วยหลายคน หรือหลายชนิดพร้อมกัน ควรวางกระบอกฉีดยา (ที่เตรียมยาแล้ว) บนถาดที่มีผ้าสะอาดปูรอง และแนบการ์ดยาไว้เพื่อป้องกันการนำยาผิดชนิดไปฉีดให้ผู้ป่วย
    - - ตรวจดูตัวทำละลาย (น้ำกลั่นหรือน้ำเกลือ) ว่ามีฝุ่นผงหรือไม่ โดยคว่ำขวดยกส่องดู หากมีฝุ่นผง ไม่ควรนำมาใช้
      - ทำความสะอาดจุกขวดตัวทำละลาย และจุกขวดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70% จนถึงคอขวด ปล่อยให้ alcohol แห้ง
      - ดูดตัวทำละลายตามปริมาณที่ต้องการ ด้วยวิธีเดียวกับการเตรียมยาฉีดจากยาน้ำบรรจุขวด เมื่อได้ตัวทำละลายแล้วให้ฉีดตัวทำละลายเข้าในขวดยําผง โดยแทงเข็มเข้าจุกขวดยาแล้วดันลูกสูบ ให้ตัวทำละลายเข้าไปในขวดยาจนหมด
      - ถอนเข็ม และกระบอกฉีดยาออกจากขวดยา น้ำปลอกเข็มที่ถอดออกมาสวมครอบเข็มไว้
      - เขย่าขวดให้ตัวทำละลายละลายผงจนหมดเป็นเนื้อเดียวกัน
      - ทำความสะอาดจุกขวดยาอีกครั้งด้วยสำลีชุบalcoholปล่อยให้ alcohol แห้ง
      - ใช้กระบอกฉีดยาพร้อมเข็มชุดเดิม ดูดยาออกจากขวดตามปริมาณที่ต้องการ
      - หากยาที่ละลายแล้วใช้ไม่หมด และมีอายุที่จะเก็บไว้ใช้ได้ให้เขียนฉลากติดขวดไว้เกี่ยวกับความเข้มข้นของยา วัน เดือน ปีที่ละลาย ผู้ละลาย และเก็บยาไว้ในที่ที่เหมาะสมตามสลากยาที่แนบมากับยา
- - - - ไล่อากาศออกจากกระบอกฉีดยาจนหมดก่อนฉีดยา
      - ผิวหนังให้ตึง
      - แทงเข็มทำมุม 5-15 องศา กับผิวหนังโดยหงายปลายตัดเข็มขึ้น และแทงเข้าไปเพียงให้ปลายตัดเข็มเลยเข้าไปในผิวหนังเล็กน้อย
      - ไม่ต้องทดสอบว่าปลายตัดเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่
      - สังเกตบริเวณที่ฉีดจะมีตุ่มนูนขึ้นมา ถ้าไม่มีตุ่มนูน แสดงว่าฉีดลึกเข้าไปในชั้นใต้ผิวหนัง
      - ไม่ต้องคลึงบริเวณที่ฉีดยา
      - ใช้ปากกาลูกลื่นหมึกสีน้ำเงินหรือดำ เขียนรอบรอยนูนที่เกิดจากการฉีดยาและบอกผู้ป่วยไม่ให้ลบรอยหมึกที่เขียนไว้ จนกว่าจะอ่านผลเรียบร้อยแล้ว
  - - - ตำแหน่งสำหรับฉีดยาเข้าชั้นใต้ผิวหนัง
        
        บริเวณต้นแขนส่วนกลางด้านนอก
        
        บริเวณส่วนกลางของหน้าขา
        
        บริเวณหน้าท้องที่อยู่ระหว่างแนวใต้ช้ายโครงกับแนวของ anterior superioriliac spine ยกเว้นบริเวณรอบสะดือ 1 นิ้ว เพราะมี pain receptor มาก
        
        บริเวณสะบัก
      - ทำผิวหนังให้ตึงก่อนแทงเข็ม หรือการใช้นิ้วมือจับรวบเนื้อเยื่อบริเวณที่จะฉีดเข้าหากัน แต่วิธีหลังนี้จะไม่ใช้ในการฉีด heparin
      - การแทงเข็มถ้าใช้เข็มยาว 5/8 นิ้วให้แทงเข็มทำมุม 45 องศําถ้าใช้เข็มยาว ½ นิ้ว ให้แทงเข็มทำมุม 90 องศา
      - การฉีด heparin ไม่ต้องทดสอบว่าปลํายเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่
      - การฉีด heparin และ insulin ห้ามคลึงบริเวณที่ฉีดยาแล้ว
  - - - วิธีหาตำแหน่งฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อต้นแขน (Deltoid muscle)เป็นบริเวณที่อยู่ต่ำกว่าขอบล่างของ acromion process 2 นิ้ว เป็นบริเวณที่มีกล้ามเนื้อมาก ควรฉีดบริเวณส่วนกลางของกล้ามเนื้อ ซึ่งมีขอบเขตเป็นรูปสามเหลี่ยม
      - วิธีหําตำแหน่งฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อสะโพก (Glutensmuscle)มี 3 วิธี ดังนี้
        
        วิธีที่ 1แบ่งสะโพกออกเป็น 3 ส่วนใช้ landmark 2 แห่งคือ anterior superior iliac spine และ coccyx ลํากเส้นสมมุติระหว่าง 2 จุด แบ่งเส้นสมมุติออกเป็น 3 ส่วนเท่าๆกัน
        
        วิธีที่ 2แบ่งสะโพกออกเป็น 4 ส่วน โดยมีขอบเขตดังนี้
        
        ด้านบน มีขอบเขตตามแนวของ iliac crest
        
        ด้านล่าง มีขอบเขตตามแนวของก้นย้อย (glutealfold)
        
        ด้านใน (medial) มีขอบเขตตามแนวแบ่งครึ่งจากกระดูก Coccyx ขึ้นไปตามแนวแบ่งครึ่งของกระดูก sacrum
        
        ด้านนอก (lateral) มีขอบเขตตามแนวด้านข้างของต้นขาและสะโพก
        
        วิธีที่ 3ลากเส้นจาก posterior superior iliac spine ไปยังปุ่มกระดูกต้นขา (greater trochanter of the femur) เส้นนี้จะขนํานกับ sciatic never ตำแหน่งที่ฉีด คือ ส่วนบนด้านนอกของเส้น ต่ำจากขอบกระดูกเชิงกราน 2-3 นิ้วฟุต
      - วิธีหาตำแหน่งฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อ Vastus lateralis (กล้ามเนื้อหน้าขา)ให้แบ่งหน้าขาตามความยาว (จาก greater trochanter ไปยัง lateral femoral condyle) ออกเป็น 3 ส่วน ส่วนกลางเป็นส่วนที่เหมาะสมสำหรับฉีดยา
      - วิธีการฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อปฏิบัติดังนี้
        
        ทำความสะอาดผิวหนังบริเวณที่จะฉีดยาด้วยสำลีชุบalcohol70% โดยหมุนออกจากจุดที่จะแทงเข็มให้เป็นวงกว้างประมาณ 2-3 นิ้ว ปล่อยให้ alcoholแห้ง
        
        ถอดปลํายเข็มออก จับกระบอกฉีดยําตั้งขึ้น ไล่อํากําศ
        
        ถือกระบอกฉีดยาด้วยมือข้างถนัด ส่วนมือข้างไม่ถนัดทำผิวหนังบริเวณฉีดยาให้ตึง โดยใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้กางออกขณะกดลงบนผิวหนัง
        
        แทงเข็มด้วยความเร็วและมั่นคง แทงเข็มทำมุม 90 องศา
        
        ยึดหัวเข็มและกระบอกฉีดยาให้มั่นคง (ไม่โยกไปมา และไม่เลื่อนขึ้นลง) ด้วยมือข้างที่ไม่ถนัด และใช้มือข้างถนัดดึงลูกสูบขึ้นเล็กน้อย เพื่อทดสอบว่าปลายเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่
        
        เมื่อยาหมดให้ใช้สำลีกดตำแหน่งแทงเข็ม ขณะที่ถอนเข็มออกด้วยความรวดเร็ว
        
        คลึงบริเวณฉีดยาเบา ๆ เพื่อช่วยให้ยาดูดซึมได้เร็วขึ้นและลดอาการเจ็บปวดได้ด้วย (ยกเว้นยาที่มีส่วนประกอบของโลหะหนัก)
        
        ปลดเข็มออกจากกระบอกฉีดยา แยกเข็มฉีดยาทิ้งในชามรูปไต หรือภาชนะสำหรับทิ้งเข็มโดยเฉพาะเพื่อนำเข็มไปทำลายต่อไป
        
        จัดเสื้อผ้าผู้ป่วยให้เรียบร้อย และจัดให้อยู่ในท่าที่สบาย (ถ้าเป็นผู้ป่วยนอก ควรให้ผู้ป่วยพักเพื่อสังเกตอาการประมาณ 15 นาที)
        
        ล้างมือให้สะอาด