Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่4.2 การบริหารยาฉีด - Coggle Diagram

- - - - จะต้องคำนวณยา
        
        เพื่อจะได้เตรียมยาฉีดชนิดต่างๆ ได้อย่างถูกต้องครบตามขนาดที่แพทย์สั่ง
- - - - ยาสำหรับฉีดจะบรรจุอยู่ในภาชนะบรรจุที่เป็นหลอด (ampule) และขวด (vial)
      - ยาที่บรรจุในหลอดจะเป็นยาน้ำ ใช้ฉีดครั้งเดียว (single dose) ถ้าใช้ไม่หมดต้องทิ้ง เพราะเมื่อหลอดยาถูกหักแล้วจะไม่สามารถรักษาให้อยู่ในสภาพปราศจากเชื้อได้
      - ยาที่บรรจุในขวดจะมีทั้งชนิดที่เป็นผงและยาน้ำ มีทั้งแบบ single dose และ multiple dose
        
        จุกขวดจะเป็นยางและมีแผ่นโลหะยึดรอบริมของขอบจุกยางไว้กันปากขวดส่วนกลางของจุกยางจะบางเพื่อให้ง่ายต่อการแทงเข็ม
    - - มีขนาดตั้งแต่ 0.5-50 ml
      - ประกอบด้วย 2 ส่วน
        
        กระบอก (barrel)
        
        มีปลายคือ (tip) ที่มีขนาดสวมได้พอดีกับหัวเข็มฉีดยา
        
        มี 2 ชนิด
        
        ชนิดที่ทำด้วยพลาสติกซึ่งใช้แล้วทิ้ง
        
        ชนิดทำด้วยแก้วกระบอกฉีดยาที่ทำด้วยแก้ว
        
        ลูกสูบ (plunger)
        
        เมื่อล้างสะอาดแล้วและทำให้แห้งจะห่อด้วยผ้า 2 ชั้น แยกลูกสูบและกระบอกออกจากกัน ห่อส่วนที่เป็นกระบอกไว้นอกสุด
    - - ส่วนมากทำจาก stainless steel
      - ใช้ครั้งเดียว (disposable)
      - ประกอบด้วย 3 ส่วน
        
        ตัวเข็ม (shaft)
        
        เป็นส่วนที่ต่อจากหัวเข็ม
        
        ปลายเข็ม (bevel or slanted tip)
        
        หัวเข็ม (hub)
        
        ที่มีขนาดพอดีกับปลายกระบอกฉีดยา
      - การเลือกเข็มฉีดยา
        
        เบอร์เข็ม
        
        มีตั้งแต่เบอร์ 18ถึง 28
        
        ถ้ําเบอร์เข็มใหญ่ ขนาดของเส้นผ่าศูนย์กลางของตัวเข็มจะเล็ก
        
        ถ้ําเบอร์เข็มเล็กขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางจะใหญ่ขึ้น
        
        ความยาวของตัวเข็มฉีดยา
        
        พิจารณาจากความลาดเอียงหรือความยาวของปลายปาด
  - - - คลี่สำลีชุบalcoholหรือ gauze ที่ผ่านการฆ่าเชื้อโรคแล้วหุ้มรอบบริเวณคอหลอดยาเพื่อป้องกันหลอดยาที่หักปลายแล้วบาดนิ้วมือ แล้วทำการหักหลอดยา วางหลอดยาที่หักปลายแล้วในบริเวณที่ไม่ถูกปนเปื้อน
      - ฉีกซองกระบอกฉีดยา ระวังไม่ให้มีการปนเปื้อน
      - เช็ดรอบคอหลอดยาด้วยสำลีชุบ alcoho
      - สวมหัวเข็มสำหรับดูดยาเข้ํากับปลายกระบอกฉีดยา บิดหัวเข็มให้แน่นพอประมาณ
      - เลื่อยรอบคอหลอดยาพอเป็นรอย โดยคลี่สำลีชุบ alcohol รองหลังคอหลอดยา ถ้ามียาค้างอยู่เหนือคอหลอดยาต้องไล่ยาลงไปอยู่ส่วนใต้คอหลอดยา
      - ถอดปลอกเข็มออก จับหลอดยาด้วยมือข้างที่ไม่ถนัด ถือกระบอกฉีดยาด้วยมือข้างที่ถนัด สอดเข็มเข้าหลอดยา อย่าให้เข็มสัมผัสด้านนอกและปลายหลอดยา
      - ทำความสะอาดรอบคอหลอดยา และใบเลื่อยด้วยสำลีชุบalcohol70%
      - เอียงหลอดยาให้ปลายตัดเข็มจุ่มในน้ำยา ดูดยาตามจำนวนที่ต้องการ
      - เปลี่ยนเข็มใหม่ เลือกขนาด และความยาวที่เหมาะสมสำหรับการฉีดยานั้น
      - ตรวจสอบชื่อยาบนหลอดยาอีกครั้งหนึ่งก่อนทิ้งหลอดยา
      - ถ้ําเตรียมยาสำหรับฉีดผู้ป่วยหลายคนหรือหลายชนิดพร้อมกัน ควรวางกระบอกฉีดยาที่เตรียมยาแล้วบนถาดที่มีผ้าสะอาดปูรอง และมีการ์ดยาแนบกระบอกฉีดยาไว้เพื่อป้องกันการนำยาไปฉีดผิดชนิด
    - - แทงเข็มเข้ําจุกยางใช้นิ้วหัวแม่มือดันลูกสูบให้อากาศเข้าขวดยาจนหมด
      - คว่ำขวดยาลง แล้วเอานิ้วดันลูกสูบไว้ ปรับให้ปลายตัดเข็มอยู่ในน้ำยา
      - ถอดปลอกเข็มออก ดูดอากาศเข้ํากระบอกฉีดยาเท่าปริมาณยาที่ต้องการ
      - ค่อย ๆ ปล่อยนิ้วที่ดันลูกสูบออก น้ำยาจากขวดจะไหลเขามาในกระบอกฉีดยา ถ้าได้ยาครบตามปริมาณที่ต้องการ ให้ถอนเข็มและกระบอกฉีดยาออกจากจุกขวดยา
      - สวมหัวเข็มสำหรับดูดยาเข้ากับปลายกระบอกฉีดยา บิดหัวเข็มให้แน่นพอประมาณ
      - ตรวจสอบชื่อยาบนขวดยาอีกครั้ง
      - ฉีกซองห่อกระบอกฉีดยา อย่างระวัง อย่าให้ปนเปื้อน
      - เปลี่ยนเข็มใหม่ เลือกขนาด และความยาวที่เหมาะสมสำหรับการฉีดยานั้น
      - ทำความสะอาดจุกขวดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70% โดยวิธีหมุนจากจุดที่แทงเข็มวนออกด้ํานนอกจนถึงคอขวดยา
        
        ถ้ํามีแผ่นโลหะปิดอยู่บนจุกยางให้ดึงออกแล้วทำความสะอาดอีกครั้งหนึ่ง
      - ถ้ําเตรียมยาสำหรับฉีดผู้ป่วยหลายคนหรือหลายชนิดพร้อมกัน ควรวางกระบอกฉีดยาที่เตรียมยาแล้วบนถาดที่มีผ้าสะอาดปูรอง และมีการ์ดยาแนบกระบอกฉีดยาไว้เพื่อป้องกันการนำยาไปฉีดผิดชนิด
      - เขย่าขวดยาเบา ๆ ให้ยาเข้ํากัน
    - - ถอนเข็ม และกระบอกฉีดยาออกจากขวดยา นำปลอกเข็มที่ถอดออกมาสวมครอบเข็มไว้
      - เขย่าขวดให้ตัวทำละลายละลายผงจนหมดเป็นเนื้อเดียวกัน
      - ดูดตัวทำละลายตามปริมาณที่ต้องการ ด้วยวิธีเดียวกับการเตรียมยาฉีดจากยาน้ำบรรจุขวด เมื่อได้ตัวทำละลายแล้วให้ฉีดตัวทำละลายเข้าในขวดยาผง โดยแทงเข็มเข้าจุกขวดยาแล้วดันลูกสูบ ให้ตัวทำละลายเข้าไปในขวดยาจนหมด ปล่อยนิ้วที่ดันลูกสูบออก อากาศที่ถูกแทนที่ด้วยตัวทำละลายจะเข้ามาในกระบอกฉีดยาจนหมด ความดันในขวดยาจะเท่ากับความดันในบรรยากาศ
      - ทำความสะอาดจุกขวดยาอีกครั้งด้วยสำลีชุบalcoholปล่อยให้ alcohol แห้ง
      - ทำความสะอาดจุกขวดตัวทำละลาย และจุกขวดยาด้วยสำลีชุบ alcohol70% จนถึงคอขวด ปล่อยให้ alcohol แห้ง
      - ใช้กระบอกฉีดยาพร้อมเข็มชุดเดิม ดูดยาออกจากขวดตามปริมาณที่ต้องการ
      - ตรวจดูตัวทำละลาย (น้ำกลั่นหรือน้ำเกลือ) ว่ามีฝุ่นผงหรือไม่ โดยคว่ำขวดยกส่องดู ถ้ามีฝุ่นผง ไม่ควรนำมาใช้
      - ยาที่ละลายแล้วใช้ไม่หมด และมีอายุที่จะเก็บไว้ใช้ได้ให้เขียนฉลากติดขวดไว้เกี่ยวกับความเข้มข้นของยา วัน เดือน ปีที่ละลาย ผู้ละลาย และเก็บยาไว้ในที่ที่เหมาะสมตามสลากยาที่แนบมากับยา
- - - - ยาที่ฉีดส่วนมากคือ insulin และ heparin จำนวนยาฉีดไม่เกินครั้งละ 2 mlในแต่ละบริเวณ
      - การฉีดยาเข้ําชั้นใต้ผิวหนัง
        
        ท ําผิวหนังให้ตึงก่อนแทงเข็ม
        
        การแทงเข็มถ้าใช้เข็มยาว 5/8 นิ้วให้แทงเข็มทำมุม 45 องศา
        
        ตำแหน่งสำหรับฉีดยาเข้าชั้นใต้ผิวหนัง
        
        บริเวณส่วนกลางของหน้าขา
        
        บริเวณหน้ําท้องที่อยู่ระหว่างแนวใต้ชายโครงกับแนวของ anterior superioriliac spine ยกเว้นบริเวณรอบสะดือ 1 นิ้ว
        
        บริเวณต้นแขนส่วนกลางด้านนอก
        
        บริเวณสะบัก
        
        ถ้าฉีด insulin ห้ามคลึงบริเวณที่ฉีดยาแล้ว
      - ยาที่ฉีดควรละลายในน้ำ ความเข้มข้นต่ำ และมีความเป็นกลาง
      - เป็นการฉีดยาเข้าในชั้น subcutaneous tissue ยาจะถูกดูดซึมได้ช้ากว่าการฉีดยาเข้าชั้นกล้ามเนื้อ ในชั้นใต้ผิวหนังมี pain receptor อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเจ็บปวดมากกว่า
    - - ไล่อากาศออกจากกระบอกฉีดยาจนหมดก่อนฉีดยา
      - ผิวหนังให้ตึง
      - แทงเข็มทำมุม 5-15 องศา กับผิวหนังโดยหงายปลายตัดเข็มขึ้น และแทงเข้ําไป ให้ปลํายตัดเข็มเลยเข้ําไปในผิวหนังเล็กน้อย
      - ไม่ต้องทดสอบว่าปลายตัดเข็มอยู่ในหลอดเลือดหรือไม่
      - สังเกตบริเวณที่ฉีดจะมีตุ่มนูนขึ้นมา ถ้าไม่มีตุ่มนูน แสดงว่าฉีดลึกเข้าไปในชั้นใต้ผิวหนัง
      - ไม่ต้องคลึงบริเวณที่ฉีดยา
      - ไม่ต้องคลึงบริเวณที่ฉีดยา
      - ใช้ปากกาลูกลื่นหมึกสีน้ำเงินหรือดำ เขียนรอบรอยนูนที่เกิดจากการฉีดยาและบอกผู้ป่วยไม่ให้ลบรอยหมึกที่เขียนไว้ จนกว่าจะอ่านผลเรียบร้อยแล้ว
  - - - ทำความสะอาดผิวหนังบริเวณที่จะฉีดยาด้วยสำลีชุบalcohol70% โดยหมุนออกจากจุดที่จะแทงเข็มให้เป็นวงกว้างประมําณ 2-3 นิ้ว ปล่อยให้ alcoholแห้ง
      - ถอดปลายเข็มออก จับกระบอกฉีดยาตั้งขึ้น ไล่อากาศ
      - ถือกระบอกฉีดยาด้วยมือข้างถนัด
      - แทงเข็มด้วยความเร็วและมั่นคง แทงเข็มทำมุม 90 องศา
      - ไม่โยกเข็มไปมา
      - มื่อยาหมดให้ใช้สำลีกดตำแหน่งแทงเข็ม
      - คลึงบริเวณฉีดยาเบา ๆ
      - ปลดเข็มออกจากกระบอกฉีดยา แยกเข็มฉีดยาทิ้งในชามรูปไต
      - จัดเสื้อผ้าผู้ป่วยให้เรียบร้อย และจัดให้อยู่ในท่าที่สบาย
      - ล้างมือให้สะอาด
    - - จัดท่าให้ผู้ป่วยผ่อนคลายที่สุด
      - แทงเข็มและดึงเข็มออกจากเนื้อเยื่ออย่างรวดเร็ว
      - ใช้ Z-track technique ในการฉีดยาเข้าชั้นกล้ามเนื้อ จะทำให้ผู้ป่วยเจ็บปวดน้อยลง
      - เดินยาช้าๆ เพื่อให้ยากระจายไปรอบๆ เนื้อเยื่อได้ดี
      - เข็มที่ใช้ฉีดยาจะต้องไม่มียาเคลือบอยู่ภายนอก
      - เลือกเข็มเบอร์เล็กที่สุดที่เหมาะสมกับชนิดของยาและตำแหน่งที่จะฉีดยา