Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 4.2 การบริหารยาฉีด - Coggle Diagram

- - - - แทงเข็มเข้ําจุกยางใช้นิ้วหัวแม่มือดันลูกสูบให้อากาศเข้ําขวดยาจนหมด
      - ควํ่าขวดยาลง โดยให้นิ้วดันลูกสูบอยู่ ปรับให้ปลายตัดเข็มอยู่ในน้ํ้ายา
      - ถอดปลอกเข็มออก ดูดอากาศเข้ํากระบอกฉีดยาเท่าปริมาณยาที่ต้องการ
      - ค่อย ๆ ปล่อยนิ้วที่ดันลูกสูบออก นํ้ายาจากขวดจะไหลเข้ํามาในกระบอกฉีดยา เมื่อได้ยาครบตามปริมาณที่ต้องการ
        ถอนเข็มและกระบอกฉีดยาออกจากจุกขวดยา
      - สวมหัวเข็มสำหรับดูดยาเข้ํากับปลายกระบอกฉีดยา
        บิดหัวเข็มให้แน่นพอประมาณ
      - ตรวจสอบชื่อยาบนขวดยาอีกครั้งหนึ่ง
      - ฉีกซองห่อกระบอกฉีดยาโดยระวังมิให้เกิดการปนเปื้อน
      - เปลี่ยนเข็มใหม่ เลือกขนาด และความยาวที่เหมาะสมสำหรับการฉีดยานั้น ๆ
      - ทำความสะอาดจุกขวดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70% โดยวิธีหมุนจากจุดที่แทงเข็มวนออกด้ํานนอกจนถึงคอขวดยา (ถ้ํามีแผ่นโลหะปิดอยู่บนจุกยางให้ดึงออกแล้วทำความสะอาดอีกครั้งหนึ่ง) ปล่อยให้ alcohol แห้ง
      - หํากเตรียมยาสำหรับฉีดผู้ป่วยหลายคน หรือหลายชนิดพร้อมกัน ควรวางกระบอกฉีดยา (ที่เตรียมยําแล้ว) บนถาดที่มีผ้ําสะอาดปูรอง และแนบการ์ดยาไว้เพื่อป้องกันการนำยาผิดชนิดไปฉีดให้ผู้ป่วย
      - เขย่าขวดยาเบา ๆ ให้ยาเข้ํากัน
    - - ถอนเข็ม และกระบอกฉีดยาออกจากขวดยานำ
        ปลอกเข็มที่ถอดออกมาสวมครอบเข็มไว้
      - เขย่าขวดให้ตัวทำละลายละลายผงจนหมดเป็นเนื้อเดียวกัน
      - ดูดตัวทำละลายตามปริมําณที่ต้องการ ด้วยวิธีเดียวกับการเตรียมยาฉีดจากยานํ้าบรรจุขวด เมื่อได้ตัวทำละลายแล้วให้ฉีดตัวทำละลายเข้ําในขวดยาผง โดยแทงเข็มเข้ําจุกขวดยาแล้วดันลูกสูบ ให้ตัวทำละลายเข้ําไปในขวดยาจนหมด หลังจากนั้นปล่อยนิ้วที่ดันลูกสูบออก
        อากาศที่ถูกแทนที่ด้วยตัวทำละลายจะเข้ํามาในกระบอกฉีดยาจนหมด ความดันในขวดยาจะเท่ากับความดันในบรรยากาศ
      - ทำความสะอาดจุกขวดยาอีกครั้งด้วย
        สำลีชุบalcoholปล่อยให้ alcohol แห้ง
      - ทำความสะอาดจุกขวดตัวทำละลาย และจุกขวดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70% จนถึงคอขวด ปล่อยให้ alcohol แห้ง
      - ใช้กระบอกฉีดยาพร้อมเข็มชุดเดิม
        ดูดยาออกจากขวดตามปริมาณที่ต้องการ
        ด้วยวิธีเดียวกับการเตรียมยาฉีดจากยานํ้าบรรจุขวด
      - ตรวจดูตัวทำละลาย ว่ํามีฝุ่นผงหรือไม่ โดยควํ่าขวดยกส่องดู
        หากมีฝุ่นผง ไม่ควรนำมาใช้
      - หากยาที่ละลายแล้วใช้ไม่หมด และมีอายุที่จะเก็บไว้ใช้ได้ให้เขียนฉลากติดขวดไว้เกี่ยวกับความเข้มข้นของยา วัน เดือน ปีที่ละลาย ผู้ละลาย และเก็บยาไว้ในที่ที่เหมาะสมตามสลากยาที่แนบมากับยา
    - - สวมหัวเข็มสำหรับดูดยาเข้ํากับปลายกระบอกฉีดยา
        บิดหัวเข็มให้แน่นพอประมําณ
      - ถอดปลอกเข็มออก จับหลอดยาด้วยมือข้ํางที่ไม่ถนัด
        ถือกระบอกฉีดยาด้วยมือข้ํางที่ถนัด สอดเข็มเข้ําหลอดยา
        ระวังมิให้เข็มสัมผัสกับด้ํานนอกและปากหลอดยา
      - ฉีกซองกระบอกฉีดยาโดยระวังมิให้เกิดการปนเปื้อน
      - เอียงหลอดยาให้ปลายตัดเข็มจุ่มในนํ้ายา ดูดยาตามจำนวนที่ต้องการ
      - คลี่สำลีชุบalcoholหรือ gauze ที่ผ่ํานการฆ่าเชื้อโรคแล้วหุ้มรอบบริเวณคอหลอดยาเพื่อป้องกันหลอดยาที่หักปลายแล้วบาดนิ้วมือ แล้วทำการหักหลอดยา วางหลอดยาที่หักปลายแล้วในบริเวณที่ไม่ถูกปนเปื้อน
      - ตรวจสอบชื่อยาบนหลอดยาอีกครั้งหนึ่งก่อนทิ้งหลอดยา
      - เช็ดรอบคอหลอดยาด้วยสำลีชุบ alcohol
      - เปลี่ยนเข็มใหม่ เลือกขนาด และความยาวที่เหมําะสมสำหรับการฉีดยานั้น ๆ
      - เลื่อยรอบคอหลอดยาพอเป็นรอย โดยคลี่สำลีชุบ alcohol
        รองหลังคอหลอดยา ถ้ํามียาค้ํางอยู่เหนือคอหลอดยาต้องไล่ยาลงไป
        อยู่ส่วนใต้คอหลอดยา ถ้ําหลอดยามีแถบสีที่คอหลอดยาไม่จำเป็นต้องเลื่อยคอหลอดยา
      - ถ้ําเตรียมยาสำหรับฉีดผู้ป่วยหลายคนหรือหลายชนิดพร้อมกัน ควรวางกระบอกฉีดยาที่เตรียมยาแล้วบนถาดที่มีผ้ําสะอาดปูรอง และมีการ์ดยาแนบกระบอกฉีดยาไว้เพื่อป้องกันการนำยาผิดชนิดไปฉีดให้ผู้ป่วย
      - ทำความสะอาดรอบคอหลอดยา และใบเลื่อยด้วยสำลีชุบalcohol70%
  - - - กระบอกฉีดยามีหลายขนาดตั้งแต่ 0.5-50 ml ประกอบด้วย 2 ส่วนคือ กระบอก (barrel) ซึ่งมีปลาย (tip) ที่มีขนาดสวมได้พอดีกับหัวเข็มฉีดยา ส่วนที่สองคือ ลูกสูบ (plunger) กระบอกฉีดยาจะมีทั้งชนิดที่ทำด้วยพลาสติกซึ่งใช้แล้วทิ้งและชนิดทำด้วยแก้วกระบอกฉีดยาที่ทำด้วยแก้วเมื่อล้างสะอาดแล้วและทำให้แห้งจะห่อด้วยผ้ํา 2 ชั้น แยกลูกสูบและกระบอกออกจากกัน ห่อส่วนที่เป็นกระบอกไว้นอกสุด เพราะเป็นส่วนที่จับต้องได้ ในการเปิดห่อกระบอกฉีดยาต้องระวังไม่ให้ปนเปื้อน และให้รักษาด้ํานในผ้ําขาวเพื่อใช้ปูรองกระบอกฉีดยาที่จัดเตรียมยาเสร็จแล้ว
    - - ส่วนบริเวณหัวเข็มสามารถจับต้องได้ขณะทำให้หัวเข็มและปลายหลอดฉีดยายึดติดกัน แต่ส่วนของตัวเข็มและปลายเข็มจับต้องไม่ได้ต้องรักษาสภาวะปราศจากเชื้อไว้
      - การเลือกเข็มฉีดยา ให้พิจารณาจากความลาดเอียงหรือความยาวของปลายปาดความยาวของตัวเข็มฉีดยา และเบอร์เข็ม มีตั้งแต่เบอร์ 18ถึง 28ถ้ําเบอร์เข็มใหญ่ ขนาดของเส้นผ่าศูนย์กลางของตัวเข็มจะเล็ก แต่ถ้ําเบอร์เข็มเล็กขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางจะใหญ่ขึ้น เช่น เข็มเบอร์ 25จะมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางของตัวเข็มเล็กกว่าเข็มเบอร์18 การเลือกเข็มและกระบอกฉีดยาเพื่อใช้ในการฉีดยา ขึ้นอยู่กับเกณฑ์
        
        ความหนืดของยา
        
        ปริมาณของยาที่จะฉีด
        
        ทางที่ให้ยาเข้าสู่ร่างกาย
        
        ขนาดรูปร่างของผู้ป่วย
        
        ชนิดของยา
      - ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ
        หัวเข็ม (hub) ซึ่งมีขนาดพอดีกับปลายกระบอกฉีดยา
        ตัวเข็ม (shaft) เป็นส่วนที่ต่อจากหัวเข็ม
        และส่วนสุดท้ํายคือปลายเข็ม (bevel or slanted tip)
    - - ยาที่บรรจุในขวดจะมีทั้งชนิดที่เป็นผงและยานํ้า มีทั้งแบบ single dose และ multiple dose ยาที่เป็นผงจะมีความคงตัวตํ่า จุกขวดจะเป็นยางและมีแผ่นโลหะยึดรอบริมของขอบจุกยางไว้กันปากขวดส่วนกลางของจุกยางจะบางเพื่อให้ง่ายต่อการแทงเข็มตรงส่วนกลางของจุกยางจะมีแผ่นโลหะหรือฝาพลาสติกปิดไว้อีกครั้งหนึ่งก่อนดูดยาออกจากขวดต้องเปิดแผ่นโลหะหรือฝาพลาสติกออกบนหลอดยาหรือขวดยาจะมีชื่อยา ปริมาณยา วิถีทางให้ยา วันหมดอายุของยาอยู่ ยาฉีดบางชนิดที่เป็นผง จะบอกชื่อ และปริมาณของตัวทำละลายยาไว้ด้วย
      - ยาที่บรรจุในหลอดจะเป็นยานํ้าซึ่งใช้ฉีดครั้งเดียว
        ถ้ําใช้ไม่หมดต้องทิ้งไป เพราะเมื่อหลอดยาถูกหักแล้ว
        จะไม่สามารถรักษาให้อยู่ในสภาพปราศจากเชื้อได้
- - - - บริเวณส่วนกลางของหน้าขา
      - บริเวณหน้าท้องที่อยู่ระหว่างแนวใต้ชายโครงกับแนวของ
        anterior superioriliac spine ยกเว้นบริเวณรอบสะดือ 1 นิ้ว
      - บริเวณต้นแขนส่วนกลางด้านนอก
      - บริเวณสะบัก
  - - - ฉีดยาเข้ากล้ํามเนื้อสะโพก (Glutensmuscle)
        
        วิธีที่2
        -ด้ํานบน มีขอบเขตตามแนวของ iliac crest
        -ด้ํานล่ําง มีขอบเขตตามแนวของก้นย้อย (glutealfold)
        -ด้ํานใน (medial) มีขอบเขตตามแนวแบ่งครึ่งจากกระดูก Coccyx ขึ้นไปตามแนวแบ่งครึ่งของกระดูก sacrum
        -ด้ํานนอก (lateral) มีขอบเขตตามแนวด้ํานข้ํางของต้นขาและสะโพก
        
        วิธีที่3
        ลากเส้นจาก posterior superior iliac spine ไปยังปุ่มกระดูกต้นขา (greater trochanter of the femur) เส้นนี้จะขนานกับ sciatic never ตำแหน่งที่ฉีด คือ ส่วนบนด้ํานนอกของเส้น ตํ่าจํากขอบกระดูกเชิงกราน 2-3 นิ้วฟุต
        
        วิธีที่1
        แบ่งสะโพกออกเป็น 3 ส่วนใช้ landmark 2 แห่งคือ anterior superior iliac spine และ coccyx ลํากเส้นสมมุติระหว่ําง 2 จุด แบ่งเส้นสมมุติออกเป็น 3 ส่วนเท่าๆ กันตำแหน่งที่ฉีดยาได้คือส่วนแรกนับจาก anterior superior iliac spine โดยฉีดตํ่ากว่าระดับของ iliac crest ประมาณ 2-3 นิ้วมือ
      - ฉีดยาเข้ํากล้ํามเนื้อ Vastus lateralis (กล้ํามเนื้อหน้ําขา)
        ให้แบ่งหน้ําขาตามความยาว
        (จาก greater trochanter ไปยัง lateral femoral condyle)
        ส่วนกลางเป็นส่วนที่เหมาะสมสำหรับฉีดยา
      - ฉีดยาเข้ํากล้ํามเนื้อต้นแขน (Deltoid muscle)
        เป็นบริเวณที่อยู่ตํ่ากว่าขอบล่างของ acromion process 2 นิ้ว
        ควรฉีดบริเวณส่วนกลางของกล้ํามเนื้อ ซึ่งมีขอบเขตเป็นรูปสามเหลี่ยม
    - - ลดเข็มออกจากกระบอกฉีดยา แยกเข็มฉีดยาทิ้งในชามรูปไต หรือภําชนะสำหรับทิ้งเข็มโดยเฉพาะ จัดเสื้อผ้ําผู้ป่วยให้เรียบร้อย และจัดให้อยู่ในท่าที่สบาย ล้ํางมือให้สะอําด
      - เมื่อยาหมดให้ใช้สำลีกดตำแหน่งแทงเข็ม ขณะที่ถอนเข็มออกด้วยความรวดเร็ว คลึงบริเวณฉีดยาเบา ๆ เพื่อช่วยให้ยาดูดซึมได้เร็วขึ้นและลดอาการเจ็บปวด
      - แทงเข็มด้วยความเร็วและมั่นคง แทงเข็มทำมุม 90 องศา ยึดหัวเข็มและกระบอกฉีดยาให้มั่นคง ด้วยมือข้ํางที่ไม่ถนัด และใช้มือข้ํางถนัดดึงลูกสูบขึ้นเล็กน้อย เพื่อทดสอบว่ําปลายเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่ถ้ําไม่มีเลือดเข้ํามาในกระบอกฉีดยา ให้ใช้นิ้วหัวแม่มือข้ํางถนัดดันลูกสูบเดินยาช้ํา ๆ
      - ถอดปลายเข็มออก จับกระบอกฉีดยาตั้งขึ้น ไล่อากาศ ถือกระบอกฉีดยาด้วยมือข้ํางถนัด ส่วนมือข้ํางไม่ถนัดทำผิวหนังบริเวณฉีดยาให้ตึง
        โดยใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้กางออกขณะกดลงบนผิวหนัง
      - ทำความสะอาดผิวหนังบริเวณที่จะฉีดยาด้วยสำลีชุบalcohol70%
        หมุนออกจากจุดที่จะแทงเข็มให้กว้าง 2-3 นิ้ว ปล่อยให้ alcoholแห้งเอง
    - - จัดท่าให้ผู้ป่วยผ่อนคลายที่สุด
      - อย่าฉีดยาบริเวณที่เนื้อเยื่อแข็งตัวหรือกดเจ็บ
      - ใช้ Z-track technique ในการฉีดยาเข้ําชั้นกล้ามเนื้อ
      - แทงเข็มและดึงเข็มออกจากเนื้อเยื่ออย่ํางรวดเร็ว ในทิศทางเดียวกัน
      - เข็มที่ใช้ฉีดยาจะต้องไม่มียาเคลือบอยู่ภายนอก
      - จับกระบอกฉีดยาให้อยู่กับที่ขณะฉีด
      - เลือกเข็มเบอร์เล็กที่สุดที่เหมาะสมกับชนิดของยาและตำแหน่งที่จะฉีดยา
      - เดินยาช้าๆ