Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัตโนมัติ (Drug used in Autonomic Nervous System) -…
ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัตโนมัติ
(Drug used in Autonomic Nervous System)
การทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติ
เป็นการควบคุมอวัยวะภายในโดยการประสานการทำงานร่วมกันของ ANS
ประกอบด้วย 2 ระบบ
ชิมพาเทติก (Sympathetic nervous system)
เพิ่มการใช้พลังงานทำให้หัวใจเต้นเร็ว
เพิ่ม cardiac output
ทำงานเพื่อให้สามารถ“ ต่อสู้หรือถอยหนี” (Fight or Fight)
หลอดลมขยาย
การทำงานของระบบทางเดินอาหารลดลง
พาราซิมพาเทติก (Parasympathetic nervous system)
เปรียบเสมือนการชะลอหรือห้ามระบบ“ เพื่อให้พักผ่อนหรือย่อยอาหาร” (Rest or Digest)
กระเพาะอาหารและกระเพาะปัสสาวะบีบตัว
เพิ่มการหลั่งกรดและน้ำย่อย
หลอดลมตีบแคบลง
ลดอัตราการเต้นของหัวใจ
อวัยวะชนิดหนึ่งจะถูกควบคุมโดยระบบประสาททั้ง 2 ชนิดซึ่งมักจะตอบสนองให้ผลตรงข้ามกันหรือระบบหนึ่งแสดงผลอีกระบบไม่แสดงผล
สารสื่อประสาท (neurotransmitter) และตัวรับ (Receptor) ในระบบประสาทอัตโนมัติ
พาราซิมพาเทติก
สารสื่อประสาท เรียกว่า Cholinergic agents
Acetylcholine (ACh)
จับกับตัวรับเฉพาะที่เรียกว่า Cholinergic receptor
Muscarinic (M)
Nicotinic receptors (N)
โซมาติก
มีเส้นประสาทที่ไปยังกล้ามเนื้อลายซึ่งหลั่ง Ach ออกฤทธิ์ที่ Nicotinic receptors กล้ามเนื้อลาย
ซิมพาเทติก
จับกับตัวรับเฉพาะที่เรียกว่า Adrenergic receptor
Alpha
Beta
สารสื่อประสาท เรียกว่า Adrenergic agents
Noradrenaline (NE)
การแบ่งประเภทของ Adrenergic receptors
Alpha1
ทำให้เกิดตอบสนองแบบหดตัว
ยกเว้นระบบทางเดินอาหารทำให้การยับยั้งการเคลื่อนไหว
พบที่กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดทางเดินปัสสาวะและมดลูก
Beta1
พบที่หัวใจ
เมื่อถูกกระตุ้น
เพิ่มแรงบีบตัว
อัตราการเต้นของหัวใจ
Beta2
พบที่กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดหลอดลมทางเดินปัสสาวะและมดลูก
เมื่อถูกกระตุ้น
เกิดการคลายตัว
กล้ามเนื้อลายก่อให้เกิดการสลายไกลโคเจน
Beta3
พบที่เซลล์ไขมัน
เมื่อมีการกระตุ้นทำให้เกิดการสลายไขมัน
Alpha2
การกระตุ้นจะยับยั้งการหลั่งของ norepinephrine (NE)
พบที่ปลายประสาทซิมพาเทติกที่เนื้อเยื่อต่าง ๆ และในสมอง
การแบ่งประเภทของ Cholinergic receptor
Nicotinic receptor
พบที่ปมประสาท
Muscarinic receptor
M3
พบได้ตามต่อมมีท่อต่าง ๆ กล้ามเนื้อเรียบของทางเดินอาหารทางเดินหายใจ
การกระตุ้นทำให้เกิดการตอบสนองแบบ Excitation
มีการหลั่งของต่อมมีท่อมากขึ้นทำให้กล้ามเนื้อเรียบหดตัว
M4
พบที่ระบบประสาทการกระตุ้น
ทำให้เสริมการหลั่งของ Dopamine
M2
พบที่หัวใจและบางส่วนของ Peripheral neuron
การกระตุ้นทำให้เกิดการตอบสนองแบบยับยั้ง
หัวใจเต้นช้ายับยั้งการหลั่ง Ach ออกจากปลายประสาทซิมพาเทติก
M5
พบที่ Dopamine neuron
การกระตุ้นทำให้เสริมการหลั่งของ Dopamine
M1
พบที่สมอง Peripheral neuron และ Gastric parietal
เมื่อมีการกระตุ้นทำให้เกิดการตอบสนองแบบ Excitation
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทอัติโนมัติ
ยาต้านมัสคารินิค (Antimuscarinic drugs)
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบทางเดินหายใจ
ขยายหลอดลม (bronchodilation) ยับยั้งการหลั่งของสารคัดหลั่ง (secretion) ในทางเดินหายใจ
กล้ามเนื้อเรียบอื่นๆ
ลดความตึงตัวและความแรงในการบีบตัวของท่อปัสสาวะ และกระเพาะปัสสาวะ ทำให้ปัสสาวะลำบาก
ระบบทางเดินอาหาร
ลดการบีบตัวของหลอดอาหารไปจนถึงลำไส้ใหญ่
ต่อมเหงื่อ
ทำให้ร่างกายขับเหงื่อได้น้อยลง จึงสูงเกิดไข้เรียกว่า Atropine fever
ระบบตา
ม่านตาขยาย มองภาพไม่ชัด ทำให้ความดันในลูกตาสูงซึ่งเป็นอันตรายต่อต้อหิน (glaucoma) และตาแห้ง
ระบบหัวใจและหลอดเลือด
ทำให้หัวใจเต้นเร็ว (tachycardia)
หลอดเลือดใต้ผิวหนังขยายตัว (Atropine flush)
การนำไปใช้ทางคลินิก
ยาขยายหลอดลม (bronchodilators)
ในผู้ป่วย COPD และโรคหืด (asthma)
Anesthetic premedication (Atropine)
ยับยั้งการหลั่ง secretion ในทางเดินหายใจ ยับยั้งการหลั่งกรด
ใช้ทางจักษุแพทย์ (Atropine, Tropicamide)
ทำให้รูม่านตาขยาย (mydriasis)
ยารักษาโรคพาร์กินสัน (benztropine)
รักษากลุ่มอาการ extrapyramidal syndrome (เกร็งกระตุกกล้ามเนื้อ)
กลั้นปัสสาวะไม่ได้ (Overactive bladder)
รักษาภาวะกระเพาะปัสสาวะบีบตัวไวมากเกินไป
รักษาระบบไหลเวียนล้มเหลว (Atropine)
รักษาภาวะหัวใจเต้นช้าทำให้หัวใจเต้นเร็วขึ้น
Antispasmodics (Buscopan®)
ยาลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบในช่องท้อง รักษาโรคอาการท้องเดิน
Antimotion-sickness (scopolamine)
ยาป้องกันและรักษาอาการเมารถเมาคลื่น
Antisecretory (Atropine ไม่นิยม)
รักษาโรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้
ใช้เป็นยาต้านพิษ (Antidote) Atropine
ต้านพิษ organophosphate
กลไก
ยาลด parasympathetic tone ในร่างกาย ที่ตอบสนองต่อฤทธิ์ยาได้ไว
ต่อมมีท่อต่าง ๆ
มีผลต่อ nicotinic เล็กน้อยจึงออกฤทธิ์ปิดกั้นที่ Muscarinic receptors
Atropine
เป็นกลุ่มยาที่ปิดกั้นหรือยับยั้งฤทธิ์ของ cholinergic drugs ที่ cholinergic receptors
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
ปากแห้ง คอแห้ง ตาพร่ามัว ใจสั่น ร้อนวูบวาบทางผิวหนัง ท้องผูก ปัสสาวะลำบาก
ควรสังเกตและบันทึกปริมาณน้ำดื่มและจำนวนปัสสาวะ เพราะยาอาจทำให้ปัสสาวะคั่งได้
เกิดจากฤทธิ์ anticholinergic
ยากระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทติก (Adrenergic drugs)
กลุ่มกลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
Indirectly acting drugs
Mixed-acting drugs
Directly acting drugs
ออกฤทธิ์ที่ Adrenergic receptors ของ sympathetic effector cells โดยครง
ยากลุ่ม Sympathomimetics
Beta-adrenergic agonist
ใช้เป็นยาขยายหลอดลมสำหรับการเกิดหลอดลมตีบแคบในผู้ป่วย Asthma / COPD
ได้แก่
Beta2 adrenergic agonist
ชนิดออกฤทธิ์สั้น
Salbutamol (Ventolin®) (ออกฤทธิ์ได้เร็วภายใน Agonists, SABA) 15 นาที)
Terbutaline (ใช้เวลา 1 ชม.) แบบรับประทานยับยั้งมดลูกบีบตัว
ชนิดออกฤทธิ์ยาว
Salmeterol & formoterol (duration> 12 0H.)
Beta3 adrenergic agonist
Mirabegron
มีผลให้กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะคลายตัว
ใช้ในการรักษาอาการกลั้นปัสสาวะไม่ได้ (overactive bladder)
เป็นยาออกฤทธิ์จำเพาะต่อ Beta3-receptor
รูปแบบสูดพ่นเฉพาะที่
อาการข้างเคียง
เกิดจากการกระตุ้น B-receptor
ได้แก่ ใจสั่น อาการสั่น กระวนกระวาย วิตกกังวล หัวใจเต้นเร็ว โดยเฉพาะรับประทาน
Indirect-acting and mixed-type adrenergic
Amphetamine
ผลเด่นชัดต่อ CNS อารมณ์จิตใจบุคลิกภาพเพิ่มความตื่น
ลดความรู้สึกอ่อนล้าลดความอยากอาหารมีอารมณ์ครื้นเครงจนกระทั่งมีอาการเคลิ้มเป็นสุข
ยามีผลเพิ่ม BP ในขนาดสูงหัวใจเต้นผิดจังหวะ
อาการข้างเคียง
นอนไม่หลับ กระสับกระส่าย ก้าวร้าว ประสาทหลอน เพ้อคลั่ง เกิดการติดยา และต้องเพิ่มขนาดขึ้นเรื่อย
เป็นยาเสพติดให้โทษประเภทที่ 1 ออกฤทธิ์กระตุ้นประสาทส่วนกลางที่มีความแรงสูง
ประโยชน์ทางคลินิก
Bronchodilator
Beta-adrenergic receptor
Glaucoma
Alpha2- agonist ช่วยลดความดันในลูกตา
Anaphylaxis
Epinephrine, Beta2 agonist ขยายหลอดลม
Antihypertensive
Alpha2-adrenergic agonist เช่น clonidine
Shock
Beta-adrenergic receptor, A-adrenergic receptor, Dopamine
Nasal decongestion
Alpha- adrenergic receptor
Cardiac arrest
Epinephrine
Overactive bladder
Beta3-receptor agonist
Ephedrine & pseudoephedrine
pseudoephedrine ใช้เป็นยาลดน้ำมูกและคัดจมูก
เป็นยาที่ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทมีใช้อย่าง จำกัด ในรพ
ที่ใช้คือ pseudoephedrine ออกฤทธิ์กระตุ้นที่ receptor โดยตรงและทางอ้อมโดยเพิ่มการหลั่ง NE
อาการข้างเคียง
พบมากในผู้ป่วยโรคหัวใจ หัวใจเต้นเร็ว, HT, นอนไม่หลับ
ยา Ephedrine ไม่ได้ใช้ทางคลินิกแล้ว
กลุ่ม Catecholamines
ได้แก่ Epinephrine, Norepinephrine (NE), Dopamine (DA) และ Dobutamine
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยายา
ผลกระตุ้นหัวใจ
กระตุ้นหัวใจ เพิ่มอัตราการเต้นและแรงบีบของกล้ามเนื้อหัวใจ
เมแทบอลิซึม
ผลต่อตับเพิ่มการสลาย glycogen และสร้าง glucose จาก lipid
ผลต่อกล้ามเนื้อเรียบ
การคลายตัวของกล้ามเนื้อหลอดลม (Bronchoditation) ทางเดินอาหารและกล้ามเนื้อมดลูก
ระบบต่อมไร้ท่อ
เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด
ระบบไหลเวียนเลือด
กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดให้หดตัว (vasoconstriction)
ระบบประสาทส่วนกลาง
ทำให้ตื่นตัวและลดความอยากอาหาร
ผลต่อตา
รูม่านตาขยาย
ยากลุ่ม Catecholamines
Norepinephrine (Levophed®)
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
vasoconstriction
เพิ่มความต้านทานรวมของหลอดเลือดส่วนปลายได้มาก (TPR)
เพิ่ม HR
เพิ่ม cardiac
ความดันโลหิตสูงขึ้น output
การนำไปใช้ในคลินิก
รักษาความดันโลหิตต่ำรุนแรงที่ไม่ตอบสนองต่อยาอื่นเนื่องจากการทำงานประสาทซิมพาเทติกล้มเหลวเช่น ภาวะช็อกจากการติดเชื้อในกระแสโลหิต (septic shock)
cardiogenic shock / shock หลังจากได้รับสารน้ำเพียงพอแล้ว
กลไก
ออกฤทธิ์เช่นเดียวกับ epinephrine กระตุ้นที่ Alpha1 > Beta1receptor
ผลข้างเคียง
ความดันโลหิตสูง
การรั่วของยาออกนอกหลอดเลือด ทำให้เนื้อเยื่อตายได้การพยาบาล
หัวใจเต้นผิดจังหวะ
การพยาบาล
V / S BP HR monitor ECG อาการข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นทุก 1 ชั่วโมง
Dopamine
การนำไปใช้ในคลีนิก
ขนาดปานกลาง
เพิ่ม Cardiac out put, CHF, MI
ขนาดสูง
รักษา Septic shock / Cardiogenic shock
ขนาดต่ำ
ใช้ในผู้ป่วยที่ปัสสาวะออกน้อยเพื่อเพิ่ม renal blood flow และสมอง
ผลข้างเคียง
หัวใจเต้นเร็วหัวใจเต้นผิดจังหวะ
การรั่วของยาออกนอกหลอดเลือดทำให้เนื้อเยื่อตายได้
การออกฤทธิ์และผลทางเภสัชวิทยา
กระตุ้น Adrenergic และ Dopaminergic receptors ตามขนาดยา
ขนาดปานกลาง (3-10 mcg / kg / min)
1 more item...
ขนาดสูง (10-20 mcg / kg / min)
1 more item...
ขนาดต่ำ (0.5-3 mcg / kg / min)
1 more item...
การพยาบาล
VIS HR BP monitor ECG และ urine out put อาการข้างเคียงทุก 1 ชม.
Epinephrine (Adrenaline)
กลไก
กระตุ้น Alpha (Alpha1 และ Alpha2) adrenergic receptor และ beta (Beta1 และ Beta2) adrenergic receptor
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
GI
คลายตัวกล้ามเนื้อหูรูดบีบตัว
RES
หลอดลมขยายตัว
CVS
กระตุ้นกล้ามเนื้อหัวใจโดยตรง
เพิ่มแรงบีบตัวของหัวใจ
Metabolism
Hyperglycemia
การนำไปใช้ทางคลินิก
ภาวะแอนาฟิแล็กซิส (anaphylaxis) ยาลดอาการหดเกร็งของหลอดลม ทำให้ หลอดลมขยาย และลดการบวมกล่องเสียงในรายที่หอบหืดได้
ใช้เพื่อห้ามเลือด
เป็นยาตัวแรกที่ใช้ภาวะหัวใจหยุดเต้น (cardiac arrest) จากสาเหตุต่าง ๆ เช่น Heart block, VT/VF
ใช้ผสมยาชาเฉพาะที่เพื่อช่วยให้ออกฤทธิ์นานขึ้น
Dobutamine
ผลทางเภสัชวิทยา
เพิ่ม Cardiac output โดยมีผลเล็กน้อยต่อ HR เช่นเดียวกับ DA แต่ Dobutamine ไม่มีผลต่อ D1 receptors ที่ไต
หลอดเลือดส่วนปลายขยายตัว
ทำให้กล้ามเนื้อหัวใจบีบตัวแรงขึ้น
การนำไปใช้ในคลินิก
เพิ่ม cardiac output ในผู้ป่วยหัวใจวายหรือ cardiogenic shock
การออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์กระตุ้น Beta1 receptor ที่หัวใจฤทธิ์ต่อ Alpha receptor มีน้อย
ผลข้างเคียง
หัวใจเต้นเร็วและเต้นผิดจังหวะได้
อาการเจ็บแน่นหน้าอกจากกล้ามเนื้อหัวใจตายเพิ่มขึ้นได้จากฤทธิ์ของยาเพิ่มแรงบีบตัวของหัวใจ
ความดันโลหิตสูง
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
ระบบไหลเวียน
หัวใจเต้นผิดจังหวะ ปอดบวมน้ำ เจ็บหน้าอก
Tissue necrosis
ถ้าฉีดเข้าหลอดเลือดดำรั่วไปเนื้อเยื่อรอบ ๆ จะเกิด vasoconstriction อย่างมากจนเนื้อตายได้
ระบบประสาท
วิตกกังวล ปวดศีรษะ อาการสั่น อาจเกิด cerebral hemorrhage
Alpha-adrenergic agonist (Alpha-agonist)
Alpha-1 agonist
มีฤทธิ์เฉพาะเจาะจงที่ Alpha1-adrenergic receptor
ทำให้กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือดหดตัว
ได้แก่
Phenylephrine
Nasal decongestant ทำให้หลอดเลือดในเยื่อเมือกโพรงจมูกหดตัวรับประทาน / พ่นจมูก
SE
rebound congestion congestion
ยาหยอดขยายม่านตา
Midodrine
ทำให้หลอดเลือดหดตัวความดันโลหิตเพิ่ม
ใช้ใน postural hypotension (ความดันโลหิตต่ำจากการเปลี่ยนอิริยาบถ)
Alpha-2 agonist
ลดการหดตัวเละลดความต้านทานของหลอดเลือด ทำให้ความดันโลหิตลดลง
ได้แก่ Clonidine
รักษาอาการขาดเหล้าปอาการถอนพิษสุราเฮโรอื่น
รักษาอาการร้อนวูบวาบในสตรีหมดประจำเดือน
ใช้รักษา HT ในสตรีตั้งครรภ์
อาการข้างเคียง
ง่วง ซึมเศร้า ปากแห้ง ท้องผูก เบื่ออาหาร ถ้าหยุดยาเร็ว อาจเกิดความดันโลหิตสูงเฉียบพลัน
ยาออกฤทธิ์เฉพาะเจาะจงที่ Alpha2-adrenergic receptor ที่สมองและหลอดเลือด
Adrenergic agents
เป็นสารซึ่งทำให้เกิดการกระตุ้นของประสาทซิมพาเทติกหรือเรียกว่า“ Sympathomimetics” หรือกระตุ้น Adrenergic receptors (Alpha และ Beta receptor)
ยาโคลิเนอร์จิค (Cholinergic drugs)
แบ่งเป็น
Cholinergic agonist
กลไกการ
ออกฤทธิ์กระตุ้นที่ Muscarinic และ Nicotinic receptor โดยตรง
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ระบบทางเดินปัสสาวะ
เพิ่มการบีบตัวของท่อปัสสาวะ
การคลายตัวของกล้ามเนื้อหูรูด (sphincter)
เพิ่มความดันกระเพาะปัสสาวะ
trigone ของกระเพาะปัสสาวะ
ทำให้กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะหดตัว (detrusor muscle)
ระบบทางเดินอาหาร
เพิ่มกรดในกระเพาะอาหาร
เพิ่มต่อมในตับอ่อนและลำไส้เล็ก
เพิ่มการหลั่งสารคัดหลั่ง คือ น้ำลาย
กระตุ้นกล้ามเนื้อทางเดินอาหารบีบตัว (peristalsis)
กล้ามเนื้อ sphincter ต่าง ๆ คลายตัวให้อาหารเคลื่อนผ่านไปได้
ระบบหายใจ
ต่อมในหลอดลมหลั่งสารคัดหลั่งเพิ่มขึ้น
ถ้าการกระตุ้นมีมากจะเกิดอาการคล้ายหืด (asthma) ๆ
ระบบหายใจทำให้กล้ามเนื้อเรียบหลอดลมหดตัว
ฤทธิ์ต่อตาทำให้ม่านตาหรี่ (miosis)
เป็นผลจากการหดตัวของกล้ามเนื้อ sphincter muscle ของ iris ลดความดันในเบ้าตา
ระบบประสาทส่วนกลาง
สารมีฤทธิ์กระตุ้นสมองส่วน cortex
มีบทบาทเกี่ยวกับการรับรู้ (Cognitive function) การเคลื่อนไหว (motor Control) ความอยากอาหาร (appetite) ความปวด (nociception) และอื่น ๆ
ระบบไหลเวียนเลือด
Muscarinic agonist มีผลโดยตรง
ทำให้หลอดเลือดขยายตัว (vasodilation)
ลดความดันโลหิต
ทำให้ลดความต้านทานหลอดเลือดส่วนปลาย (peripheral vascular resistance)
ลดการเต้นของหัวใจ
ได้แก่ Acetylcholine (Ach) และสารสังเคราะห์ Choline ester
การนำไปใช้ทางคลินิก
ใช้รักษาต้อหิน (glaucoma) ยา Pilocarpine ชนิดหยอด
ใช้ในการรักษาต้อหินเฉียบพลัน
ยามีฤทธิ์กระตุ้นให้ม่านตาหรี่
ยาหยอดตาลดความดันในลูกตาในการเตรียมผู้ป่วยก่อนผ่าตัดตาหรือตรวจตา
ใช้รักษาอาการท้องอืด ในปัจจุบันไม่นิยมเนื่องจากมียาที่มีประสิทธิภาพดีกว่า
ใช้รักษาระบบทางเดินปัสสาวะ Bethanechot ใช้รักษาอาการปัสสาวะไม่ออกจากหัตถการผ่าตัดจากการคลอดบุตรหรือโรคเกี่ยวกับกระเพาะปัสสาวะไม่ทำงาน
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
Pilocarpine ชนิดเม็ด
อาการมึนเวียนศีรษะ (dizziness) คล้ายจะเป็นลมอาเจียน ทำให้มีน้ำลาย น้ำมูก น้ำตาไหล เหงื่อออก ปวดปัสสาวะ ปวดมวนท้อง
Pilocarpine แบบหยอด
มีอาการตามัวระคายเคืองคันตาตาแดงน้ำตาไหล
Bethanechol
ข้อห้ามใช้
โรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ (Peptic ulcer) เนื่องจากยากระตุ้นการหลั่งกรดและน้ำย่อยมากขึ้น
ผู้ป่วยลำไส้อุดตัน นิ่วทางเดินปัสสาวะ กระตุ้นการบีบตัวจะก่ออันตรายได้
ผู้เป็นโรคหืด (Asthma) หรือโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (chronic obstructive pulmonary disease; COPD) จะทำให้หลอดลมหดตัว
Anticholinesterase agent
ฤทธิ์ทางเภสัช
ผลต่อ muscarinic receptor คล้ายกับ Cholinergic agonist
ผลต่อกล้ามเนื้อเรียบและกระเพาะอาหาร ทางเดินปัสสาวะ ทางเดินหายใจ ตา
ผลอาจรุนแรง เนื่องจากการใช้ยากลุ่มนี้มีผลทั่วร่างกาย (Systemic effect) ผลต่อระบบไหลเวียนอาจทำให้หัวใจเต้นช้าลด Cardiac output ความดันโลหิตลดลง
ผลต่อ nicotinic receptor ผลต่อกล้ามเนื้อลายการบีบตัวของใยกล้ามเนื้อทำให้กล้ามเนื้อมีอาการสั่นพริ้ว
การนำไปใช้ทางคลินิก
รักษาโรค Myasthenia gravis (MS)
ยาช่วยเพิ่ม Ach ทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรงนั้นกลับมีแรงดีขึ้น
ได้แก่ Pyridostigmine (Mestinon®) สำหรับยา Edrophonium จะออกฤทธิ์สั้นจะใช้วินิจฉัยโรค MG
รักษา Alzheimer's disease ยาช่วยปรับปรุงด้านความจำความเข้าใจ (cognitive)
รักษาอาการลำไส้กระเพาะปัสสาวะไม่บีบตัว
ยา Neostigmine
ใช้ในการยุติฤทธิ์ของยาคลายกล้ามเนื้อ
เพื่อให้ผู้ป่วยกลับหายใจได้ปกติเร็วขึ้นหลังการผ่าตัด
Neostigmine และ Pyridostigmine
อาการข้างเคียงและความเป็นพิษ
เมื่อได้รับ organophosphate
เหงื่อออกมาก
น้ำลายมาก
ความดันโลหิตต่ำ หน้ามืด
มีสารคัดหลั่งในทางเดินหายใจมาก
หัวใจเต้นช้า
หลอดลมหดเกร็งปวดท้อง
หายใจลำบาก
สาร organophosphate เข้าสมองได้ดีทำให้ชักหยุดหายใจและหมดความรู้สึกได้
รูม่านตาเล็ก
รักษาโดยให้ยาต้านพิษ ได้แก่ Atropine และ pralidoxime (2-PAM) เพื่อยับยั้ง Muscarinic effect
กลไก
ออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ Acetylcholinesterase (AChE) หรือ Cholinesterase (ChE) ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ทำลาย Ach ทำให้ Ach ไม่ถูกทำลาย
Ach ไปกระตุ้น cholinergic receptors ยาอย่างมากทั้ง central และ peripheral nervous system
จับกับเอนไซม์ถ้าเป็นชั่วคราว จัดอยู่ในกลุ่ม “ reversible” ได้แก่ edrophonium, neostigmine และ pyridostigmine
สารที่จับกับเอนไซม์อย่างถาวร เรียกกลุ่ม “ irreversible” ได้แก่ organophosphate Compounds ซึ่งใช้เป็นยาฆ่าแมลง
กลไกการออกฤทธิ์ของยา
ออกฤทธิ์กระตุ้น Cholinergic receptor (Muscarinic และ Nicotinic receptor) โดยตรง
ทางอ้อม โดยยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ Acetylcholinesterase (ACHE) หรือ Cholinesterase (ChE) ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ทำลาย Ach
ออกฤทธิ์กระตุ้นระบบประสาทพาราซิมพาเทติ
ยาปิดกั้นอะดรีเนอร์จิครีเซพเตอร์ (Adrenoceptor blocking drugs)
มีผลทางเภสัชวิทยาที่ต่างกัน
ขึ้นกับความจำเพาะต่อ Alpha และ Beta receptor Subtype
ออกฤทธิ์ปิดกั้นที่ adrenergic receptors
ชนิด
Alpha-adrenergic antagonists (Alpha-blocker)
Prazosin, Doxazosin
รักษาโรคความดันโลหิตสูงที่มีโรคต่อมลูกหมากโตร่วมด้วย
อาการข้างเคียง
postural hypotension / สั่น / vertigo
ออกฤทธิ์จำเพาะต่อ Alpha-receptor ในเซลล์กล้ามเนื้อเรียบผนังหลอดเลือด ที่หัวใจ และที่ต่อมลูกหมาก ทำให้เกิดการคลายตัวของกล้ามเนื้อเรียบ
Beta-adrenergic antagonists (Beta-blocker)
Non-selective B-blocker (Beta1, Beta2)
ลดอาการใจสั่นและมือสั่นในผู้ป่วย hyperthyroidism และลด HR หรือป้องกันอาการใจสั่นจากสาเหตุต่าง ๆ
ลดอาการตื่นเต้นได้ง่าย
ใช้รักษาความดันโลหิตสูงลดการกระตุ้นหัวใจ
รักษาหัวใจเต้นผิดจังหวะ
ได้แก่ Propranolol, Timolol, Sotalol
Selective Beta1-blocker
รักษาโรคความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นผิดจังหวะ
จ็บหน้าอกลดความเสี่ยง HF จาก MI
ได้แก่ Metoprolol และ Atenolol
ป้องกันไมเกรน
รักษา Hyperthyroidism
ห้ามใช้ HR < 45 ครั้ง / นาที
อาการข้างเคียง
ถ้าหยุดยากะทันหัน อาจทำให้หัวใจเต้นผิดจังหวะ
CNS
ปวดศีรษะวิงเวียนนอนไม่หลับเหนื่อยล้า
ระบบหายใจ
การปิดกั้นตัวรับ Beta2 ทำให้หลอดลมตีบแคบ
ระบบต่อมไร้ท่อและเมแทบอลิซึม
อาจเกิด Hypoglycemia
CVS
ทำให้หัวใจเต้นช้าจากการปิดกั้นตัวรับ Beta ที่หัวใจและหลอดเลือดและ AV-block
เป็นยากลุ่ม Adrenergic blocker หรือยา“ sympatholytic”