Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 4 แนวคิด และทฤษฎีของการสูงอายุ - Coggle Diagram
บทที่ 4
แนวคิด และทฤษฎีของการสูงอายุ
1.ทฤษฎีการสูงอายุเชิงชีวภาพ
ทฤษฎีความผิดพลาด
(The Error Theory)
การเปลี่ยนแปลงโครงสร้าง DNA ภายในเซลล์
เซลล์มีการเสื่อมสลาย และเสียหน้าที่ ทำให้เกิดเป็นมะเร็ง
ตัวอย่าง สูบบุหรี่ ดื่มสุรา เสพสารเสพติด(ใบกระท่อม)
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
แนะนำให้ยอมรับการเปลี่ยนแปลงของร่างกาย และปรับตัว
หลีกเลี่ยงสารก่อมะเร็ง เช่น อาหารปิ้งย่าง และ
ตรวจหาเซลล์มะเร็งเป็นประจำ
แนะนำการป้องกันไม่ให้ร่างกายเสื่อมลงเร็วกว่ากำหนด
หลีกเปัจจัยเสี่ยง เช่น ดื่มสุรา สูบบุหรี่ หรือใช้สารเสพติด
ทฤษฎีอนุมูลอิสระ
(Free Radical Theory)
การสะสมของอนุมูลอิสระในร่างกาย
สารอนุมุลอิสระทำลายโปรตีน เอนไซม์ และ
DNA ภายในเซลล์
เซลล์ทำงานผิดปกติ ส่งผลให้เนื้อเยื่อ อวัยวะเสื่อมลง
และเกิดมะเร็งผิวหนัง
ตัวอย่าง ความเครียด อากาศเป็นพิษ ควันบุหรี่ รังสี UV
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
แนะนำให้หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่ ปกป้องร่างกาย
จากรังสี แสงแดด
รับประทานอาหารที่มีสารต้านอนุมูลอิสระ
เช่น วิตามินเอ ซี อี
หลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันสูง เช่น ขนมหวาน แกงกระทิ
หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายหนัก อากาศเป็นพิษ
และการสัมผัสสารเคมี
ทฤษฎีการเชื่อมไขว้
(Cross-Linkage Theory)
เนื้อเยื่อคอลลาเจนเกิดการเปลี่ยนแปลง
สูญเสียความยืดหยุ่น ทำให้ผิวหนังหย่อนคล้อย เหี่ยวย่น
ผนังหลอดเลือดขาดความยืดหยุ่น ทำให้เกิด
โรคความดันโลหิตสูง และหลอดเลือดแตกง่าย
ตัวอย่าง ปวดขา กล้ามเนื้อตึง
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
กระตุ้นให้ออกกำลังกายแบบยืดเหยียด
เช่น รำมวยจีน ไทเก๊ก
แนะนำให้ใช้โลชันบำรุงผิวหลังอาบนำ้
ทฤษฎีภูมิคุ้มกัน
(Immunity Theory)
ร่างกายสร้าง T lymphocytes และ B lymphocytes ลดลง
ทำให้ป่วยง่าย
โรคติดเที่พบบ่อย ได้แก่ ไข้หวัดใหญ่ ปอดอักเสบ วัณโรค
สารภูมิเพื่อทำลายตนเอง เกิดโรคแพ้ภูมิตนเอง
เช่น รูมาตอยด์ มะเร็ง
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
กระตุ้นการสร้างเสริมสุขภาพร่างกายให้แข็งแรง
ป้องกันการติดเชื้อ โดยการรักษาสุขอนามัย
แนะนำให้ฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ปอดอักเสบ
ทฤษฎีการเสื่อมสลาย
(Wear and Tear Theory)
อวัยวะเสื่อมสลายจากการใช้งานมานาน
ตัวอย่าง ข้อเข่า ตับ กระเพาะอาหาร ไตและผิวหนัง
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
แนะนำการชะลอความเสื่อมของร่างกาย
เช่น จำกัดกิจกรรมที่ต้องออกแรง
ป้องกันข้อเข่าเสื่อมด้วยการควบคุมนำ้หนักตัว
หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่มีไขมันสูง
หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์
หลีกเลี่ยงแสงแดด เพื่อป้องกันผิวหนังถูกทำลาย
ทฤษฎีระบบประสาทและต่อมไร้ท่อ
(Neuroendocrinecontrol Theory)
ความสูงอายุ ทำให้ระบบประสาทและ
ต่อมไร้ท่อทำหน้าที่ลดลง
ทำให้เกิดโรคสมองเสื่อม โรคเบาหวาน
โรคของต่อมไทรอยด์
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
กระตุ้นการสร้างเสริมสุขภาพ เช่น การฝึกสมอง
การทำกิจวัตรประจำวันด้วยตนเอง
จำกัดการบริโภคแป้งและน้ำตาล
ตรวจร่างกายประจำปี และสังเกตความผิดปกติ
2.ทฤษฎีการสูงอายุเชิงสังคม
ทฤษฎีการถดถอยทางสังคม
(Disengagement theory)
บทบาททางสังคมลดลง เพราะคิดว่าความสามารถลดลง
ตัวอย่าง ผู้สูงอายุหลังเกษียณ เจ็บป่วยหรือทุพพลภาพ
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
จัดสัมนาการเตรียมตัวก่อนเกษียณ
ให้ความเคารพและยอมรับความคิดเห็น
ขอคำปรึกษาในเรื่องสำคัญ
กระตุ้นการเข้าร่วมกิจกรรมกับสมาชิกที่อายุน้อยกว่า
ทฤษฎีกิจกรรม
(Activity theory)
คงความกระตือรือร้นในชีวิตและ
ดำเนินกิจกรรมในชีวิตต่อไป
ทำกิจกรรมใหม่ที่ยังไม่เคยทำก่อนเกษียณอายุ
ตัวอย่าง ขายของออนไลน์ เพ้นท์ฝาผนัง
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
จัดกิจกรรมส่งเสริมคุณภาพชีวิต เช่น ออกกำลังกาย
สนับสนุนให้ใช้ความสามารถที่มีอยู่ปฏิบัติ
กิจกรรมประจำวันด้วยตนเอง
กระตุ้นให้ทำกิจกรรมอย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต
โดยเฉพาะกิจกรรมใหม่
ทฤษฎีความต่อเนื่อง
(Continuity Theory)
คงไว้ซึ่บุคลิกภาพและแบบแผนพฤติกรรมในอดีต
ส่งเสริมให้บุคคลปรับตัวได้ดีในวัยสูงอายุ
ทำกิจและแสวงหาบทบาททางสังคมที่เคยทำมาก่อน
ตัวอย่าง สอนลีลาศ สอนหนังสือ ทำงานบ้าน
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
กระตุ้นให้ผู้สูงอายุมีกิจกรรม โดยคำนึงถึงกิจกรรมในอดีต
กระตุ้นให้ผู้สูงอายุมีนิสัยรักสนุก
มีความกระตือรือร้นเข้าร่วมกิจกรรม
ส่งเสรให้ผู้สูงอายุที่มีนิสัยแยกตัวทำกิจกรรมเพียงลำพัง
ผู้สูงอายุที่มีความเครียด ให้นำพฤติกรรม
ในอดีตมากำจัดความเครียด
ทฤษฎีการแบ่งขั้นอายุ
(Age stratification)
3.ทฤษฎีการสูงอายุเชิงจิตวิทยา
ทฤษฎีความต้องการของมาสโลว์
ผู้สูงอายุมีความต้องการ 5 ขั้น
ความต้องการทางด้านร่างกายหรือสรีระ ได้แก่ ปัจจัย 4
ความต้องการความมั่นคงและปลอดภัย เช่น
ครอบครัวอบอุ่น งานมั่นคง
ความต้องการความรักและความผูกพัน ได้แก่
เพื่อน ครอบครัว คนรัก ยอมรับในความสามารถ
ความต้องการการยกย่อง
ความต้องการรู้จักตนเองอย่างแท้จริงและ
พัฒนาตนเองให้สมบูรณ์
ตัวอย่าง ลูกหลานมาเยี่ยม คำชม ซ่อมแซมบ้าน
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
สำรวจความต้องการของผู้สูงอายุ ควรตอบสนอง
ความต้องการทางด้านร่างกาย
ทฤษฎีเอกัตบุคคลของจุง
การพัฒนาจิตใจของผู้นั้น
ประสบการณ์การดำเนินชีวิตที่ผ่านมา
ผู้สูงอายุมีความสุขหรือทุกข์ขึ้นกับภูมิหลัง
บุคลิกภาพ
แบบเก็บตัว (introvert) เก็บตัว ไม่ชอบการเปลี่ยนแปลง
ชอบทำตามกฎเกณฑ์ แยกตัวออกจากสังคม
แบบแสดงตัว (extrovert) ชอบเข้าสังคม เปิดเผย
ไม่ชอบความจำเจ
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
ทำความเข้าใจกับบุคลิกภาพที่แตกต่างกัน
แบบแสดงตัว ควรเปิดโอกาสให้ได้แสดงออก
เช่น พูดแสดงความคิดเห็น เต้นรำ
แบบเก็บตัว ควรจัดสภาพแวดล้อมให้เงียบสงบ
มีความเป็นส่วนตัว เช่น เย็บปักถักร้อย ปลูกต้นไม้
ทฤษฎีระยะ 8 ขั้นของชีวิต
ผู้สูงอายุที่มีสุขภาพจิตดี เกิดจากการประสบความสําเร็จ
พันธกิจในวัยสูงอายุ ได้แก่ ปรับตัวต่อความเจ็บป่วย
สูญเสียคนรัก การเปลี่ยนแปลงของร่างกาย และ
การเตรียมตัวเข้าสู่วาระสุดท้ายของชีวิต
ประยุกต์ใช้ทฤษฎีทางการพยาบาล
ทำความเข้าใจกับการเปลี่ยนแปลงและ
ปัญหาที่ผู้สูงอายุเผชิญแต่ละขั้นของชีวิต
ให้การดแบบองค์รวมสมบูรณ์ยิ่งขึ้น