Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ระบบประสาทอัตโนมัติ - Coggle Diagram
ระบบประสาทอัตโนมัติ
สารสื่อประสาท(neurotransmitter)และตัวรับ(Recepter)ในระบบประสาทอัตโนมัติ
สารสื่อประสาทในระบบประสาทซิมพาเทติก
Adrenergic agents
Neและจับกับตัวรับเฉพาะเรียกว่า Adrenergic receptor
Alpha
Beta
สารสื่อประสาทในระบบประสาทพาราซิมพาเทติก
Cholinergic agents
Ach และจับกับตัวรับเฉพาะที่เรียกว่า
Cholinergic agents
Muscarinic
Nicotinicreceptors
สารสื่อระบบประสาทในโซมาติก
จะมีเส้นประสาทที่ไปยังกล้ามเนื้อลายซึ่งหลั่ง Achออกฤทธิ์ที่ Nicotinic recepter กล้ามเนื้อลาย
การแบ่งประเภทของ Cholinegic receptor
Nicotinic receptor พบที่ปมประสาท
Muscarinic receptor
m2พบที่หัวใจและบางส่วนของ Peripheral neuron การกระตุ้นทำให้เกิดการตอบสนองแบบยับยั้ง เช่นหัวใจเต้นช้า ยับยั้งการหลั่งAch ออกจากปลายประสาทซิมพาเทติก
M3 พบได้ตามตอมที่มีท่อต่างๆกล้ามเนื้อเรียบของทางเดินอาหาร ทางเดินอาหารทางเดินหายใจการทำการกระตุ้นให้เกิดการตอบสนองแบบExcitation เช่นมีการหลั่งของต่อมมีท่อมากขึ้นทำให้กล้ามเนื้อเรียบหดตัว
M1 พบที่สมอง Peripheral neuron
Gastric parietal เมื่อกระตุ้นทำให้เกิดการตอบสนอง EXcitation
M4 พบที่ระบบประสาท การกระตุ้นทำให้เสริมการหลั่งของDopamine
M5 พบที่ Dopamine neuron การกระตุ้นทำให้เสริมการหลั่งของ Dopamine ผลโดยตรงของการกระตุ้นระบบประสาทอัตโนมัติต่อเนื้อเยื่อของบางอวัยวะ
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทอัตโนมัติ
ยาต้านมัสคารินิค
กลไกลการออกฤทธิ์
Atropine เป็น muscarinic antagonists ออกฤทธิ์แย่งที่กับ ACh ในการจับ Muscarinic receptors แบบแข่งขัน Competitive inhibiton ทำให้ยามีผลลด parasympathetic tone ในร่างกายส่วนร่างกายที่ตอบสนองต่อฤทธิ์ยาได้ไว คือ ต่อมมีท่อต่างๆ
ต่อมน้ำลาย
ต่อมสารคัดหลั่งในทางเดินหายใจ
ต่อมเหงื่อ
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบทางเดินหายใจ
มีฤทธิ์ขยายหลอดลม(bronchodilation)ยับยั้งการหลั่งของสารคัดหลั่ง(secretion)ที่จมูก ปาก คอ และหลอดลมได้ นอกจากนี้atropine ยังสามารถลดหดเกร็งของหลอดลม(bronchoconstriction)จากสารต่างๆในร่างกาย
Histamine,bradykinin
กล้ามเนื้อเรียบอื่นๆ
ลดความตึงตัวและความแรงในการบีบตัวของท่อปัสสสาวะและปัสสาวะ ทำให้ปัสสาวะลำบากโดยเฉพาะผู้สูงอายุ รวมถึงกล้ามเนื้อเรียบของมดลูก
ระบบทางเดินอาหาร
การปิดกั้น muscarinic receptorsทำให้parasympathetic toneที่ระบบทางเดินอาหารลดลง ดั้งนั้นจึงลดการบับตัวของหลอดอาหารไปจนถึงลำไส้ใหญ่เป็นการลดทั้งความแรงและลดการขับเคลื่อนของกระเพาะอาหารและลำไส้
ระบบหัวใจและหลอดเลือด
ระบบตา
ทำให้กล้ามเนื้อเรียบiris phincter และ ciliary muscle ไม่สามารถหดตัวได้จึงทำให้ม่านตาขยาย(mydriasis)
ต่อมเหงื่อ
ทำให้ร่างกายขับเหงื่อได้น้อยลงส่งผลต่อร่างกายไม่สามารถระบายความร้อนออกทางเหงื่อได้ อุณหภูมิของร่างกายจึงสูงเกิดไข้เรียกว่า Atropine fever
อาการค้างเคียงและความเป็นพิษ
เกิดฤทธิ์anticholinergic อาการรุนแรงมากน้อยขึ้นอยู่กับยาที่ใช้ อาการพบได้แก่ ปากแห้ง คอแห้ง ตาพร่ามัว ใจสั่น
ยาโคลิเนอร์จิก
ออกฤทธิ์กระตุ้น
cholinergic recepter
Muscarinic
Nicotinic receptor
ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์
Cholinergic Agonist สารโคลิเนอร์จิกออกฤทธิ์โดยตรง
Acetylcholine Ach และสารสังเคาระห์ Choline ester
สารสังเคราะห์Choline Ester
poliocarpine
กลไกลการออกฤทธิ์ ออกฤทธิ์กระตุ้นที่Muscarinic และ Nicotinic reseptor
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา ผลของยาต่อเนื้อเยื่อระบบต่างๆจะคล้ายการกระตุ้นระบบประสาทพาระซิมพาเทติก ฤทธิ์ต่อระบบร่างกายที่สำคัญ
ระบบทางเดินปัสสาวะ
ระบบทางเดินอาหาร
ระบบหายใจ
ฤทธิ์ต่อตา
ระบบไหลเวียนเลือด
ระบบประสาทส่วนกลาง
การนำไปใช้ทางคลินิค
ใช้รักษาต้อหิน
ใช้รักษาอาการท้องอืด ไม่ถ่าย
ใช้รักษาระบบทางเดินปัสสาวะ
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
ผลของยาเกิดจากการกระตุ้น Muscarinic receptor โดยเฉพาะอย่างยิ่งยาที่มีแผลทั่วร่างกาย
pilocarpine
ชนิดเม็ด
dizziness
อาเจียน
มีน้ำมูก
คล้ายจะเป็นลม
ทำให้น้ำลายไหล
เหงื่อออก
ปวดปัสสาวะ
ปวดมวนท้องสำหรับ poliocarpinecแบบหยด
Bethanechol
ข้อห้ามใช้
โรคแผลในกระเพาะอาหารลำไส้
ผู้ป่วยลำไส้อุดตัน
ผู้ป่วยเป็นโรคหอบหืด
กลไกลการออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอมไซม์AcgE หรือChe ซึ่งเป็นเอมไซม์ที่ทำลายAch ผลทำให้ Ach ไม่ถูกทำลาย Ach จึงไปกระตุ้น Cholinergic receptors
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ผลต่อmuscarinic receptor คล้ายกับ cholinergic agonist
ทางเดินอาหาร
ทางเดินปัสสาวะ
ต่อมของกระเพาะอาหาร
ทางเดินหายใจ
กล้ามเนื้อเรียบ
ตา
ผลต่อnicotinic receptor
ผลต่อกล้ามเนื้อลาย การบีบตัวของใยกล้ามเนื้อ ทำให้กล้ามเนื้อมีอาการสั่นพริ้ว
การนำไปใช้ทางคลินิก
ใช้ในการรรักโรค Myasthenia gratis Ms ซึ่งร่างกายจะสร้างภูมิคุ้มกันกันมาทำปฏิกิริยากับnicptinic receptor ผู้ป่วยจะมีอาการแขนขาอ่อนแรง หนังตาตก พูดไม่ชัด ยาช่วยเพิ่ม Ach ทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรงนั้นกลับมีแรงมาดีขึ้น
ใช้ในการรักษาอาการลำไส้ กระเพาะปัสสาวะไม่บีบีตัว ได้แก่ยา Neostigmine
ใช้ในการยุติฤทธิ์ของยาคลายกล้ามเนื้อกลุ่มเป็น competitive antagonistเพื่อให้ผู้ป่วยกลับหายใจได้ตามปกติเร็วขึ้นหลังผ่าตัด
รักษา Alzheimer's disease ยาช่วยปรับปรุงด้านความจำความเข้าใจ ทำให้สมองเสื่อมช้าลง
อาการข้างเคียง และความเป็นพิษ
organophosphate หรือยาฆ่าแมลง เป็นยาที่จับกับเอมไซม์อย่างถาวร(irreversible)เมื่อได้รับสารนี้จะเกิดอาการพิษ ได้แก่รูม่านตาเล็ก หายใจลำบาก หัวใจเต้นช้า ความดันโลหิตต่ำ หน้ามืด เหงื่อออกมาก น้ำลายมาก มีสารคัดหลั่งในการเดินทางมาก หลอดลมหดเกร็ง ปวดท้อง
การทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติ
เป็นการควบคุมอวัยวะภายใน โดยการทำงานร่วมกันของANS ประกอบด้วย 2ระบบ
ระบบซิมพาเทติก(Sympathetic nervous system)ทำงานให้ต่อสู้หรือถอยหนี
ระบบประสาทพาราซิมติก(Parasympathetic nervous system)
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทอัตโนมัติ
ยากระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทติก
Epinephrine
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบไหลเวียนโลหิต
ระบบทางเดินอาหาร
ระบบหายใจ
ผลต่อเมทาบอลิซึม
ยาเข้าสู่สมองได้น้อยจึงไม่มีฤทธิ์กระตุ้นสมอง
การนำไปใช้ทางคลีนิค
ภาวะแอนนาฟิแล็กซิส
ใช้เพื่อห้ามเลือด
ภาวะหัวใจหยุดเต้น
ใช้ผสมยาเฉพาะที่ใช้ในSpinal block เพื่อช่วยให้ออกฤทธิ์นานขึ้นลดการแพร่กระจายของยาชาออกไป
Dobutamine
อาการข้าเคียงของ
Epinephrine,norepinephrine,DopamineและDobutamine
ระบบไหลเวียนเลือด:หัวใจเต้นผิดจังหวะปวดบวมน้ำเจ็บหน้าอก(ความเสี่ยงจะเพิ่มมากขึ้นในผู้ป่วย hyperthyroidism)
Tissue necrosis โดยเฉพาะอย่างยิ่ง Norepinephrine ถ้าฉีดเข้าหลอดเลือดดำรั่วไปเนื้อเยื่อรอบๆจะเกิด Vasoconstriction อย่างมากจนเนื้อตายได้
ระบบประสาทวิตกกังวล ปวดศรีษะอาการสั่น อาจเกิด cerebral hemorrhage
Norepinephrine/ Noradrenaline (levophed)
ออกฤทธิ์เช่ เช่นเดียวกับนอหนูน้ดียวกับepinephrineโดยการกระตุ้นที่แอลฟา1 และบีต้า1recepterแต่มีความชอบ(affinity)ต่อ แอบฟาreceptor สูงกว่า ทำให้เพิ่มความต้านทานรวมของหลอดเลือดส่วนปลายได้ดีมาก. (total peripheral resistance)
Dopamine; DA(Dopinex,Dopmin,intropin)
Dopamine เป็นNeurotransmitterในสมองเมื่อถูกเมตาโบไลท์จะได้ Norepinephrineและ epinephrine ยาออกฤทธิ์ต่อreceptorsเมื่อใช้ยาต่างขนาดกัน
Alpha-adrenergic agonist
Alpha-1agonist
Midodrine
เป็นยาจำเพาะต่อแอลฟา1-receptor ทำให้หลอดเลือดหดตัว ส่งผลให้ความดันโลหิตเพิ่ม ออกฤทธิ์นาน3-4ชั่วโมง
Phenylephrine
เป็นยาออกฤทธิ์จำเพาะต่อเเอลฟา1-Receptor ทำให้กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดหดตัวเพิ่มแรงต้านในหลอดเลือดและเพิ่มความดันโลหิต
Alha-2agonist
ออกฤทธิ์กระตุ้นแอลฟา2 receptor ที่สมองของหลอดเลือดสามารถผ่านสมองใช้เป็นยาลดความดันโลหิต
กลุ่มcatecholamines
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ออกฤทธิ์เลียนแบบการกระตุ้นประสาทซิมพาเทติกหรือกระตุ้น Adrenergic receptororsมีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่เกิดจากออกฤทธิ์α และβ-resepter ประกอบด้วย
ระบบไหลเวียนเลือดการกระตุ้นกล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดให้หดตัว
ผลต่อกล้ามเนื้อเรียบ การกระตุ้นผ่านβ-resepter ทำให้หลอดเลือดที่ไปเลี้ยงกล้ามเนื้อลายขยาย ทำให้เกิดการคลายตัวของกล้ามเนื้อหลอดลม
ผลต่อระบบต่อมไร้ท่อตับอ่อนการลดหลั่งinsulin
ผลต่อระบบส่วนกลาง ทำให้ตื่นตัวและลดความอยากอาหาร
ผลกระตุ้นหัวใจเพิ่มอัตตราการเต้นของหัวใจ เพิ่มความเร็วในการส่งสัญญาณไฟฟ้าที่Av node โดยผ่านβ-resepter
ผลต่อตา การกระตุ้น เอเซปเตอร์ ที่radia ที่radial muscleขอลม่านตาทำให้กล้ามเนื้อหดตัว
ผลต่อเมทาบอลิซึม ผลต่อตับ เพิ่มการสลาย glycogen และสร้างglucose จาก lipid และโปรตีน
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทอัตโนมัติ
ยากระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทติก
Indirect-acting and mixed-type adrenergic agonist
ประโยชน์ทางคลินิกของยา Sympathomimetics
ภาวะช๊อก
ยากระตุ้นa-adrenergic receptor มีผลเพิ่มความดันโลหิต
Dopamine มีผลเพิ่มปริมาณเลือดไปเลี้ยงที่ไต
ยาที่กระตุ้นB-adrenergic receptor ทำให้กระตุ้นแรงบีบตัวและอัตราการเต้นของหัวใจ
Anaphylaxis ยาหลักที่ใช้ได้แก่epinephrine ยาอื่น ที่ใช้ร่วมb2 agonist ขยายหลอดลม
ภาวะหัวใจหยุดเต้นEpinephrineใช้ภาวะหัวใจหยุดเต้นมีผลเพิ่มความดันโลหิตและเพิ่มเลือกไปเลี้ยงหัวใจ
ผลต่อระบบเมทาบอลิซึม ผลต่อตับ เพิ่มการสลาย
ผลต่อตาการกระตุ้นA-receptor ที่ radial muscle ของม่านตาทำให้กล้ามเนื้อหดตัว
ผลต่อระบบต่อมไร้ท่อ
ผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง ทำให้ตื่นตัวและลดความอยากอาหาร
Beta-adrenergic agonist
ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์สั้น(short -Acting Beta Agonisis,Sabas)
ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์ยาวได้แก่
Slmeterol&formoterolเป็นยาที่มีระยะเวลาการออกฤทธิ์ยาวตรนกว่า12ชั่วโมงเมื่อให้รูปแบบยาพ่นช่วยบรรเทาอาการหืด Salmeterol มีonset ช้าใช้เวลากลายชั่วโมง
B3 adrenergic agonist
ออกฤทธิ์เฉพาะต่อ B3-receptor มีผลให้กลเามเนื้อกระเพาะปัสสาวะคลายตัวใช้ในการรักษาอาการกลั้นปัสสาวะไม่ได้(overractive bladder)
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
เกิดการกระตุ้นB3-receptor ในผู้ป่วยโรคหัวใจอยู่แล้วจะมีความเสี่ยงมากขึ้นอาการได้แก่ใจสั่น อาการสั่น อาการกระวนกระวาย วิตกกังวล หัวใจเต้นเร็ว โดยเฉพาะอย่างยิ่งรับประทาน