Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยารักษาโรคมะเร็งและยากดภูมิคุ้มกัน - Coggle Diagram
ยารักษาโรคมะเร็งและยากดภูมิคุ้มกัน
ยาต้านโรคมะเร็ง
Cell cycle-specific drugs (CCS)
ออกฤทธิ์ต่อ cancer cell ในระยะใดระยะหนึ่ง
ไม่มีผลต่อ cancer cell ระยะอื่น
ได้ผลดีในมะเร็งที่แบ่งตัวรวดเร็วและต่อเนื่อง
Cell cycle-nonspecific drugs (CCNS)
ออกฤทธิ์ได้กับ cancer cell ทุกระยะ
ได้ผลดีในมะเร็งที่มีอัตราการโตของ
ก้อนมะเร็ง ทั้งในระดับต่ำและสูง
ยากลุ่มสารสกัดจากพืชธรรมชาติ
(Natural and semi-synthetic products)
ยากลุ่ม vinca alkaloids
สกัดจากพืช
vinblastine
vinorelbine
vincristine
กลไกการออกฤทธิ์ของยา
Cancer cell หยุดเจริญเติบโตในระยะ M phase
ยับยั้งการประกอบตัวของ microtubules, mitotic spindle
taxanes
Docetaxel (Taxotere®)
Cabazitaxel
Paclitaxel (Taxol®)
กลไกการออกฤทธิ์ของยา
คล้ายกับยากลุ่ม vinca alkaloids
Alkylating agents
การออกฤทธิ์
ทำปฏิกิริยาเคมีจับกับสาย DNA ของ cancer cell
รบกวนการสร้าง DNA ของcancer cell
ยาเป็นสาร Alkylating agentsทำให้เกิดAlkyl group
Cancer cell ไม่สามารถสร้าง/แบ่งตัวได้(ตาย)
ออกฤทธิ์ต่อ cancer cell ในทุกระยะของ cell cycle (จัดอยู่ในกลุ่ม CCN drugs)
ตัวอย่างยา
Chlorambucil
กลไกการออกฤทธิ์
แทรกการเชื่อมจับสาย DNA ของ cancer cell แบบ cross-linking
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
เป็นยามาตรฐานในการรักษามะเร็ง
เม็ดเลือดขาวชนิด CLL
มะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด follicular
Carmustine
กลไกการออกฤทธิ์
เกิด หมู่ alkyl ไปจับกับสายของ DNA ของ cancer cell
DNA (cancer cell) : Strand break
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
มะเร็งสมอง
Ifosfamide
กลไกการออกฤทธิ์
คล้ายกับ Cyclophosphamide
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
รักษากลุ่มมะเร็ง
อัณฑะ
มะเร็งเนื้อเยื่ออ่อน
ต่อมน้ำเหลือง
Dacarbazine
กลไกการออกฤทธิ์
ยาถูกเปลี่ยนโดย CYP450
เป็นสารที่มีพิษต่อการสร้าง DNA, RNAของ cancer cell
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
รักษากลุ่มมะเร็ง
ต่อมน้ำเหลืองชนิด Hodgkin’s lymphoma
มะเร็งผิวหนัง
(ใช้ร่วมกับยา Adriamycin, Bleomycin, Vinblastine,Dacarbazine)
Cyclophosphamide
กลไกการออกฤทธิ์
Cancercell ตาย
ยา ไปเติมหมู่ alkyl ที่เบส guanine บนสาย DNA ของcancer cell
รบกวนการสร้างDNA ของcancer cell
ยาถูกเปลี่ยนโดย CYP450 เป็น Phosphoramide mustard
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
กดภูมิคุ้มกัน
ผู้ป่วยปลูกถ่ายอวัยวะ
autoimmune diseases
รักษากลุ่มมะเร็ง
เม็ดเลือดขาวทุกชนิด
ต่อมน้ำเหลือง
เต้านม
มะเร็งในเด็ก
รังไข่
Cisplatin, Carboplatin
กลไกการออกฤทธิ์
แทรกการเชื่อมจับสาย DNA ของ cancer cell
ยับยั้ง DNA replication และ DNA transcription ของ cancer cell
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
รักษากลุ่มมะเร็ง
รังไข่
กระเพาะปัสสาวะ
อัณฑะ,
ปอด
ทางเดินอาหาร
Busulfan
กลไกการออกฤทธิ์
คล้ายกับ Cisplatin
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิด CML
ให้ก่อนการปลูกถ่ายไขกระดูก
(ร่วมกับยาเคมีบำบัดอื่น เช่น cyclophosphamide)
Mechlorethamine
กลไกการออกฤทธิ์
คล้ายกับ Cisplatin
เข้าไปแทรกการเชื่อมจับของสาย DNA ทำให้สายDNA แตก
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
ปัจจุบันใช้น้อยลง, เปลี่ยนไปใช้ cyclophosphamide และยาอื่น ๆ แทน
เดิมรักษารักษามะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิด Hodgkin’s lymphoma
ผลข้างเคียง
ไต : cyclophosphamide และ ifosfamide ทำให้เลือดออกในกระเพาะปัสสาวะได
หัวใจ : เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดพิษต่อหัวใจ
ระบบประสาท : พบในยา Ifosfamide สูงจะทำอารมณ์แปรปรวน เสียการทรงตัว เดินเซ หรือชัก
ระบบทางเดินอาหาร ผลต่อ mucosalcells ทำให้คลื่นไส้อาเจียน มีแผลในปาก
การทำงานของกระดูก
leucopenia
anemia
Bone marrow suppression
thrombocytopenia
ผิวหนัง : ผิวหนังมีสีคล้ำ (ขาหนีบ, เอว, รักแรR)
Antimetabolites / Antineoplastic agents
การออกฤทธิ์
Folate, Purine, Pyrimidine(ใช้สร้าง DNA และ RNA)
ยาขัดขวางการสร่้าง Folate,Purine, Pyrimidine
ออกฤทธิ์ต่อระยะ S ของ cancer cell cycle
Cancer cell ไม่สามารถสร้าง/แบ่งตัวได้
ตัวอย่างยาในกลุ่มนี้
Antifolate/Folate antagonist
Methotrexate
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
รักษากลุ่มมะเร็ง
มะเร็งรก
ศีรษะและคอ,
ปอด
เม็ดเลือดขาวชนิด ALL
ต่อมน้ำเหลืองชนิด non-Hodgkin lymphoma
กลไกการออกฤทธิ์
Cancer cell ไม่สามารถสร้าง/แบ่งตัวได้
Cancer cell สังเคราะห์+สร้าง DNA, RNA, โปรตีน
Pemetrexed
กลไกการออกฤทธิ์
สารที่มีฤทธิ์ยับยั้งการสังเคราะห์+ สร้าง สารตั้งต้นของ DNA, RNA, โปรตีน
Cancer cell ไม่สามารถสร้าง/แบ่งตัวได้
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
รักษามะเร็ง ปอดและตับอ่อน
Purine analogs
Fludarabine
6-mercaptopurine (6-MP)
6-thioguanine (6-TG)
Pyrimidine analogs
Cytarabine
Capectibine
5-fluorouracil (5-FU)
Gemcitabine
Anticancer antibiotics
การออกฤทธิ์
แทรกเข้าไปในสาย DNA ของ cancer cell
ยารบกวน metabolism ของ DNA (cancer cell)
ออกฤทธิ์ต่อ cell ในทุกระยะของ cancer cell cycle (จัดอยู่ในกลุBม CCNS drugs)
ตัวอย่างยา
Doxorubicin
Bleomycin
Dactinomycin
Mitomycin C
ยากลุ่มฮอร์โมน
(Hormone and hormone antagonists)
ยากลุ่มสเตียรอยด์ (Glucocorticoids)
ยาฮอร์โมนโปรเจสติน (Progestins)
ยาฮอร)โมนเอสโตรเจน (antiestrogens)
ยาต้านฮอร์โมน androgen (anti androgens)
กลไกการออกฤทธิ์ของยา
ขัดขวางการส่งสัญญาณของ hormone ไปที่ cancer cell
ลด Hormone ที่ไปกระตุ้นการเติบโตของ cancer cell
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
มะเร็งที่แพร่กระจายไปแล้ว หรือ ใช้ป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำหลังการรักษา
ยามะเร็งมุ่งเป้า
(Targeted gene therapy)
การออกฤทธิ์ของยา
ยับยั้ง Molecular signaling ที่ไปกระตุ้น cell มะเร็ง ให้เพิ่มจำนวนและเจริญเติบโต
ประเภทของยา
ยาโมโนโคลนอลแอนติบอดี
(Monoclonal antibodies)
ยาโมเลกุลขนาดเล็ก
(Small molecules)
ยากดภูมิคุ้มกัน
(Immunosuppressive agents)
ใช้กด หรือ ลดความแข็งแรงของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย
ทางการแพทย์
ป้องกันและรักษาโรคที่ภูมิคุ้มกันร่างกายทำงานมากผิดปกติ
ป้องกันและรักษาการเกิดภูมิคุ้มกันจากเนื้อเยื่อที่ปลูกถ่าย
รักษาโรคภูมิคุ้มกันต้านตัวเอง (autoimmune diseases)
กดภูมิคุ้มกันที่เฉพาะเจาะจง
ประเภทของยา
กลุ่มยับยั้งเอนไซม์แคลซินิวริน
(Calcineurin inhibitors)
Cyclosporin A (CsA)
การออกฤทธิ์
กระตุ้นการแบ่งตัว/ยา สร้าง cancer cell
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
GVHD : ปลูกถ่ายไขกระดูก (ใช้ร่วมกับ Corticosteroids)
โรคภูมิคุ้มกันต้านตัวเอง : RA, psoriasi, ม่านตาอักเสบ (uveitis)
Acute graft rejection : ปลูกถ่าย ไต หัวใจ ปอดและตับ
(ใช้ร่วมกับ corticosteroids และ cytotoxic agents หรือ mTOR inhibitor)
ผลข้างเคียง
พิษต่อไต, ต่อระบบประสาท เช่น แขนขา ชา สั่น
อาจพบ
BP สูง น้ำตาลในเลือดสูง,
ไขมันในเลือดสูง,
ตับทำงานผิดปกติ
เหงือกบวม และขนดก
กดไขกระดูกน้อย เสี่ยงต่อการติดเชื้อน้อย เมื่อใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน
Tacrolimus (FK506®)
กลไกการออกฤทธิ์
คล้ายกับ Cyclosporin
(แต่เป็นยาใหม่กว่า และฤทธิ์แรงกว่า Cyclosporin 100 เท่า)
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
ใช้แทน Cyclosporin ในการรักษาผู้ป่วยที่ได้รับ organ transplantation
เนื่องจากมีผลข้างเคียงน้อย และลดขนาดของยา corticosteroids ที่ใช้ร่วมด้วยได้
ผลข้างเคียง
พิษต่อระบบประสาท พบบ่อยกว่า Cyclosporin
อาจพบผมร่วง
คล้ายกับ Cyclosporin แต่ไม่ทำให้เหงือกบวมและขนดก
กลุ่มยาที่มีพิษต่อเซลล์
(Cytotoxic agents)
Mycophenolate mofetil (MMF)
Sirolimus หรือ Everolimus
Azathioprine (Imuran®)
Leflunomide
กลุ่มอดรีโนคอร่ติคอยด์
(Adrenocorticoids)
กลไกการออกฤทธิ์ของยา
กดการทำงานของเซลล์ macrophage, T และ B lymphocyte
ยับยั้งการแบ่งตัวของเซลล์ lymphocyte
จับกับ steroidreceptor ภายในเซลล์
ทำให้ lymphocyte ในเลือดลดลง
การนำไปใช้รักษาในคลินิก
ใช้กดอาการแสดงของโรคภูมิคุ้มกัน เช่น SLE
ป้องกันและรักษา Transplant rejection, GVHD ในการปลูกถ่ายไขกระดูก
ตัวอย่างยา
Prednisone
Betamethasone
Prednisolone
Dexamethasone
Methyprednisolone
ผลข้างเคียง
ขึ้นกับขนาดและระยะเวลาในการใช้ยา
เพื่อลดผลข้างเคียง ควรใช้ร่วมกับยาอื่น
ใชRระยะเวลานาน จะส่งผลต่อร่างกายหลายระบบ
กลุbมสารยับยั้ง Cytokines
(Cytokines inhibitors)
Anti-IL-2 receptor antibody
Daclizumab
Basiliximab
Anti-CD2
Alefacept
Anti-TNF antibody
Adalimumab
Golimumab
Infliximab
Certolizumab pegol
Anti-IgE mAbs
Omalizumab
Anti-lymphocyte globulin (ATG) และ Antilymphocyte globulin (ALG)
Lymphoglobulin
Thymoglobulin